Skip navigation

Tag Archives: ramp

Top 10 van ‘Vergeten rampen van Zuid-Holland’ (deel II)

Rampen zijn van alle tijden. Overstromingen, explosies, ongelukken. Alleen sommige rampen blijven langer hangen dan anderen, zoals de Watersnoodramp, de Sint Elisabethsvloed en de Bijlmerramp. In de Maand van de Geschiedenis blikt Dag van Toen terug op rampen in Zuid-Holland die niet meer heel uitgebreid op het netvlies van mensen staan.

De keuze voor de Top10 van Vergeten Rampen is uiteraard compleet arbitrair, omdat menselijk leed uiteraard (en gelukkig) niet met elkaar te vergelijken is. Het is slechts een poging om deze rampen ook eens voor het voetlicht te krijgen.

5. Treinramp in Sliedrecht (1942)

Bij een treinongeluk bij Sliedrecht komen achttien mensen om het leven. Een trein boort zich in een stilstaande passagierstrein, die stond te wachten bij het station. Meerdere treinstellen worden verpulverd.

  • Treinramp bij Sliedrecht, een dag na de ramp. Foto: Historische Vereniging Sliedrecht
  • Treinramp bij Sliedrecht, een dag na de ramp. Foto: Historische Vereniging Sliedrecht

“De ravage was enorm. De stoomlocomotief reed nog ongeveer honderd meter door, voordat het ontspoorde. De houten wagons werden in elkaar gedrukt, alsof ze van papier waren. De meeste slachtoffers zaten in de stoptrein.”

(fragment Dagvantoen, ‘Ravage na treinramp bij Station Sliedrecht’)
Ravage na treinramp bij Station Sliedrecht; meerdere doden

Een van de wissel stond verkeerd afgesteld. Ook was er sprake van ‘gebrekkige communicatie’. Op het moment van het ongeluk was de crash bij Sliedrecht het één-na-grootste treinongeluk in de Nederlandse geschiedenis. Inmiddels staat het ongeluk vierde op de lijst met meeste slachtoffers.

4. Derde Sint-Elizabethsvloed, definitief ontstaan van de Biesbosch (1424)

De meeste mensen kennen de tweede Sint-Elisabethsvloed (1421), Daarbij waren grote gebieden rondom Dordrecht onder water gelopen. De derde vloed, een paar jaar later, had mogelijk nog grotere gevolgen.

Na de vorige vloed waren de mensen van het gebied aan de slag gegaan om de dijken te herstellen en het water weg te pompen. Door de nieuwe overstroming waren al deze reparaties weer compleet weggevaagd.

De overstroming zorgde voor een enorme klap voor het moraal van de mensen. Er werd daarna niet eens meer een poging gedaan om de dijken van de Groote Waard opnieuw te herstellen. Dordrecht werd een eiland in een binnenzee. Het was het definitieve begin van de Biesbosch, op een manier zoals we het nu nog kennen.

Dagvantoen podcast no. 6 – Wie was Sint Elisabeth en 150 jaar Nieuwe Waterweg

3. Rampjaar 1672

Een van de belangrijkste redenen dat het thema van de Maand van de Geschiedenis ‘Wat een ramp’ is geworden, is omdat het dit jaar precies 350 jaar is na ‘het rampjaar 1672’.

Voor de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden ging alles mis. Engeland, Frankrijk, Münster en Keulen vielen het land binnen. De Fransen trokken via het oosten ons land binnen. Door de snelle opmars brak in het westen paniek uit. Volgens een Nederlands gezegde was ‘de regering radeloos, het volk redeloos en het land reddeloos’.

In veel plaatsen brak rellen uit. De opstandelingen eisten dat de Prins van Oranje (Willem III) eindverantwoordelijk zou worden gemaakt. De woede richtte zich ook op de politici die het daarvoor voor het zeggen hadden. Het bekendste verhaal is de lynchpartij waarbij de Dordtse broers Johan en Cornelis de Witt om het leven kwamen.

Woedende menigte lyncht gebroeders De Witt

In de oorlog die zeven jaar duurde (Frans-Nederlandse Oorlog 1672-1679) dolf Frankrijk uiteindelijk het onderspit.

2. De ramp met de SS Berlin bij Hoek van Holland (1907)

Tijdens een storm voor de kust komt het passagierschip SS Berlin bij Hoek van Holland in de problemen. Het schip vaart op de Noorderpier en breekt in tweeën. Er komen 128 mensen om het leven.

  • De SS Berlin in betere tijden. Wikipedia

De redders van de President van Heel waren in de buurt, maar slaagden er niet in om op het schip te komen. Na enkele uren zonk een van de twee delen in het water. Op dat deel bevonden zich de meeste opvarenden.

De ramp trok ook veel publiek naar Hoek van Holland, merkte journalisten in die tijd. Volgens verslaggever J.L. Pissuise van het Algemeen Dagblad zat de trein naar Hoek van Holland vol met mensen die benieuwd waren wat ze zouden aantreffen.

In Hoek van Holland werden toen de eerste lichamen opgevangen. Het waren er echter zoveel dat de stationshal moest worden gebruikt als mortuarium.

“Zoo werd het ruime lokaal ingericht tot een groote doodenhal, waar de toeschouwers met ontblooten hoofd zwijgend omgingen en de plechtige stilte alleen werd gestoord door den somberen loei van een stoomboot in den Waterweg, een wanhoopsgil van een locomotief buiten, en dof geklop uit de aangrenzende loods… waar men mèèr britsen timmerde èn doodskisten.”

(De schipbreuk van de “Berlin” 21 Februari 1907. Volledig verhaal van de scheepsramp aan den Hoek van Holland, JL Pisuisse)
Stoomschip vergaat bij Hoek van Holland; dodental onduidelijk
  1. De processie die in het water viel in Charlois (1511)

Bovenaan de lijst staat de meest opmerkelijke ramp, ook al ontbreekt veel informatie. In februari 1511 wordt in Charlois (nu deel van Rotterdam) de nieuwe dorpskerk geopend.

De winter was bijzonder streng geweest. Het begon al met vriezen in november en het ijs was zo sterk dat men met paard en wagen over het water kon rijden.

Voor de inwijding van de kerk vond een processie plaats. De route van de processie ging over de rivier. In de dagen voor de processie was de wind gedraaid naar het noordwesten. Daardoor werd zout water richting de stad gestuwd en ontstonden scheuren in het ijs. De autoriteiten hadden de organisatie van de processie gewaarschuwd voor een gevaarlijke situatie, maar de optocht ging alsnog door.

  • Toen het wel goed ging: ijspret in 1776 op de Nieuwe Maas. Maker: Onbekend

Midden op de rivier liepen uiteindelijk vijfduizend deelnemers van de processie, toen het ijs begon te breken. Een groot deel van de processiegangers verdrinkt.

De schattingen van het aantal slachtoffers liggen bijzonder hoog: tussen de 1000 en 4000 mensen zouden het niet overleefd hebben.

De plek van het ongeluk zou nog altijd Papengat of Monnikengat genoemd worden. De plek van de ramp zou bij de huidige Sluisjesdijk, bij de Waalhaven liggen.

Bron: Engelfriet

Klik hier voor het eerste deel van de Top10 Vergeten Rampen van Zuid-Holland.

Top 10 van ‘Vergeten Rampen’ in Zuid-Holland

Rampen zijn van alle tijden. Overstromingen, explosies, ongelukken. Alleen sommige rampen blijven langer hangen dan anderen, zoals de Watersnoodramp, de Sint Elisabethsvloed en de Bijlmerramp. In de Maand van de Geschiedenis blikt Dag van Toen terug op rampen in Zuid-Holland die niet meer heel uitgebreid op het netvlies van mensen staan.

