VLAARDINGEN – Een deel van het Rijnmondgebied is getroffen door mogelijk de zwaarste luchtvervuiling uit de Nederlandse geschiedenis. De mist die bleef hangen maakte het voor veel mensen moeilijk om te ademen. Anderen hadden tranende ogen en kregen hoestbuien. De vervuiling was zo zwaar dat schoolkinderen naar huis werden gestuurd.

Al de hele dag hing een vieze, stinkende mist over het Rijnmondgebied. De smog werd vermengd met de uitstoot van de bedrijven in de Botlek en de Europoort.

“Het is een van de ernstigste toestanden die ik heb meegemaakt. Zo’n sterke smog is tot nu toe alleen in het buitenland voorgekomen”, zegt de Vlaardingse directeur van de GG&GD.

Meetpunten in het gebied signaleerden concentraties boven de ‘gezondheidsgrens’ van 500 microgram zwaveldioxide (SO²) per kubieke meter. Normaal ligt dat rond de 100 microgram.

Bij de meldkamer van de milieudienst kwamen vandaag zeker 440 belletjes binnen. De meeste klachten kwamen uit Vlaardingen en Maassluis. In de loop van de dag kwamen ook klachten uit Schiedam, Brielle en Rozenburg.

* Protestdemonstratie van scholieren tegen luchtvervuiling, Vlaardingen; demonstranten met borden. Fotograaf: Herbert Behrens, Nationaal Archief/Anefo. Licentie: Public Domain

School

Veel klachten waren afkomstig van scholen in het Rijnmondgebied. Op de Casimir-scholengemeenschap in Vlaardingen hadden leerlingen aan het begin van de middag door dat er iets vreemds aan de hand was, zegt rector P. Vreeken.

“Omstreeks twaalf uur kwamen de leraren met hoofd- en keelpijn uit de klassen; het praten ging hoe langer hoe moeilijker. Veel kinderen kwamen bij  me met dezelfde klachten. Die stuurden we naar huis. Tegen twee uur was er helemaal geen beginnen meer aan. We hebben iedereen naar huis gestuurd.”

(P. Vreeken, Scholengemeenschap Casimir, Vlaardingen, Vrije Volk – 13-10-1970)

Sommige leerlingen hebben namens hun schoolgenootjes een telegram gestuurd naar staatssecretaris Kruisinga. Daarin laten ze weten hoe ongerust ze zijn over ‘de gifwolk, die ons schoolwerk ernstig belemmert, zodat zelfs de lessen gestaakt moesten worden’

Industrie

De bedrijven in het Rijnmondgebied kregen rond elf uur de melding dat ‘alarmfase 1’ was ingegaan. Dat houdt in dat stankverwekkende werkzaamheden moeten worden beëindigd.

Een paar uur later volgde voor het eerst in de Nederlandse geschiedenis ook ‘alarmfase 2’. Bedrijven kregen het dringende verzoek over te stappen op zwavelarme brandstoffen. Maar dat is niet verplicht. Sommige bedrijven hebben niet eens de mogelijkheid om over te schakelen.

Nadat alarmfase 2 was ingesteld werd de situatie wel iets beter, maar dat kan ook met de veranderende weersomstandigheden te maken hebben.

* Luchtvervuiling in Rijnmondgebied; schoorstenen van Shell-raffinaderij te Pernis. Fotograaf: Eric Koch, Nationaal Archief/Anefo. Licentie: Public Domain

Gevolgen voor de gezondheid

Wat de gevolgen zijn van deze vervuiling is nog niet duidelijk. In Vlaardingen zijn meerdere mensen onwel geworden, maar een precies aantal ontbreekt. Het Holy-ziekenhuis heeft geen slachtoffers opgenomen.

“Maar”, zegt dr. Wolffs van de Vlaardingse GG&GD, “uit Londen en Los Angeles weten we dat na het stadion van de overprikkeling van de slijmvliezen het stadium van de ‘oversterfte’ komt: meer doden dan normaal.”

Dit artikel gaat verder onder deze advertentie



Protest

Het is niet voor het eerst dat de Rijnmonders getroffen worden door luchtvervuiling, maar zo erg als deze keer heeft nog niemand eerder meegemaakt. Meerdere actiegroepen hebben ook een noodkreet gestuurd naar staatssecretaris Kruisinga.

