Wat is er belangrijker… Uitkomen voor je club of voor het Nederlands Elftal? Spelers van Feyenoord kozen in 1962 voor het eerste, omdat ze kampioen konden worden. De KNVB strafte deze Oranje-boycot keihard af. Niet alleen werden Feyenoord-spelers een jaar niet meer geselecteerd, ook werd de club niet ingeschreven voor de Europa Cup I, als ze kampioen zouden worden.
Een ware voetbalrel was geboren.
In de achttiende aflevering van de Dagvantoen-podcast blikken we terug op de oorzaak van deze boycot en hoe het verhaal afliep.
Verder gaan we in de rubriek Uyt den Oude Dhoos op vakantie
De Dagvantoen-podcast is gemaakt door Dave Datema en Aries van Meeteren en gaat over de geschiedenis van Zuid-Holland. Vragen en reacties kunnen naar redactie@dagvantoen.nl
In de zestiende aflevering van de Dagvantoen-podcast staan de rellen tussen hooligans van Ajax en Feyenoord bij Beverwijk centraal, deze week 25 jaar geleden. De rellen kostte het leven van een man uit Amsterdam en zorgde voor een schok in de Nederlandse voetbalwereld, want voor het eerst viel er een dode na een vechtafspraak.
Wat was de impact van die gebeurtenissen van 23 maart 1997 op de ontwikkeling van het hooliganisme in Nederland en vooral de aanpak daarvan.
“De gebeurtenissen bij Beverwijk is het sein geweest om studie te maken van hoe Engeland het hooliganisme aanpakte”, zegt hoogleraar Jan Brouwer van de Rijksuniversiteit Groningen. Hij doet al meer dan twintig jaar onderzoek naar de aanpak van voetbalgerelateerd geweld.
Volgens Brouwer is er in Nederland een aanpak ontwikkeld die veel verder gaat dan de Engelse aanpak. “We hebben hier in Nederland met afstand de strengste voetbalwetgeving van de wereld.”
De regels hebben gewerkt, zegt Brouwer. “Het was binnen supportersgroepen bekend dat er meedogenloos werd opgetreden. Je kreeg niet alleen een stadionverbod maar ook meerdere boetes en dat werkte… totdat corona uitbrak.”
Een uitgebreid gesprek met hoogleraar Brouwer én archiefmateriaal uit 1997 in deze aflevering van de Dagvantoen-podcast.
“Een mooie actie, maar het resultaat viel wel wat tegen”, zegt oud-vakbondsvoorzitter Lodewijk de Waal in de eerste podcast van Dagvantoen over de vakbondsdemonstratie van 05 oktober 1991. De actie trok 250.000 demonstranten naar het Malieveld in Den Haag en was jarenlang de grootste uit de Nederlandse geschiedenis.
De gezamenlijke actie van de bonden had als doel om de versobering van de wao terug te draaien. “Het is nog altijd een besluit van het kabinet waar ik niet achter sta”, lacht De Waal, dertig jaar later.
In de podcast vertelt De Waal over de ernstig bekoelde verhouding tussen de vakbonden en minister Kok van Financiën en de ingrediënten die nodig zijn om een kwart miljoen vakbondsleden op de been te krijgen. “Het kán nog altijd, maar de vakbond is wel de enige die het voor elkaar kan krijgen.”
FNV-congres in Utrecht; Lodewijk de Waal , bestuurslid Dienstenbond FNV. Foto: Rob Croes, Nationaal Archief/Anefo
Ook is er speciale aandacht voor de Rotterdamse haven in de aanloop naar de demonstratie in Den Haag. Er vonden in Rotterdam al prikacties plaats, tot grote ergernis van de werkgevers in de haven. Een kort geding moest een einde maken aan die acties. “Ik vond het vrij onverstandig”, zegt toenmalig vakbondsbestuurder Jan Heilig. “En toen de rechter de acties verbood, lag binnen een half uur heel de haven plat. Wij maken zelf wel uit of we gaan staken, was het credo. Daar gaat de rechter niet over.”
Jan Heilig, oud-vakbondsbestuurder in de haven van Rotterdam. Foto; Dave Datema
Verder is er in de podcast aandacht voor oud voetbalcoach Arpàd Weisz. De voormalig trainer van Internazionale en Bologna is in zijn geboorteland Hongarije en Italië zeer bekend. Hij trainde ook een jaar in Dordrecht, bij DFC. Maar in 1942 werd de Joodse Weisz door de Duitsers afgevoerd naar vernietigingskamp Auschwitz.
De Dordtse journalist Hans Berrevoets vertelt het vergeten verhaal van Arpàd Weisz, die nu een pad naar zich vernoemd krijgt in het Weizigtpark.
In de rubriek Uyt de Oude Dhoos beelden en geluid over de komst van giraffen in Diergaarde Blijdorp uit 1954.
Polygoonjournaal 54-36
De Dagvantoen-podcast verschijnt eens per week, op zondag. Centraal staat de geschiedenis van Zuid-Holland. De podcast is onder meer te beluisteren via spotify, google en apple.
ERMELO – Na het teleurstellende seizoen 2010/2011, is Feyenoord het nieuwe seizoen opnieuw met een tegenslag begonnen. De nieuwe technisch directeur Martin van Geel moet op zoek naar een nieuwe trainer. Mario Been heeft per direct ontslag genomen, nadat een grote meerderheid van de spelersgroep na een stemming het vertrouwen in de coach heeft opgezegd. Leon Vlemmings neemt voorlopig de taken van Been over.
De stemming was op het trainingskamp in Ermelo. De spelers kwamen afgelopen maandag voor het eerst bij elkaar, legde aanvoerder Ron Vlaar uit op een persconferentie. Na het rampseizoen vorig jaar wilde Vlaar bepaalde afspraken maken binnen de spelersgroep.
“Tussen de regels door merkte ik dat er veel irritatie was. En dat er toch het een en ander schort aan het vertrouwen en over hoe het vorig jaar gegaan is en ook hoe het volgend seizoen zou kunnen gaan.”
(Ron Vlaar, 13-07-2011)
Met deze kritiek ging Vlaar naar technisch directeur Martin van Geel. “Ik ben daar enorm van geschrokken”, verklaarde de nieuwe technische man in de Kuip. “Ik heb nog een keer gezegd van luister, weet wat je hiermee teweeg gaat brengen. Geef het nog een kans.”
Om die reden kwam er gisteravond nog een tweede spelersbijeenkomst. Dit keer werd de vraag op tafel gelegd wie er voor een vertrek was van de trainer. Van de achttien spelers die een stem uitbrachten waren er dertien voor een vertrek van Been. “Dat was voor mij een signaal en een teken dat die groep zo groot is dat ik dit meteen moest terugkoppelen.”
Wat Vlaar zelf gestemd heeft, wilde hij niet zeggen.
Emotioneel
Martin van Geel mocht vervolgens het nieuws brengen bij de hoofdpersoon, die op dat moment nog van niks wist, Mario Been.
“Mario (Been, DD) was daarna nergens meer voor in. Er knakte iets bij hem. Hij is naar zijn kamer gegaan, heeft zijn spullen gepakt en is naar huis gegaan.”
(Martin van Geel, 13-07-2011)
Een verzoeningsgesprek had volgens Van Geel geen enkele zin.
Martin van Geel, Technisch Directeur Feyenoord. Foto: Wikimedia
Spelers verantwoordelijk
Martin van Geel s op zijn zachtst gezegd niet blij met de uitkomst van de spelers-revolte. “Hier zat Feyenoord niet op te wachten. Hier zat ík niet op te wachten”, liet hij luid en duidelijk weten op de persconferentie, met Ron Vlaar naast zich. “De stemming is een verkeerde beslissing geweest. Het tijdstip was niet goed. De directie staat er totaal niet achter.”
Van Geel wil op geen enkele manier verantwoordelijk gehouden worden voor de gang van zaken tijdens het trainingskamp.
Volgens Vlaar stond de spelersgroep wel open voor een gesprek met Been over de nieuwe situatie, maar was de onvrede binnen de groep te groot om helemaal niets te doen. “Maar we weten wat de gevolgen zijn. Voor nu en de komende maanden. Het is ingrijpend.”
Dit artikel gaat verder onder deze advertentie
Rampseizoen
Been werd in 2009 gepresenteerd als trainer van Feyenoord. Na een succesvolle periode bij Excelsior en NEC volgde hij Gertjan Verbeek op.
Het eerste seizoen leverde een vierde plek op en Europees Voetbal. Ook haalde Feyenoord de bekerfinale, die na een dubbele ontmoeting werd verloren van Ajax.
Maar door de financiële problemen konden er geen nieuwe spelers worden gekocht. De selectie is erg jong met talenten als Stefan de Vrij, Bruno Martins Indi, Kelvin Leerdam, Erwin Mulder en de deze zomer vertrokken Wijnaldum. Met 26 jaar is aanvoerder Ron Vlaar een van de oudere spelers in de groep.
Het dieptepunt van het seizoen was de 10-0 nederlaag tegen PSV, de grootste nederlaag in de clubhistorie. De ploeg stond een paar weken later zelfs even op de zestiende plaats. De ploeg eindigde uiteindelijk op de tiende plek.
De kritiek was groot, maar Been heeft keer op keer de jonge spelersgroep verdedigd. Misschien voelt de gang van zaken voor hem dan ook extra pijnlijk, zei Van Geel.
“Hij vond het verschrikkelijk te moeten horen dat de groep spelers, waar hij altijd veel ondersteuning aan had gegeven, dat die het vertrouwen in hem had opgezegd. Hij voelde zich daar enorm in bedrogen.”
(Martin van Geel, 13-07-2011)
Feyenoordstadion, De Kuip. Foto: F. Eveleens, WikiMedia, Creative Commons.
Opvolger
Wie Been nu moet gaan opvolgen is niet duidelijk. Leon Vlemmings zal samen met Giovanni van Bronckhorst en Patrick Lodewijks het trainingskamp afhandelen.
“Maar verder heb ik daar nog geen seconde over na kunnen denken”, verzucht Van Geel. “We zitten echt in een 24-uursfilm. We laten even rustig alles bezinken. Even helder worden en dan aan de toekomst denken. Daar heb ik nu nog geen seconde over na kunnen denken.”
Mario Been heeft zelf nog geen reactie gegeven op zijn vertrek.
Hoe ging het verder?
Supporters reageerden teleurgesteld op het vertrek van Marion Been. Maar die teleurstelling sloeg vrij snel om in hoop. Want binnen twee weken kwam Feyenoord met de naam van een nieuwe trainer: Ronald Koeman. Het begin van het seizoen was vervolgens aardig, maar na een paar wedstrijden kwam er een terugval, met onder meer een 6-0 nederlaag tegen FC Groningen.
Daarna begon de opmars naar boven en klom Feyenoord van de achtste naar de tweede plek. Daarmee haalde de club de voorronde van de Champions League.
Stemming
Het AD kwam een dag na de persconferentie met een analyse over de stemming die plaats heeft gevonden op het trainingskamp. Vijf spelers waren uitgesproken voorstander van het vertrek van Been, schreef Sjoerd Mossou een dag later. De jonge spelers volgden.
Ron Vlaar, Karim El Ahmadi, Leroy Fer, Stedan de Vrij en Diego Biseswar zouden vooral tegen zijn geweest. De jonge volgelingen waren volgens het AD Bart Schenkeveld, Jerson Cabral, Adil Auassar, Darley, Kelvin Leerdam, Ramon van Haaren, Bruno Martins Indi en Erwin Mulder.
Tegen het vertrek zouden Ruben Schaken, Dani Fernandez, Sekou Cissé, Kostas Lamprou en Kamohelo Mokotjo hebben gestemd.
Vijf nieuwelingen (Kaj Ramsteijn, Guyon Fernandez, Jordy Clasie, Miquel Nelom en Shabir Isoufi) onthielden zich van stemming.
Been
Been tekende anderhalve maand na zijn vertrek bij Racing Genk. Hij werd derde met zijn nieuwe club in het eerste seizoen en plaatste zich voor de Europa League. In zijn tweede seizoen overwinterde Genk zelfs Europees, iets dat de club nog nooit was gelukt. In dat seizoen pakte Genk ook de Belgische Beker, de enige hoofdprijs die Been als hoofdtrainer wist te pakken.
Na ruim twee seizoenen werd Been na een serie slechte resultaten ontslagen bij Genk. Hij werd assistent bij Dick Advocaat bij Fenerbahçe. Toen het contract van Advocaat na één seizoen niet werd verlengd, vertrok ook Been. Na een periode van zes weken (!) bij Apoel Nicosia keert Been terug naar Nederland. Sindsdien is hij vooral analist bij Fox Sport.
Het verhaal over het vertrek van Mario Been bij Feyenoord maakt deel uit van de serie voor de Maand van de Geschiedenis 2018. Het thema van dit jaar is Opstand. In dit verhaal staat centraal hoe de spelers van Feyenoord in opstand komen tegen hun trainer en hem feitelijk wegstemmen.
ROTTERDAM – De politie is al urenlang verwikkeld in een veldslag met relschoppers nadat vanavond de huldiging van landskampioen Feyenoord uit de hand is gelopen. De politie heeft gericht geschoten op de relschoppers. Er zijn zeker vier gewonden, waarvan er één slecht aan toe is. Tientallen mensen zijn opgepakt. Hoe groot de schade is, is nog niet duidelijk.
Na het 2-2 gelijkspel deze middag tegen NAC verzamelden zich 150.000 tot 250.000 Feyenoord-supporters op de Coolsingel om daar de eerste titel in zes jaar te vieren. De sfeer was opperbest, tot na afloop van de balkonscène.
Op de Coolsingel raakte een groep van honderd hooligans slaags met de politie. Zeven agenten, die ingesloten werden, trokken hun wapens en losten waarschuwingsschoten. Toen dat niet hielp werd er ook gericht geschoten. Daarbij werd een man in zijn buik geraakt. Hij wordt nu geopereerd in het ziekenhuis.
Tegelijkertijd braken ook rellen uit in andere delen van het
stadscentrum. De Mobiele Eenheid, die op de achtergrond werd gehouden om geen
problemen uit te lokken, had alle moeite om de problemen de kop in te drukken.
Op het Hofplein werd een waterkanon ingezet tegen
relschoppers. Op het Stadhuisplein werden agenten bekogeld met flessen, stenen
en andere voorwerpen die voorhanden waren.
Op de Hoogstraat werd een dumpzaak geplunderd. Het personeel kon nog net voorkomen dat de relschoppers en met hakbijlen en messen vandoor gingen.
Plundertocht
Als een losgelaten horde trokken de relschoppers door het
winkelgebied in het centrum van Rotterdam. Bij de Blokker, niet ver van de Koopgoot
ging ook de winkelruit eraan, tot vreugde van de relschoppers.
Een meisje, die niets met de rellen te maken had, stond te huilen, schrijft een GPD-verslaggever. Twee andere meiden klampten iemand aan.
“Vertel ons alsjeblieft waar we de metro in kunnen. We willen hier weg. Dit is verschrikkelijk”
(Leidsch Dagblad, 26-04-1999)
Zo trok de groep over de Hoogstraat. Toen de vitrines van drogisterij Boots en de Aktie Sport te sterk bleken, was de pui van de McDonalds het volgende slachtoffer.
“Hier bij Fooks liepen ze gewoon met stapels broeken naar buiten”, zei een buurtbewoner die het allemaal zag gebeuren tegen een verslaggever van de GPD-kranten. “Jong, oud, jongens, meisjes, er liep van alles tussen.”
Dit artikel gaat verder onder deze advertentie
Schaamte
Veel mensen zagen de rellen en plunderingen met lede ogen aan. “Ik kan wel janken”, zei portier Freek van een horeca-zaak op de Coolsingel tegen Trouw. “Dit zijn geen Feyenoord-supporters. Ik heb nog nooit zoveel flessen, stenen en teringzooi door de lucht zien vliegen. Wat mij betreft had de politie er meer mogen neerknallen.”
Een andere voorbijganger liet weten dat hij ‘zich kapotschaamt’.
“Weer hebben een paar het voor de grote groep verziekt. En wie krijgen er weer de schuld? Juist, de supporters. Dat zijn deze gasten zeker niet. Deze gasten zijn ziek. Zwaar ziek.”
(Leidsch Dagblad, 26-04-1999)
Toch was het niet voor het eerst dat het zo mis ging bij een huldiging van Feyenoord. Na het vorige landskampioenschap, in 1993, waren er ook al rellen na de huldiging, maar niet op deze schaal.
Reacties
Burgemeester Opstelten van Rotterdam noemde de rellen in de
Volkskrant een ‘anti-climax’. Eerder had hij het nog over een ‘fantastisch
volksfeest’.
Politiewoordvoerder Ger de Jong omschreef de gebeurtenissen ook ‘dieptreurig’. Hij kon nog niet zeggen of er te weinig Mobiele Eenheid op de been was voor het kampioensfeest. Dat wordt de komende dagen geëvalueerd.
Hoe ging het verder?
De rellen overschaduwden het landskampioenschap volledig. De
politie was tot 02:00 uur ’s nachts bezig om de orde te herstellen. Toen waren
bij 93 winkels en kantoren de ruiten ingegooid. Er waren 25 winkels geplunderd.
De schade lag rond de 10 miljoen gulden.
Er kwam een groot onderzoek naar de rellen, door het Insituut
Veiligheid en Crisismanagement, dat bijvoorbeeld ook onderzoek deed naar de
standrellen in Hoek van Holland.
Uit dat onderzoek bleek dat er van de tachtig arrestanten er
maar drie hoorde bij de harde kern van Feyenoord. Het overgrote gedeelte van de
daders waren ‘gelegenheidheidshooligans’, die aangetrokken werden door het geweld.