De keuze voor de Top10 van Vergeten Rampen is uiteraard compleet arbitrair, omdat menselijk leed uiteraard (en gelukkig) niet met elkaar te vergelijken is. Het is slechts een poging om deze rampen ook eens voor het voetlicht te krijgen.

10. De watersnood van 1809

Grote delen van Midden-Nederland overstromen in januari 1809. Dat is niet heel ongebruikelijk, maar de reden waarom wel. Door een zeer strenge winter bevriest het water in de Biesbosch. Daar ontstaan complete ijswallen, doordat rivierwater óver het ijs probeert een heenweg te zoeken en direct ook bevriest.

  • Watersnoodramp 1809
    Kaart uit 1809, met in blauw aangegeven de overstroomde gebieden (Gelders Archief)
  • Prent uit 1809, het instorten van huizen en het omkomen van mensen en dieren in Erichem (Gelders Archief)

Daardoor ontstaat een soort dam in de rivier ter hoogte van Dordrecht. Achter die dammen stijgt het water in de rivier razendsnel. Op 13 januari 1809 vindt de eerste dijkdoorbraak plaats. In dorpen in het rivierengebied komen honderden mensen om het leven.

Net als bij de Leidse Buskruitramp bezoekt Lodewijk Napoleon het rampgebied. Hij zorgde ervoor dat de stroom aan hulpgoederen op gang kwam en schonk een bedrag van bijna een miljoen gulden, een enorm bedrag voor in die tijd.

9. Instorten Pieterskerk (1512)

De enige ramp zonder directe slachtoffers. Want zelfs de pastoor van de kerk overleefde deze ramp. Toch zijn de gevolgen van de ramp nog altijd zichtbaar, omdat het opmerkelijk is dat een stad als Leiden niet eens een kerktoren in de skyline heeft zitten.

Op 5 maart 1512 stort plotseling de kerktoren van de Pieterskerk, in het centrum van Leiden. De toren was ongeveer 100 meter hoog.

“De instorting komt niet geheel als een verrassing. Tijdens de mis vorige week zondag kwamen al grote stukken steen tijdens de dienst naar beneden zetten. Desalniettemin ging de dienst gewoon door”

(fragment ‘Toren Pieterskerk in Leiden ingestort’, Dagvantoen)

De kerk wordt na de ramp grondig verbouwd, maar een kerktoren komt niet meer terug. De reden daarvoor lag vooral op financieel vlak.

Toren Pieterskerk in Leiden ingestort

8. Marineschip De Adder verdwijnt voor kust van Scheveningen (1882)

Het is nog altijd de grootste scheepsramp in vredestijd die de Nederlandse marine ooit heeft getroffen. Op 5 juli 1882 verdwijnt op klaarlichte dag  de rammonitor Zr. Ms. Adder, niet ver van Scheveningen. De 65 bemanningsleden komen om het leven.

Het schip was onderweg van IJmuiden naar Hellevoetsluis. Ter hoogte van Scheveningen raakte het schip in de problemen, maar het is vrij onduidelijk wat er aan de hand was. Er waren geen noodsignalen verstuurd. Een visserschip, dat gaat kijken, zag niemand op het dek en zag ook geen noodsein, ook al sloegen de golven inmiddels over het schip heen.

  • Zr. Ms. Adder

Dagenlang is er dan onduidelijkheid over De Adder. In de dagen erna wordt wel een reddingsboei opgevist en ook spoelen er twee lichamen aan. In de dagen daarna worden nog meer lichamen uit het water gehaald (tot aan Vlieland en Terschelling aan toe).

Wat er precies is gebeurd blijft onduidelijk. Een ontploffing aan boord wordt uitgesloten, omdat alle slachtoffers een reddingsvest om hadden (bij een explosie hadden ze niet de tijd gehad om dat aan te trekken). Toch moet de oorzaak vrij plotseling gekomen zijn, omdat de commandant van het schip niet de tijd had gehad om het schip richting de kust te laten varen.

De laatste jaren wordt de ramp met Zr. Ms. Adder herdacht in Scheveningen.

Een terugblik van de Koninklijke Vereniging Marine-officieren vind je hier

7. Brand in pension in Den Haag (1992)

De meest recente ‘vergeten ramp’ op deze lijst is de brand in pension De Vogel in Den Haag. Bij de brand komen elf mensen om het leven.

Zeker 11 doden bij brand in Haags pension De Vogel

Pension De Vogel aan de Scheepmakerstraat is een opvang voor mensen die op allerlei andere plekken buiten de boot vallen: ex-psychiatrische patiënten, zwervers en prostituées. Het pension wordt gerund door ‘Ma Vogel’.

Dat in zo’n pension de spanningen nog wel eens hoog oplopen, blijkt op 16 september 1992. Een van de gasten, Marlene T., dreigt na een ruzie het hele pand in brand te steken. Ze koopt een jerrycan met benzine en zet haar kamer op de tweede verdieping in brand.

In het inferno dat ontstaat springen meerdere mensen uit de bovengelegen verdiepingen.

“De brandweer en politie, die met twee ladders bezig waren, riepen: blijf staan, blijf staan… Maar zeker zes, zeven mensen sprongen toch, sommigen half in brand. Drie vielen er dood voor mijn voeten. Je denkt: ik moet wat doen, maar je staat machteloos. Dit is het ergste wat ik ooit gezien heb.”

(ooggetuige, Trouw, 17-09-1992)

De vrouw die heeft bekend dat ze de brand heeft aangestoken wordt volledig ontoerekeningsvatbaar verklaard. Ze kreeg tbs opgelegd.

6. Vijf brandweerlieden komen om bij oliebrand in Vlaardingen (1951)

Het is nog altijd het grootste aantal brandweerlieden dat ooit bij een brand is omgekomen. Bij een brand in Vlaardingen in de Koningin Wilhelminahaven rijdt een volgeladen brandweerwagen het brandende water in. Vijf mensen komen om.

Vijf brandweerlieden omgekomen bij oliebrand in Vlaardingen

Op 9 februari 1951 breekt er brand uit in de Koningin Wilhelminahaven. Het water is vervuild met olie, dat in brand vliegt. Een van de brandweerwagens die onderweg is naar de brand arriveert bij de havenkade, maar komt in de dikke rook terecht. De bestuurder ziet niets meer en rijdt met zijn wagen zo het water in.

“Men hoorde een doffe klap, toen de auto de glooiing afreed en half in het water, half op een daar drijvende ponton terechtkwam. Er was het afgrijselijke gegil van de inzittenden, die geprobeerd moeten hebben zich uit de auto en het vuur te bevrijden en die daarbij in de brandende olie op het wateroppervlak vielen.”

(Vrije Volk, 10 februari 1951)

Alleen de bevelvoerder overleeft het ongeluk. Hij wordt met zware brandwonden overgebracht naar het ziekenhuis.

Lees hier het vervolg op de Top10 van Vergeten Rampen van Zuid-Holland

Dagvantoen podcast no. 6 – Wie was Sint Elisabeth en 150 jaar Nieuwe Waterweg

In Dordrecht wordt dit jaar uitgebreid stilgestaan bij het feit dat het 600 jaar geleden is dat de Sint Elisabethsvloed plaatsvond. Bij die vloed kwam de Dordtse (of ‘Groote’) Waard onder water te staan. En hoewel het niet duidelijk is hoeveel mensen om het leven kwamen, ligt het dodental ergens rond de tweeduizend. Een gigantisch aantal voor die tijd. 

De ramp is dus vernoemd naar Sint Elisabeth. En dat is een bewuste keuze geweest. “Sint Elisabeth is de beschermheilige van de mensen in nood; bedelaars, vluchtelingen, mensen die getroffen zijn door een ramp”, zegt conservator Marianne Eekhout van het Dordrechts Museum. 

In het museum is tot maart van dit jaar de expositie Elisabeth en de Vloed te zien. In de zesde aflevering van de Dagvantoen-podcast geeft Eekhout antwoord op de vraag wie deze Elisabeth precies was en waarom de ramp haar naam kreeg.

Op de expositie in het Dordrechts Museum zijn onder meer de vier panelen te zien die de inwoners van Wieldrecht (een van de getroffen dorpen bij de Elisabethsvloed) hebben geschonken aan Dordrecht. Daar staat het getroffen gebied op afgebeeld. Ook staat het levensverhaal van Elisabeth daarop afgebeeld. “Het leest als een stripverhaal”, vertelt Eekhout.

  • Een van de panelen over de Sint Elisabethsvloed. Afbeelding: Rijksmuseum

In Hoek van Holland maakt men zich op voor een jubileum, volgend jaar. Dan is de Nieuwe Waterweg 150 jaar oud. “En zonder Nieuwe Waterweg geen Hoek van Holland”, zegt Henk van der Lugt van het Historisch Genootschap Hoek van Holland in een uitgebreid gesprek. 

Er staan allerlei evenementen gepland en mogelijk keren ook de Hoekse havendagen voor één keer weer terug. 

Lees verder: Rotterdam heeft eindelijk de langverwachte verbinding met zee: de Nieuwe Waterweg

In Uyt den Oude Dhoos gaan we terug naar Katwijk in de jaren ‘50, waar men toen begon met nauwkeurig onderzoek naar de hoogte van de golven.  

Brand met mogelijk explosiegevaar op rangeerterrein Kijfhoek

ZWIJNDRECHT – Op het rangeerterrein Kijfhoek bij Zwijndrecht is brand uitgebroken in een wagon met ethanol (alcohol). Omdat er in de directe omgeving nog meer wagons staat, met een onbekende inhoud die mogelijk kunnen exploderen, is er besloten om de directe omgeving te ontruimen. Ook de A16 en de N3 zijn afgesloten, ook om de hulpdiensten alle ruimte te geven.

Op het terrein is te zien dat er uit één wagon, aan de achterkant, een soort steekvlam komt. In de directe omgeving staan nog veel meer wagons.

Ontstaan

De eerste melding van de brand kwam om 21:39 uur van de verkeerspost op Kijfhoek. Enkele minuten later belden ook meerdere omwonenden met de brandweer.

In totaal zijn tien woningen ontruimd. De bewoners zijn opgevangen in het Theater Festino in Zwijndrecht. Mensen die zich in een straal van vijf kilometer van de brand begaven hebben een SMS-alert gekregen.

“Achter onze woning kijken we meteen op het rangeerterrein”, vertelde Pieter de Krey aan RTV Dordrecht. “Een van ons die meldde dat er vlammen vanuit Kijfhoek zichtbaar waren. We hebben 112 gebeld en zijn ook nog gaan kijken. Het vuur kwam toen boven de hoogspanningsmasten uit.”

Tien minuten later werd de A16, die hemelsbreed vijfhonderd meter van Kijfhoek ligt, al afgesloten. Binnen een uur na het ontstaan van de brand werden Radio en TV Rijnmond ingezet als rampenzender.

Oorzaak

Over de oorzaak valt nog weinig te zeggen. Mogelijk is de brandende wagon beschadigd geraakt na een botsing met een andere wagon. Daarbij is de ketel lek geraakt op het zwakste punt: de kraan. Het zeer brandbare ethanol had maar één vonk nodig om vlam te vatten. Een botsing tussen een aantal wagons kan zeker een oorzaak zijn van het ontstaan van vonken.

Op het terrein van Kijfhoek staan honderden wagons, maar tijdens het blussen van de brand werd de brandweer geconfronteerd met het probleem dat het niet altijd duidelijk is wat er in die wagons zit.

De meeste aandacht ging naar twee wagons, waar mogelijk LPG (vloeibaar gas) in zou zitten, maar die waren leeg en gereinigd. Ook bleken er op het terrein wagons met gevaarlijke stoffen op andere plekken te staan dan de administratie vermeldde.

Dit artikel gaat verder onder deze advertentie

Kijfhoek

Kijfhoek is met vijftig hectare het grootste rangeerterrein van Nederland. Op het terrein worden treinen samengesteld voor hun verdere reis naar het achterland.

Er wordt gewerkt met een zogeheten heuvelproces. Wagons worden op een heuvel gezet en krijgen dan een duwtje. Vervolgens staan de wissels zo afgesteld, dat de wagon precies naar de goede trein rolt. In totaal kent Kijfhoek 43 verdeelsporen.

Jaarlijks worden er 200.000 wagons behandeld. Bij ongeveer één derde van die wagons is er sprake van gevaarlijke stoffen.

Hoe ging het verder?

De brand op rangeerterrein Kijfhoek is ontstaan door botsende wagons. Bij het rangeren hadden de wagons een te hoge snelheid. Twee sets van vier wagons zijn met een te hoge snelheid naar hun eigen spoor gerold. Daarop vond eerst een botsing plaats met wagons die al op het spoor stonden en daarna een botsing tussen beide sets onderling, schrijft de brandweer in het onderzoeksrapport naar de brand bij Kijfhoek.

Door de eerste botsing, rollen vier wagons terug richting de heuvel. De impact met de twee sets van vier wagons is dan ook bij de tweede botsing het hoogst. Die is berekend op 30 tot 32 kilometer per uur. Door de botsing raakte ketels vervormd en een kraan breekt af.

Uit onderzoek blijkt verder dat vooral de brandweermensen die als eerste ter plaatse waren het niet makkelijk hadden. Ze moesten klimmend en klauterend over wagons een beeld zien te vormen van wat er aan de hand was.

De volgende ochtend wordt het sein ‘brand meester’. De restanten ethanol in de wagon laat de brandweer gecontroleerd uitbranden. Ongeveer 20 uur nadat de brand is ontstaan, wordt het gebied weer vrijgegeven.

In de dagen na de brand is de kritiek op ProRail en Keyrail. Burgmeeester Scholten van Zwijndrecht wil bijvoorbeeld weten waarom er geen bedrijfsbrandweer is op Kijfhoek. Volgens de twee vervoerders is dat niet nodig, omdat de kazerne van Zwijndrecht in de buurt ligt.

‘Heb je ook die klap gehoord’

Maar er is veel meer mis. Personeel van Kijfhoek blijkt honderden foutmeldingen op het terrein te negeren. Voorafgaand aan de brand worden honderden meldingen weggedrukt, zo blijkt tijdens een strafzaak tegen ProRail en Keyrail.

Direct na de botsing tussen de wagons op 14 januari 2011 vraagt de heuvelprocesleider aan een van zijn collega’s ‘Heb je een harde klap gehoord’. Die collega had niks gehoord. Een paar minuten later werd de brand ontdekt.

Volgens justitie maakten Keyrail en Prorail zich totaal geen drukte over de veiligheid op het spoor, maar alleen maar over de verdeling van de capaciteit. Het heuvelen was een volautomatisch systeem en kreeg nauwelijks aandacht.