“De situatie is nu zo ernstig dat we staatssecretaris Kruisinga hebben gevraagd Rijnmond nu al tot saneringsgebied te willen verklaren. Officieel zou dat pas kunnen als de nieuwe wet op saneringsgebieden door het parlement is.”

(Actieleider G.J. Henning, Vrije Volk, 13-10-1970)

Morgen is er een protestmars richting het stadhuis van Vlaardingen georganiseerd. Later op de avond staat een spoedzitting van de gemeenteraad gepland. Ook de verantwoordelijk wethouder maakt zich ernstige zorgen, heeft ze laten weten.

* Luchtvervuiling in Rijnmondgebied; schoorstenen van Shell-raffinaderij te Pernis. Fotograaf: Eric Koch, Nationaal Archief/Anefo. Licentie: Public Domain

Saneringsgebied

De Eerste Kamer behandelt binnenkort de Wet op de Luchtvervuiling behandeld. Dat geeft de staatssecretaris de mogelijkheid zogeheten ‘Saneringsgebieden’ aan te wijzen, om de vervuiling aan te pakken.

De politieke partij KVP heeft gevraagd of de luchtverontreinigingswet zo snel mogelijk behandeld kan worden.

Als de Rijnmond een saneringsgebied wordt is het nog niet duidelijk wat de gevolgen zullen zijn. Toch lijkt de gemeente Rotterdam tegen te zijn. De gemeente verzet zich al jaren tegen het aanwijzen van de Rijnmond als saneringsgebied.

Dat komt mede door de mogelijke vestiging van een nieuwe Hoogovensfabriek in het Rotterdamse havengebied, die nu al erg omstreden is. De verwachting is dat de uitstoot van zwaveldioxide alleen maar zal toenemen.


Hoe ging het verder?

Misschien is het goed om eerst even de cijfers in context te plaatsen. Later bleek dat de gemiddelde zwaveldioxideconcentratie in het Rijnmondgebied zo’n 243 milligram per kubieke meter was. Dat is nog altijd anderhalf keer hoger dan normaal, maar een stuk lager dan de ‘medische grens’ van 500 microgram. Dat verschil is vooral te verklaren doordat er een gemiddelde gemeten moet worden van drie uur.

Maar als je het vergelijkt met tegenwoordig…

Op het moment dat dit artikel werd geschreven was de concentratie midden in het Botlekgebied rond de 3 microgram SO² per kubieke meter. Dat houdt in dat op 12 oktober 1970 de hoeveelheid zwaveldioxide grofweg 100 keer zo hoog was in vergelijking met nu.

* Luchtmeetnet (DCMR). Gemaakt op 7 augustus 2017. Meetpunt Rotterdam-Geulhaven, een meetpunt pal naast Vlaardingen

Het Rijnmondgebied werd al een dag na de ernstige luchtvervuiling aangewezen als saneringsgebied. Staatssecretaris Kruisinga kwam zelf naar het ‘rampgebied’ om poolshoogte te nemen en deed toezeggingen. Die bleken overigens niet heel veel waard te zijn, want de zogeheten saneringscommissie was een jaar later nog steeds niet helemaal geformaliseerd.

De komst van de Hoogovens in de Rotterdamse haven is door actiegroepen tegengehouden. Er werden 60.000 handtekeningen ingeleverd tegen de komst van de fabriek, die inderdaad veel zwaveldioxide produceerde. Twee jaar later brak de staalcrisis uit.

Nog erger

Vlaardingen zette luchtvervuiling wel op de kaart, maar datzelfde jaar werd Eindhoven getroffen door een nog grote golf aan vervuiling. Door de oostenwind kwam lucht uit het Roergebied over de Brabantse stad heen. Vervolgens werden concentraties gemeten van bijna 750 microgram per kubieke meter.

Bronnen:

Het vrije volk : democratisch-socialistisch dagblad“. Rotterdam, 13-10-1970, p. 1.

NRC Handelsblad“. Rotterdam, 13-10-1970, p. 1.

De Telegraaf“. Amsterdam, 13-10-1970, p. 1.

Het vrije volk : democratisch-socialistisch dagblad“. Rotterdam, 14-10-1970, p. 1.

Leidsche Courant. Leiden, 14-10-1970, p. 13

Tekst: Dave Datema

Gepubliceerd op: 01-10-2017

Verhaalnummer: 67

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *