DORDRECHT – Een verwarde 61-jarige man uit Papendrecht met rechts-extremistische ideeën heeft vanmorgen met een mes tien schilderijen in het Dordrechts Museum bewerkt. Hoe groot de schade is aan de schilderijen is nog niet duidelijk, maar die loopt zeker in de miljoenen.
Het drama voltrok zich in enkele minuten. De man kreeg eerst bijna ruzie bij de kassa, omdat hij een korting wilde op de toegangsprijs. Nadat hij het volle bedrag had betaald, liep hij naar de schilderijen. In een van de zalen haalde hij een Stanleymes uit zijn zak. Vervolgens sneed hij enkele kunstwerken aan flarden.
Pas na zijn verwoestende actie kreeg de beveiliging via de camera’s in het museum door dat er iets vreemds aan de hand was. Toen was de 61-jarige man alweer vertrokken. Een medewerkster probeerde de man nog tegen te houden bij de kassa, maar hij wist zich los te rukken. Een paar uur later meldde hij zich bij het politiebureau in Papendrecht.
Museumdirecteur De Groot noemt de gebeurtenissen van vandaag in het NRC Handelsblad een ‘onvoorstelbare ramp’ en ‘een drama dat zijn vergelijk niet kent’. De Groot zegt dat een aanslag op kunstwerken zich op deze schaal in Nederland zich niet eerder heeft voorgedaan. De schilderijen zijn wel verzekerd.
Een van de getroffen schilderijen in betere tijden: De Luistervink van Nicolaes Maes
Bekentenis
Bij de politie heeft de 61-jarige Papendrechter een volledige bekentenis afgelegd. Volgens de man was zijn actie ‘een daad van verzet’, na een eerder ontslag. Hij was boos omdat ‘buitenlanders zijn baan hadden ingenomen’.
Volgens de man wordt ‘Nederland verkwanseld aan buitenlanders’ en daarom ‘hebben wij dus ook geen schilderijen nodig’.
De Papendrechter is een bekende van de politie. Hij was drie jaar geleden al een keer opgepakt, toen hij voor tachtig gulden had gestolen uit een supermarkt. Toen wees hij op zijn karige bijstandsuitkering waar hij en zijn vrouw van moeten rondkomen.
De man kreeg een boete van fl. 150,- voor de diefstal, maar die weigerde hij te betalen. Vervolgens werd de politie op zijn huis afgestuurd om hem op te halen. Een heel stel agenten hebben de wild verzettende Papendrechter toen meegenomen naar het politiebureau.
Vrije voeten
De 61-jarige man is vandaag wel weer vrijgelaten. Omdat het gaat om vernieling, waar een maximumstraf van twee jaar op staat, kon de rechter-commissaris niet anders dan de man weer vrijlaten. Hij kreeg wel een verbod om opnieuw in de buurt van een museum te komen.
“Een belachelijke zaak”, liet woordvoerder W. de Paus van het Dordrechts Museum weten aan het Vrije Volk en Trouw. “Het stuit ons tegen de borst dat iemand die zo’n absurde daad pleegt, kort daarop weer op straat loopt zonder dat er sprake is van hechtenis. De kunst is vogelvrij.”
Hoe gecontroleerd gaat worden dat de Papendrechter niet in de buurt van een museum komt is onduidelijk. Meerdere musea, zoals het Vincent van Gogh-museum in Amsterdam, hebben om een foto van de man gevraagd, maar hebben die niet gekregen. Volgens de politie mag dat niet in verband met de privacy van de verdachte.
Dit artikel gaat verder onder deze advertentie
Schade
De schade aan de tien kunstwerken is enorm. Het gaat om tien oude meesters, vooral leerlingen van Rembrandt. Het gaat om vier schilderijen van Nicolaas Maes, waaronder het internationaal bekende werk ‘De Luistervink’. Ook zijn er twee werken van Ferdinand Bol, twee van Jacobus Levecq, één van Albert Cuyp en één van Jan Victors. De meeste stukken waren uitgeleend aan het Dordtse museum.
Uit sommige werken zijn complete stukken gesneden. Curator Jos Deuss liet aan Het Vrije Volk weten dat hij het nog maar nauwelijks kon bevatten.
“Het was nog veel en veel erger dan ik mij eerst had voorgesteld. In het verleden is het wel vaker gebeurd dat schilderijen opzettelijk werden beschadigd, maar dit is buiten alle proporties.”
(Jos Deuss, Het Vrije Volk, 30-03-1989)
Twee van de werken die zwaarbeschadigd zijn waren onlangs door Deuss gerestaureerd.
Ook zijn collega Leo Marchand is zwaar aangeslagen. “Het gaat om een stuk van mijn carrière, werk van jaren”, zegt hij in Het Vrije Volk. “Ik heb het hier erg moeilijk mee.”
“De doeken hebben een vreselijke oplazer gehad, te vergelijken met iemand die een hartaanval heeft doorstaan.”
(Leo Marchard, Het Vrije Volk, 30-03-1989)
Hoe ernstig het er ook uit moge zien, de schade is herstelbaar volgens beide heren. Maar daar gaat wel heel veel tijd en geld in zitten.
Als geluk bij een ongeluk heeft de Papendrechter een Stanleymes gebruikt. Marchand in Het Vrije Volk: “Daardoor zijn de randen van de rupturen, de scheuren dus eigenlijk, vrij scherp. Het gevolg daarvan is dat er minder verfdeeltjes verloren gaan dan wanneer een botter mes was gebruikt. Wat dat betreft is de ravage, op het eerste gezicht althans, beperkt gebleven.”
Beveiliging
Volgens museumdirecteur De Groot heeft de beveiliging van het museum niet tekort geschoten. Er liep een suppoost rond door de zalen van het museum.
Tegen de Volkskrant zei De Groot dat er altijd wordt gekeken naar de beveiliging.
“Maar dit soort gevallen hou je niet tegen. Het is een museum en dat is een openbaar gebouw en er zijn altijd rustige momenten. Ook nu nog ben ik niet bereid om alles achter perspex weg te zetten, want dan kun je net zo goed diaplaatsjes gaan verkopen en de rest van het museum dichthouden.”
(directeur J. de Groot van het Dordrechts Museum, Volkskrant, 30-03-1989)
Hoe ging het verder?
Het duurde nog een jaar voordat de Papendrechter voor de rechter moest verschijnen. De meeste schilderijen waren toen nog niet gerestaureerd. Alleen het portret van Jacob de Witt was bijna klaar.
De verwachting was dat het toen nog anderhalf jaar zou duren voordat de hele restauratieklus was afgerond. De kosten voor de hele klus lag rond de miljoen gulden en werd grotendeels door de verzekering gedekt. De rest van het geld werd door sponsoren betaald.
Tijdens de rechtszaak bleek dat de Papendrechter eerder ook al had gedreigd om schilderijen in het Rotterdamse museum Boymans van Beuningen te vernielen. Dat had de man in een brief geschreven, die was gestuurd aan het Openbaar Ministerie (OM).
De man uit Papendrecht was zelf niet bij de rechtszaak aanwezig. Hij was boos dat het een jaar lang geduurd had voordat zijn zaak diende. Ook hierbij verwees hij naar allochtonen, die volgens hem ‘altijd binnen korte tijd na hun misdrijf’ voor de rechter stonden. Spijt van zijn handelen had hij absoluut niet, volgens zijn advocaat Peeters.
Dat het zolang geduurd had voordat zijn zaak voor de rechter kwam, was mede de schuld van de man uit Papendrecht. Na zijn aanhouding had de rechter-commissaris bepaald dat hij zich psychiatrisch zou laten onderzoeken, maar dat deed hij niet. Dat moest uiteindelijk dwangmatig worden opgelegd.
Volgens deskundigen was de kans op een herhaling aanwezig. Maar tegelijkertijd zeiden de psychiaters dat een gevangenisstraf geen oplossing zou zijn voor de man.
Die straf kwam er uiteindelijk wel. Justitie eiste twaalf maanden cel (waarvan de helft voorwaardelijk). De rechter kwam uit op zes maanden cel, waarvan de helft voorwaardelijk. Ook moest hij zich laten behandelen bij het RIAGG.
Ondertussen was het Dordrechts Museum bezig om de beveiliging te verscherpen. Een van de maatregelen was kogelvrij glas.
BRONNEN:
Het Vrije Volk – 30-03-1989 – Kunstramp in Dordt museum
NRC HANDELSBLAD – 30-03-1989 – Man vernielt met mes tien oude meesters in Dordrechts museum
DE VOLKSKRANT – 30-03-1989 – Werkloze man zet mes in tien oude meesters
DE TELEGRAAF – 30-03-1989 – Werkloze vernielt met mes 10 oude meesters
HET VRIJE VOLK – 31-03-1989 – ‘Meer geld vrijmaken voor beveiliging van de musea’
TROUW – 31-03-1989 – Kunstvernieler vrij
HET VRIJE VOLK – 08-02-1990 – Vernieler sneller voor de rechter dan schilderijen gerestaureerd
HET VRIJE VOLK – 09-02-1990 – Kunstvernieler bedreigde eerst Boymans
LEEUWARDER COURANT – 23-02-1990 – Cel wegens vernielen van schilderijen
Auteur: Dave Datema
Gepubliceerd op: 28-03-1989
Verhaalnummer: 90