Tegen de twee bedrijven werd ieder een boete geëist van 900.000 euro. Maar ze krijgen een boete van 100.000 euro. In hoger beroep komt daar nog een halve ton bij.

De betrokken partijen beloven beterschap, maar ook in de jaren na de brand blijkt nog regelmatig dat er ‘spookwagons’ voorkomen op Kijfhoek, wagons waarvan niet meteen duidelijk is wat erin zit.

Bronnen:

Veiligheidsregio Zuid-Holland Zuid- Multidisciplinair Evaluatierapport Incident Kijfhoek

AD – 17-11-2014 – Personeel Kijfhoek negeerde foutmeldingen voor brand

Transport Online – 23–03-2017 – Tonnen boete voor bijna-ramp op rangeerterrein De Kijfhoek Zwijndrecht

Auteur: Dave Datema

Gepubliceerd op: 13-01-2021

Verhaalnummer: 161

Dikke rookwolken over de regio na brand bij Chemie Pack in Moerdijk

DORDRECHT – Dikke rookwolken trekken over een deel van de regio na de brand die sinds vanmiddag woedt bij het bedrijf Chemie Pack in Moerdijk.

In delen van de Hoeksche Waard en het Eiland van Dordrecht moeten mensen binnen blijven en ramen en deuren sluiten. In plaatsen als Willemsdorp (zuidpunt van het Eiland van Dordrecht), Strijen, Mookhoek, Strijensas en Moerdijk was het luchtalarm ook te horen.

  • Chemiepack, Bron: Onderzoeksraad voor Veiligheid

De A16, A17 en de N3 zijn afgesloten in zuidelijke richting. Daardoor hebben de hulpdiensten alle ruimte. Eerder waren er lange kijkersfiles ontstaan op de snelwegen rondom Moerdijk.

Op het terrein van Chemie Pack aan de Vlasweg staan chemische stoffen opgeslagen. Er worden in onze regio nog geen gevaarlijke concentraties van chemische stoffen in de lucht gemeten, laat de veiligheidsregio Zuid-Holland Zuid weten. Rondom Chemie Pack zelf zou dat wel het geval zijn.

Inmiddels is de brandweer bezig om het vuur te bestrijden met schuim, in plaats van water. Dat kan ervoor zorgen dat de rook lager komt te hangen, meldt de brandweer. Mensen in Moerdijk en het zuiden van Zuid-Holland Zuid zijn daarvoor gewaarschuwd.

Dikke rookwolken

Het vuur bij het bedrijf ontstond iets voor half drie vanmiddag. De oorzaak is nog onbekend. Toen de eerste brandweerwagens ter plaatse kwamen was er al een dikke rookwolk zichtbaar boven het bedrijventerrein.

Rond half vijf trokken de eerste dikke wolken over Dordrecht heen. Volgens het KNMI zal de wolk in de richting van Amsterdam en IJmuiden drijven. De rookwolk is te zien op satellietbeelden.

Vanwege de aanwezigheid van gevaarlijke stoffen op het terrein heeft de brandweer de inzet werd vrij snel opgeschaald. Volgens de brandweer staan tien tanks op het terrein van ruim 23-duizend liter. Wat erin zit is niet duidelijk.

Ook vanuit Dordrecht en Rotterdam zijn brandweerwagens ingezet. Ook Defensie en Shell hebben speciaal blusmaterieel naar Moerdijk gestuurd. Een bedrijfsbrandweer heeft Chemie Pack niet.

Volgens ooggetuigen zijn al urenlang vlammen van tientallen meters hoog te zien. Ook zijn er explosies op het terrein. Eens in de zoveel tijd laait het vuur weer even op.

Omgeving

Drie naastgelegen bedrijven zijn ontruimd. De brandweer is met meer dan 150 man bezig om het vuur te bestrijden. Het vuur is overgeslagen naar de buren van Wärtsilä, dat scheepsonderdelen, maakt. Ook dat bedrijf lijkt niet meer te redden.

Ook het naastgelegen Afvalstoffen Terminal Moerdijk (ATM) is ontruimd. Volgens een woordvoerder van de hulpdiensten liggen op dat terrein ook gevaarlijke stoffen.

De rook van de brand trekt naar het noorden, richting het Eiland van Dordrecht en de Hoeksche Waard. In Strijen, Strijensas, Mookhoek en het zuidelijkste puntje van Dordrecht zijn de sirenes in werking gesteld. Ook is een SMS-alert verstuurd.

Dit artikel gaat verder onder deze advertentie

Overleg

De brand zorgde ervoor dat er op het hoogste niveau wordt samengewerkt. Het ministerie van Veiligheid heeft de hoogste alarmfase afgekondigd.

In Rotterdam wordt de brand in de gaten gehouden in het World Port Centre. Daar zitten leidinggevenden van de politie, brandweer en de milieudienst DCMR. In Dordrecht zitten de leidinggevenden in de kazerne aan het Oranjepark.

Hoe ging het verder?

Er is een hoop niet goed gegaan bij de brand bij Chemie Pack. Voor een buitenstaander is het onbegrijpelijk hoe het vuur is ontstaan.

Een vastgevroren pomp werd met een gasbrander ontdooid, met allerlei brandbare stoffen in de buurt.

Het bedrijf nam het wel vaker niet zo nauw met de veiligheidseisen. Daarom werd de directie van Chemie Pack aangeklaagd en niet zozeer de man die het vuur heeft veroorzaakt.

In hoger beroep worden de mannen veroordeeld tot taakstraffen en een boete van 730.000 euro. Het bedrijf is dan inmiddels al failliet.

De schade is enorm. Die wordt geschat op 71 miljoen euro. Die kosten komen grotendeels op het bordje van de belastingbetaler terecht. Chemie Pack zelf betaalde 4,2 miljoen.

Een groot deel van de kosten zit in het opruimen van de milieuvervuiling. Doordat aanvankelijk bluswater is gebruikt, kwamen veel giftige stoffen in het oppervlaktewater terecht.

In de dagen na de brand kwamen er roetdeeltjes neer in de Hoeksche Waard. Bewoners kregen het advies om groenten uit de eigen tuin voorlopig niet te eten.

Er zaten gevaarlijke stoffen in de roetdeeltjes, maar die concentraties waren heel laag, concludeerde het RIVM later.

Het vee in een straal van 10 kilometer rondom de brand moest ruim een maand binnen blijven.

Bronnen:

BN de Stem – 05-01-2011 – Liveblog Brand Chemie Pack

BN de Stem – 05-01-2016 – Vijf jaar na brand Chemie-Pack Moerdijk: dossier nog lang niet gesloten

Omroep Brabant – 22-04-2016 – Boete van 730.000 euro en taakstraffen voor leiding Chemie Pack na brand in Moerdijk

Wikipedia – Brand Moerdijk 5 januari 2011

Onderzoeksraad voor Veiligheid – Rapport Brand Chemiepack

Tekst: Dave Datema

Gepubliceerd op: 05-01-2018

Verhaalnummer: 54

Frontale botsing goederentreinen bij Barendecht

BARENDRECHT – Bij een frontale botsing tussen twee goederentreinen  bij Barendrecht, ter hoogte van de A15, is een machinist om het leven gekomen. De machinist van de andere trein raakte zwaargewond.

Het ongeluk was rond half elf. Beide treinen waren door nog onbekende oorzaak op hetzelfde spoor tussen Rotterdam en Dordrecht geraakt en kwamen frontaal met elkaar in botsing.

De machinist van een van de treinen heeft het ongeluk niet overleefd. De andere machinist is overgebracht naar het ziekenhuis. Volgens een woordvoerder van de Veiligheidsregio Rotterdam-Rijnmond was de man aanspreekbaar.

(Dit artikel gaat verder onder deze video)

Ravage

Onder de A15 is een complete ravage ontstaan. De twee locomotieven zijn volledig in elkaar gedrukt. Van beide treinen zijn meerdere wagons ontspoord. De ene trein vervoerde containers. De andere trein ketels met brandbare stoffen. Ondanks de klap is er geen brand ontstaan. De treinen zijn van DB Schenker en ERS Railways.

Bijna raakte nog een derde trein betrokken bij het ongeluk. De machinist van de Beneluxtrein (passagierstrein) zag vonken op het spoor en maakte een noodstop. Daarmee werd voorkomen dat de trein met grote snelheid op meerdere brokstukken botste.

In deze trein raakte alleen wat mensen lichtgewond. Ook was er sprake van lichte schade. Er zaten 175 mensen in de trein.

  • De ravage op het spoor. Foto: Onderzoeksraad voor Veiligheid

Gevolgen

Voor zover duidelijk is, is de brug over het spoor niet beschadigd geraakt. Sommige getuigen beweerden dat de A15 een paar centimeter omhoog kwam. Maar uit een eerste controle blijkt er niets mis te zijn met het viaduct.

Hoe lang het spoor afgesloten zal blijven is onduidelijk. Niet alleen zijn sommige sporen geblokkeerd, ook zijn sommige rails zijn ook beschadigd. Ook gaat het een moeilijke klus worden om de twee locomotieven onder het viaduct vandaan te krijgen.

(Dit artikel gaat verder onder deze advertentie)

Oorzaak

Over de oorzaak is nog niets bekend. Mogelijk heeft een van de treinen een rood sein genegeerd, maar dat wordt nog onderzocht. Meester Pieter van Vollenhoven kwam als voorzitter van de Onderzoeksraad zelf al even poolshoogte nemen bij de plaats van het ongeluk. Later vandaag komen er ook onderzoeken van de Inspectie Verkeer en Waterstaat en de politie.

Het is voor het eerst sinds 2003 dat er mensen om het leven komen bij een treinongeluk. Toen kwamen bij Roermond een goederentrein en een stoptrein met elkaar in botsing. De machinist van de stoptrein overleefde de klap niet.

Hoe ging het verder?

Het zou nog dagen duren voordat het spoor tussen Rotterdam en Dordrecht weer vrij was voor het goederenvervoer. Een van de loc’s zat zo vast aan het spoor, dat ze losgebrand moesten worden. Er was uiteindelijk een Leonardtank (!) voor nodig om de twee locomotieven onder het spoor vandaan te krijgen.

Volgens de Onderzoeksraad had de machinist van de DB Schenkertrein hartproblemen. Bij zijn laatste keuring was dat wel opgemerkt, maar er is verder niks mee gedaan.

Tijdens de fatale rit raakte (zeer waarschijnlijk) de machinist onwel. Hij had al twee noodstops gemaakt, maar dat had de verkeersleiding niet gezien. Een eindje verderop reed de man door een rood sein. De trein van ERS Railways mocht wel doorrijden.

Het gebeurt regelmatig dat een trein door een rood sein rijdt. In 2010 was dat al 172 keer. Dat heeft in het eerste decennium van deze eeuw ook geleid tot 32 botsingen.

Er is een backupsysteem: ATB. Als een trein een rood sein negeert, treedt dit systeem in werking. Het grote probleem is dat het systeem niet werkt, als de trein langzamer rijdt dan 40 kilometer per uur. De trein die bij Barendrecht door rood reed, had een snelheid van 39 kilometer per uur.

Er is een nieuw Europees veiligheidssysteem gemaakt, maar dat is nog altijd niet in gebruik genomen. De Onderzoeksraad zag Barendrecht dan ook als aanleiding om de minister erop te wijzen dat dit nieuwe systeem in gebruik genomen moet worden.

Minister Eurlings belooft vervolgens om dat te doen, maar een jaar later is dat nog steeds niet gebeurd. Ook zijn dan nog niet alle treinen aangepast.

Bronnen:

Onderzoeksraad voor Veiligheid – Rapport treinongeluk Barendrecht

Wikipedia – Treinongeluk bij Barendrecht

Nu.nl – 26-09-2009 – Opruimen treinongeluk gaat nog dagen duren

Auteur: Dave Datema

Gepubliceerd op: 23-09-2019

Verhaalnummer: 130

Explosie bij jaarlijkse kerstbomenverbranding Vlaardingen

VLAARDINGEN – Bij een explosie tijdens de jaarlijkse kerstbomenverbranding op de Broekweg in Vlaardingen zijn honderden ruiten gesneuveld. Door de weersomstandigheden zijn benzinedampen bleven hangen bij de stapel met kerstbomen en houten pallets. Toen het vuur ontstoken werd veroorzaakten deze dampen een explosie, is de uitleg van de politie.

Het plein bij de Broekweg maakte vanmorgen een bizarre indruk. Op veel plekken zijn de ramen tijdelijk dichtgetimmerd, in afwachting van noodglas. Glaszetters zijn al sinds de nachtelijke uren (!) bezig om de schade te herstellen. Voorlopig zijn ze nog niet klaar.

De explosie was vrijwel meteen na het aansteken van het vuur. Omstanders hebben beelden gemaakt van de explosie.

Bij andere huizen was de schade nog groter. Zo kon een van de bewoners niet door de voordeur het huis verlaten, omdat de deur door de explosie uit zijn post was gedrukt.

“Ik stond voor het raam. En mijn vrouw kreeg het raam op schoot. Mijn slaapkamerraam is kapot, de huisdeur is opengeblazen en een glas in loodraam is vernield”.

(omwonende Broekweg op Radio Rijnmond, 02-01-2008)

Een buurvrouw vertelt dat er twee kinderen in huis lagen te slapen. Door de klap kwamen zij helemaal onder het glas te zitten. Ze waren volledig in paniek.

Voor zover bekend zijn er drie (licht)gewonden.

Woede

Nu de schrik enigszins is vertrokken, overheerst de boosheid bij de omwonenden. “Het is namelijk niet de eerste keer dat het gebeurt”, zegt een van de slachtoffers. “Vijf jaar geleden ging het ook al mis. Maar nu is de schade veel aanzienlijker.”

Volgens dezelfde bewoner zag je dit keer ‘dat het weer mis zou gaan’. Na de vorige explosie besloot de gemeente in te grijpen. De traditionele kerstbomenverbranding mocht alleen nog maar onder begeleiding van de brandweer.

“Maar die brandweer was nergens te bekennen”, zeggen de omwonenden in koor. “Het vuur is aangestoken door de jongens zelf.”

  • Broekweg Vlaardingen. Foto: Google Streetview

Geen nieuwe toestemming

Voorlopig is het afgelopen met de kerstboomverbranding op het Broekplein, liet burgemeester Bruinsma weten. Na de vorige explosie vijf jaar geleden werden afspraken gemaakt.

“Maar die zijn niet waterdicht gebleken. En daarom trek ik ook de conclusie dat dit daar niet meer kan plaatsvinden. Het is een te dichtbevolkt gebied. We zullen het ergens buiten de bewoonde wereld moeten organiseren.”

(Burgemeester Tjerk Bruinsma van Vlaardingen, Radio Rijnmond 01-01-2008)

De boosheid in de omgeving van de Broekweg was zo groot, dat omwonenden spontaan een handtekeningenactie begonnen om een nieuw vreugdevuur tegen te houden. Bruinsma was hen voor door voor volgend jaar de verbranding te verbieden.

De burgemeester heeft vandaag al overlegd met de politie en de brandweer over de gebeurtenissen vannacht op het Broekplein.

  • Broekweg in Vlaardingen, de plaats van de explosie. Google Maps

Gemeente: veel vragen

“Er was van te voren afgesproken dat de jongeren het zelf mochten aansteken”, zegt een woordvoerder van de gemeente. “We hebben de afgelopen dagen meerdere keren gecontroleerd, net als de politie en de brandweer. Tot een half uur voor het aansteken van de kerstbomen hebben ze zich aan de afspraken gehouden.”

Zo was de kerstbomenberg minder groot dan de maximale hoogte die de gemeente had gesteld. “Blijkbaar was het materiaal dat verband mag worden, zoals pallets en kerstbomen, wat schaars”, legt de woordvoerder uit.

De gemeente heeft ook al gesproken met de jongeren, die verantwoordelijk zijn voor het organiseren van de verbranding. Er volgt op korte termijn een tweede gesprek, want er zijn nog veel vragen.

De kerstboomverbranding op de Broekweg werd door de gemeente gedoogd. “Formeel gesproken mag het niet”, legt de woordvoerder uit. “Maar de Vereniging Nederlandse Gemeenten adviseert om het toch toe te staan, maar dan in georganiseerd verband, om een stukje controle te houden. Zonder zo’n gecontroleerde verbranding, ontstaan in de nieuwjaarsnacht op allerlei plekken in de stad spontane verbrandingen.”

Dit artikel gaat verder onder deze advertentie:

Brief

Vandaag krijgen omwonenden van de Broekweg een brief met informatie. De gemeente zal bemiddelen voor mensen die niet verzekerd zijn tegen glasschade.

Morgen gaan verzekeringsmensen de deuren langs om de schade op te nemen. Over twee dagen volgt er een informatieavond voor direct betrokkenen in zorgcentrum Soenda.

Hoe ging het verder?

Op de bewonersbijeenkomst, twee dagen na de explosie, hebben de jongeren hun excuses aangeboden voor de overlast, die de klap heeft veroorzaakt. Bij 82 huizen zijn uiteindelijk de ruiten gesneuveld. De gemeente Vlaardingen benadrukt nog een keer dat de schade wordt hersteld door de verzekering óf de gemeente.

De resolute houding van Bruinsma over het schrappen van de kerstbomen was eind 2008 alweer voor een deel verdwenen. Op verzoek van jongeren uit de buurt peilt hij onder de omwonenden of een verbranding toch nog mogelijk is. De omwonenden zien het dan nog niet zitten.

In 2013 keert het vreugdevuur weer terug. Afgezien van wat kerstbomendiefstallen in de dagen voorafgaande de jaarwisseling, blijven incidenten uit.

In 2017 ging het opnieuw mis. Zeker vijftien fietsen worden in het vreugdevuur gegooid. Een aantal daarvan is afkomstig van een alleenstaande moeder die bij het plein woont. Dankzij een liefdadigheidsactie krijgt de vrouw snel weer nieuwe fietsen.

Burgemeester Blase, de opvolger van Bruinsma, kondigt maatregelen aan.

Radio Rijnmond – Nieuwsberichten van 01-01-2008

Radio Rijnmond – Rijnmond Nu, 02-01-2008

RTV Rijnmond – Excuses voor vreugdevuur Vlaardingen, 03-01-2008

RTV Rijnmond – Na jaren weer vreugdevuur in Vlaardingen, 01-01-2013

RTV Rijnmond – Burgemeester Vlaardingen neemt maatregelen tegen uit de hand lopen vreugdevuur, 02-01-2017

Auteur: Dave Datema

Gepubliceerd op: 01-01-2018

Verhaalnummer: 53

‘Rotterdam is aan een ramp ontsnapt’ na CMI-brand

ROTTERDAM – In een opslag met chemische stoffen vlakbij de wijk Spangen is vanmorgen brand ontstaan. Doordat er noordoosten wind stond, werd de rook niet richting die wijk geblazen, maar naar de overkant van de rivier.

In Heijplaat, Pernis, Hoogvliet en Spijkenisse was het luchtalarm te horen en mochten mensen urenlang hun huis niet uit. Zeker zeventien mensen zijn overgebracht naar het ziekenhuis met ademhalingsmoeilijkheden.

De brand bij CMI aan de Keilehaven zag er vanmorgen bijzonder dreigend uit. Er kwam een roodbruine rook uit de loodsen van het bedrijf, veroorzaakt door hoge concentraties chloor en zoutzuur.

Het vuur is ontstaan rond kwart voor elf in loods 29 van CMI. Een medewerker had gezien dat een groot blauw vat was omgevallen op wat vaten met calciumhypochloriet. De stof reageerde met de omgeving, waardoor warmte vrijkwam. Daardoor nam de druk in andere vaten ook toe. Binnen enkele minuten volgde de eerste explosie.

Omdat bekend was dat bij CMI chemische stoffen lagen opgeslagen, heeft de brandweer extra mensen naar de Keilehaven gestuurd. Naast zeventig brandweermensen werden ook vier blusboten ingezet.

Schip

Korte tijd later slaat ook de rook over naar een andere loods. Toen kwam er al veel rook vrij. In de directe omgeving van de loods waren mensen aan het werk op een schip in de Lekhaven.

“Ik dacht dat ik mist zag, maar het was geen mist”, liet een van de opvarenden weten aan Radio Rijnmond. “Het was een brand met enorme rookontwikkeling.”

“Dus ik ben meteen naar beneden gerend en ik heb de chefkok gehaald. Die begon, net als ik, enorm te hoesten. Ik heb de werkbouwkundige moeten wakker maken. Ik ben naar de superieur boven gegaan, die had zijn raam nog open staan. Het hele schip was met rook verzengd. Het was buiten al helemaal niet meer mogelijk om normaal te ademen. Het is echt geluk geweest dat we nog veilig het schip konden verlaten.” 

(Van Baarlen,  Radio Rijnmond, 29-02-1996)

Vijf opvarenden van het schip zijn ook voor controle overgebracht naar het ziekenhuis.

Alarminstallatie

Door de noordoostenwind kwam de rook terecht in Heijplaat, Pernis en Hoogvliet. Op Heijplaat werd klonk een klein uur na het uitbreken van de brand het luchtalarm. Korte tijd later volgden Pernis en Spijkenisse. Weer iets later was het alarm ook te horen in Pernis.

“Men ondervindt daar echt hinder van met name zoutzuur”, liet brandweercommandant Timmer weten. “Dus nogmaals het dringende verzoek om ramen en deuren gesloten te houden en binnen te blijven.”

Burgemeester Peper had vervolgens al de leiding van de rampenstaf op zich genomen. Voor het eerst werd Radio Rijnmond ingezet als rampenzender.

Opgevangen

Heijplaat werd urenlang afgesloten van de buitenwereld. Mensen die de wijk in wilden, bijvoorbeeld omdat ze daar wonen, werden opgevangen in De Wielewaal in Charlois. “Er staat een enorme rij bij de telefoon, van mensen die aan het thuisfront willen laten weten dat ze nu hier zijn”, zegt verslaggeefster Anneloek Sollaert van Radio Rijnmond.

De meeste mensen zijn nog redelijk laconiek over de situatie. Ze maken er een gezellige middag van, want ‘je moet toch wat’.

Opslag

Inmiddels is het grootste gevaar achter de rug. Aan de Keilehaven komt alleen nog maar witte rook vrij van de loodsen van CMI. Maar de verwachting is dat het nablussen nog dagen kan gaan duren.

De vraag is inmiddels ontstaan hoe het mogelijk is dat er zo’n grote hoeveelheid chemische stoffen ligt opgeslagen vlakbij een dichtbevolkte buurt. “Ik ben zelf ook even gaan kijken”, zegt SP-kamerlid Remi Poppe. “Ik moet echt zeggen dat Rotterdam aan een ramp ontsnapt is. Als de wind had gestaan op de manier zoals hij normaal is, dan was de rook door Spangen gegaan. Dat was een ramp geweest.”

Volgens Poppe had niemand het idee wat er nu precies lag opgeslagen bij CMI. “Er mogen zowel suikerklontjes als zware chemicaliën worden opgeslagen daar. Maar niemand wist wat er opgeslagen stond, hoeveel en waar. En daar moet een einde aan komen.”

Burgemeester Peper laat weten dat de milieudienst Rijnmond (DCMR) een paar weken eerder nog op bezoek is geweest bij CMI. Het bedrijf kreeg nogal wat opmerkingen over de manier waarop stoffen stonden opgeslagen.

CMI heeft twee weken de tijd gehad om alles op orde te brengen. Na die twee weken vroeg CMI om extra tijd. Die zou het niet krijgen, wat neer zou komen op een sluiting.

Hoe ging het verder?

Uit onderzoek blijkt dat bij de brand ongeveer 90.000 kilo giftige stoffen als chloor, loodchromaat, zoutzuur en stikstofdioxide zijn vrijgekomen bij de brand.

De directeur van CMI wordt schuldig bevonden aan nalatigheid en het veroorzaken van de milieuramp. Hij krijgt een jaar celstraf en een boete van een kwart miljoen gulden.

Maar ook de gemeente Rotterdam krijgt ervan langs, omdat het toezicht op CMI niet op orde was. Meerdere verzekeraars spannen een rechtszaak aan. In 2004, acht jaar na de brand, stelt de rechter de verzekeraars in het gelijk.

Er volgt een hoger beroep in 2011, maar ook dan trekt de gemeente aan het kortste eind. Het bedrijf CMI is dan al 15 jaar failliet.

Bronnen:

RTV Rijnmond – Vergeten Verhalen – Roodbruine rook trekt over de Rijnmond

Auteur: Dave Datema

Gepubliceerd op: 13 februari 2020

Verhaalnummer: 165

Eeuwenoude Schiedamse molen De Walvisch uitgebrand

SCHIEDAM – In het centrum van Schiedam is afgelopen nacht de eeuwenoude molen De Walvisch volledig uitgebrand. De 33 meter hogen molen aan de Westvest was een van de grootste stellingmolens ter wereld. Vanwege de vonkenregen, die bij de brand vrijkwam, zijn meerdere huizen in de buurt ontruimd.

Van de molen is haast niets meer over. De schade wordt geschat op een bedrag van rond de twee miljoen gulden.

Over de oorzaak van de brand is nog niets bekend, maar er zijn geen aanwijzingen voor brandstichting. Ook zijn er geen braaksporen.

Lichterlaaie

De brand werd ontdekt door omwonenden, rond tien over drie. Toen waren er al grote vlammen zichtbaar uit een van de ramen. Toen de brandweer arriveerde, stond De Walvisch al volledig in lichterlaaie.

“In zo’n molen is het kurkdroog en er zit veel hout in”, liet commandant Van Leeuwen weten aan het RD. “Verder werkt zo’n molen als een trekgat, ondanks dat er luiken in zitten. Uit vrees voor instortingsgevaar konden we de brand alleen van de buitenzijde bestrijden.”

Molenbrand De Walvisch – Youtube

Schade

Volgens de brandweer kan de molen zo goed als verloren worden beschouwd. Het binnenwerk is volledig vernietigd en het stenen gedeelte moet waarschijnlijk ook gesloopt worden. Volgens de brandweer zijn deze door de hitte aangetast.

De brandweer was niet al te hoopvol over de toekomst van de molen. Directeur Gunneweg van de Stichting De Schiedamse Molens ziet het wat minder somber in.

“Het is van zoveel afhankelijk. Hoe hebben  de wieken het gehouden en hoe is het staartstuk. Wat is over van het metselwerk aan de binnenkant van de molen. Dat hebben we nog niet kunnen inspecteren”

(J. Gunneweg, Volkskrant 15-02-1996)

Hoe groot de schade ook moge zijn, burgemeester Scheeres van Schiedam benadrukt dat de molen zeker terug zal keren in Schiedam.

“Dit moet alle Schiedammers diep in hun hart treffen, dat zo’n belangrijk stuk historie in vlammen opgaat.”

(Burgemeester Scheeres, Leidsch Dagblad, 15-02-1996)

Dat Scheeres daar niet alleen in staat bleek wel vandaag. De Stichting Schiedamse Molens werd platgebeld door bedrijven, fondsen en particulieren. “Iedereen biedt hulp aan”, liet Gunneweg aan het RD weten.

De molen is verzekerd tegen brand, maar de verwachting is dat de verzekering niet alle schade zal dekken.

Dit artikel gaat verder onder deze advertentie

Beveiligingsinstallatie

De brandweer benadrukte dat er misschien wel een kans was geweest om de schade aan de molen te voorkomen. De graanmolen had namelijk geen brandmeldinstallatie.

“Als brandweer heb je bij een brand in een molen alleen een kans als je er in een zeer vroegtijdig stadium bij bent. Nu waren we pas ter plekke toen de boel al in lichterlaaie. Als brandweer sta je dan machteloos”

(brandweercommandant Van Leeuwen, Rotterdams Dagblad – 15-02-1996)

Directeur Gunneweg van de Schiedamse molens geeft toe dat de stichting een grote fout heeft gemaakt om geen brandmelders te plaatsen. Dat plan was er wel, maar is nog niet uitgevoerd.

“Als stichting moeten we altijd woekeren met ons geld. We stonden op het punt om een definitief besluit over de aanleg van een brandmeldinstallatie te nemen. Achteraf geredeneerd had de rangschikking van onze investeringen misschien anders moeten zijn”, liet de directeur weten aan het RD.

De kosten voor een brandmeldinstallatie ligt tussen de 40.000 en 50.000 gulden. Drie andere molens van de stichting zijn onlangs wel voorzien van brandmelders.

  • Korenmolen De Walvisch (1971) in Schiedam – Foto: W.A. Korpershoek / WikiMedia

Molenstad

Schiedam staat bekend als de molenstad van Nederland. De Walvisch was een van de vijf belangrijke molens in de skyline van de stad. In totaal telde de stad ooit twintig molens.

De meeste molens werkten voor de jeneverstokerijen in de stad. Dat geldt ook voor de Walvisch, waar moet gemalen werd.

Het is niet de eerste keer dat De Walvisch wordt getroffen door een brand. In 1938 was dat ook al het geval. De afgelopen jaren werd de molen opgeknapt en zijn de wieken en de kap vervangen.

Die klus was twee maanden geleden afgerond. Die opknapbeurt heeft meer dan tien jaar in beslag genomen en werd betaald door sponsoren en vrijwilligers.

Hoe ging het verder?

De woorden van burgemeester Scheeres werden de waarheid. De Walvisch zou terugkeren en dat kwam’ie ook.

In 1999 ging de molen weer draaien en drie jaar later kon De Walvisch ook weer malen.

Een paar dagen na de brand werd er al een begin gemaakt met de ontmanteling van de molen. Dat was ook wel nodig ook, want de molen stond op instorten. De bewoners van zestien huizen moesten tijdelijk hun huis uit, vanwege dat instortingsgevaar.

Het ontmantelen was overigens in een paar dagen gebeurd. Vooral het demonteren van de wieken en het staartstuk was een imposante klus.

Vervolgens brak de inzamelingsactie voor de verwoeste molen pas echt los. Zo mochten mensen in eem bakje van de ladderwagen van de brandweer omhoog, om vandaar toe te kijken op de ravage. Dat leverde uiteindelijk al 1500 gulden op.

De eerste actiedag, bijna twee weken na de brand, leverde bijna negentigduizend gulden op, door de VSB-bank afgerond op een ton. Er waren tal van grote en kleine initiatieven. Oud-Schiedammer Hans van Breukhoven (Free Record Shop) heeft ook zijn hulp toegezegd.

Op de molendag in Schiedam, enkele maanden later, werd er weer veel geld opgehaald voor de herbouw.

In de nieuwe molen kwam een brandmeldinstallatie. Die werd toegezegd door een gespecialiseerd bedrijf.

Tegenwoordig is De Walvisch een museummolen, met een winkel. In 2017 werd de molen opnieuw verbouwd.

Bronnen:

De Volkskrant – 15-02-1996 – Historische molen in Schiedam door brand verwoest

Schiedamsche Courant (RD) – 15-02-1996 – Bergers ontmantelen Schiedams trots

Schiedamsche Courant (RD) – 15-02-1996 – ‘Brandmelders hadden De Walvisch kunnen redden’

Auteur: Dave Datema

Gepubliceerd op: 17-08-1996

Verhaalnummer: 121

Gorinchem en Boven-Hardinxveld spookachtig leeg na verplichte evacuatie

GORINCHEM – In Gorinchem-Oost, Dalem en Boven-Hardinxveld is een ware exodus ontstaan van mensen die – vaak met het nodige huisraad – een veilig en droog heenkomen zoeken. Morgen moeten beide plaatsen ontruimd zijn.

Gisteren kregen de mensen in Gorinchem-Oost te horen dat het gebied morgen ontruimd moet zijn.

Lees verder: Hoog water leidt ook tot ontruiming Gorinchem-Oost en Dalem

In vrijwel alle straten staan vrachtwagens, verhuisbusjes en aanhangers kris kras door elkaar. Tal van mensen zijn ingevlogen om te helpen bij de plotselinge verhuizing. Geen enkel handje blijft onbenut.

Mensen pakken spullen in voor de evacuatie. Foto: Regionaal Archief Gorinchem

“Ik ben wel bang”, zegt een van bewoners in het ‘rampgebied’ tegen een verslaggever van Radio Rijnmond. “Als je iedereen zo de boel ziet inpakken, dan wordt je er wel bang van.”

Verderop in de straat discussiëren een man en een vrouw of een bepaald kastje wel of niet mee moet. “Het moet wel eerst uitgepakt worden, want er zit glaswerk in”, zegt de vrouw.

‘Hulptroepen’ bij de ontruiming van Gorinchem. Op de achtergrond is te zien hoe hoog het water staat. Foto: Regionaal Archief Gorinchem

Verkeerschaos

In de loop van de middag ontstond er een verkeerschaos met allerlei busjes, wagens en vrachtwagens die probeerden de stad uit te komen. De gemeente had al bepaalde wegen afgesloten, om te voorkomen dat de chaos nog groter werd, maar die maatregelen lijken niet heel erg te helpen.

Een deel van de evacués blijft behoorlijk in de buurt. Veel mensen hebben een onderkomen gevonden in het westelijk deel van Gorinchem.

Drukte op de Newtonweg in Gorinchem, tijdens de evacuatie. Foto: Regionaal Archief Gorinchem

Boven-Hardinxveld

Ook in Boven-Hardinxveld hebben de mensen te horen gekregen dat ze moeten vertrekken. Het dorp ligt in een polder tussen het Kanaal van Steenenhoek en de Merwede. En vooral de dijk bij het Kanaal van Steenenhoek is zwak. Er zouden zelfs al scheuren gezien zijn. Op meerdere plekken zijn de dijken al versterkt met zandzakken.

Mocht de dijk doorbreken, dan is er geen enkele mogelijkheid om de 4.500 inwoners van Boven-Hardinxveld op tijd weg te krijgen. En dus besloot de burgemeester Van Wouwe van Hardinxveld-Giessendam, die halsoverkop was teruggekeerd van een vakantie in Oostenrijk, om dit gebied te ontruimen.

De Mobiele Eenheid houdt een oogje in het zeil aan het uiteinde van de Rembrandtstraat in Hardinxveld-Giessendam. Foto: W. van der Pijl

Dat besluit wordt de burgemeester niet geheel in dank afgenomen. Veel inwoners van het lager gelegen Boven-Hardinxveld, hadden al hun intrek genomen bij bekenden, bijvoorbeeld in dijkwoningen, omdat die ‘honderd procent zeker droog zouden blijven’.  En nu moeten ze alsnog weg.

Deze mensen krijgen daarom van de burgemeester 24 uur extra de tijd om hun spullen te pakken, maar wel op eigen risico.

Toch is niet iedereen is van plan te vertrekken.

“We zitten met z’n achttienen in huis. De ME moet ons daar één voor één komen wegslepen.”

(bewoner Boven-Hardinxveld, Het Parool, 02-02-1995)

Zeker morgenavond wordt het spannend, omdat er dan een springtij verwacht wordt met een bijbehorend waterpeil van 6 meter boven NAP. Normaliter ligt het peil in de rivier op een halve meter boven NAP.

Hoe ging het verder?

De Mobiele Eenheid moest weldegelijk een paar keer in actie komen, omdat niet iedereen van plan was om weg te gaan.

Een dag na de verplichte evacuatie kon de vlag al voorzichtig uit. Het zag er naar uit dat de dijken het zouden houden.  Maar daarmee is het gevaar nog niet geweken. De dijken zijn doorweekt en kunnen alsnog bezwijken.

Een kleine week nadat de ontruiming was begonnen mogen de mensen weer naar huis (06 februari).

Bewoners van Boven-Hardinxveld worden welkom geheten na de evacuatie. Foto: W. van der Pijl

Politiek Den Haag is wel wakker geschud door de problematiek. Binnen een jaar worden de eerste dijken versterkt, onder meer bij Gorinchem. Ook komt er geld vrij voor het project ‘Ruimte voor de Rivier’, waarbij gebieden werden aangewezen die onder water mochten lopen, als het waterpeil opnieuw zeer hoog kwam. Dat project is eind 2018 afgerond.

Bronnen:

RTV Rijnmond – Vergeten Verhalen – De Ramp die geen ramp was

Het Parool – 02-02-1995 – Als de ME niet helpt, dan de dorpsdokter

De evacuatie van Boven-Hardinxveld – Ewoud Klop

Radio Rijnmond – 30-01-1995 – 02-02-1995 – Diverse nieuwsuitzendingen

Een terugblik van Radio Rijnmond op de ontruiming (uit 2015)

Auteur: Dave Datema

Gepubliceerd op: 30-01-2020

Verhaalnummer: 140