De meesten waren ook onder invloed van drank en/of drugs.
De politie had geen rekening gehouden met rellen op deze
schaal. Agenten waren door de menigte verspreid en konden niet ingrijpen als het
ergens mis dreigde te gaan.
De agent die een relschopper in zijn buik had geschoten werd
uiteindelijk niet vervolgd. Maar het duurde bijna 2 jaar voordat daar
duidelijkheid over kwam.
Het duurde uiteindelijk tot 2017 totdat er een nieuwe huldiging kwam in Rotterdam. Burgemeester Aboutaleb had gedreigd dat de huldiging niet door zou gaan als het onrustig in de stad zou zijn, direct na het binnenhalen van de landstitel.
Toen Feyenoord op 7 mei 2017 met 3-0 van Excelsior verloor, waren er toch weer rellen in de stad met tientallen arrestaties. Toch ging een week later (toen de titel alsnog werd binnengehaald) een huldiging door op maandagochtend, zonder enige wanklank.
ROTTERDAM – De rechtszaak die Feyenoord aanspande tegen de KNVB zou wel eens het einde kunnen betekenen van de nieuwe televisiezender Sport7. De club is vanmiddag door het gerechtshof in het gelijk gesteld: de televisierechten van voetbalwedstrijden in de Eredivisie liggen in eerste instantie bij de clubs. Morgen is er crisisberaad bij de KNVB.
Een jaar geleden heeft de KNVB de rechten op wedstrijdbeelden verkocht aan Sport7. Volgens het gerechtshof mag de bond die rechten niet doorverkopen zonder toestemming van de clubs. Als Feyenoord weigert om mee te werken aan een live-uitzending, dan is dat zijn ‘fundamenteel recht’, zei mr. J. Willems.
Stadion Feyenoord – voetbalstadion – De Kuip: Overzicht vanaf de straat (opmerking: Gefotografeerd voor ANWB Monumentenboek) – Wikipedia
‘Verschrikkelijke gevolgen’
KNVB-directeur Vogelzang liet aan het ANP weten dat de uitspraak van de rechter ‘verschrikkelijke gevolgen’ kan hebben voor het betaald voetbal. Sport7 betaalt 140 miljoen gulden voor de televisierechten, maar dat contract is alleen geldig als de rechten bij de voetbalbond liggen.
Als de clubs nu op eigen houtje mogen onderhandelen, dan zou dat een enorme chaos kunnen veroorzaken, zei Vogelzang. Hij riep op tot solidariteit binnen de clubs.
De uitspraak van het hof is een tussentijds vonnis. Volgens Feyenoord-directeur Nicole Edelenbosch zou de definitieve uitspraak, volgende maand, een ‘grote overwinning kunnen zijn voor de club’. “Maar niet dat het de bedoeling is om de voetbalbond het vel over de neus te halen”, zei ze tegen het ANP. “Maar als de KNVB verstandig is, komt men voor 20 december met een voorstel naar Feyenoord.”
“We zijn blij dat we weer terug hebben wat ons onrechtmatig is ontnomen”
(Mr. Nicole Edelenbosch, Volkskrant, 09-11-1996)
In de aanloop naar de uitspraak had Feyenoord al aangekondigd een veto uit te spreken over de uitzendingen van Feyenoord – NAC (komende dinsdag) en Feyenoord – Ajax (over twee weken).
Volgens Edelenbosch loopt de verkoop van kaarten ver achter, omdat mensen thuis naar de televisie kunnen kijken. Alleen als de wedstrijd bijna uitverkocht is, dan mag de uitzending doorgaan van Feyenoord.
De KNVB spande vervolgens een kort geding aan over beide wedstrijden, dat komende maandag zou dienen. Maar na de tussentijdse uitspraak van vandaag, zijn die rechtszaken van de baan.
Diep in de rode cijfers
Het verhaal van Sport7 is vooral financieel een debacle. De zender werd eind vorig jaar opgericht door de KNVB en bedrijven als Philips, Nuon, de Telegraaf en Endemol. In februari van 1996 werd de oprichting aangekondigd.
“We gaan iets nieuws doen”
(Jos Staatsen bij de oprichting van Sport7)
Veel weerstand
De nieuwe zender werd niet met open armen ontvangen. Wethouder Dick Jense startte een landelijke actie tegen de stijging van de kijk- en luistergelden, waaruit Sport7 zou moeten worden betaald. Hij mailde al zijn collega’s in het hele land met de oproep om niet akkoord te gaan met een stijging van de lasten.
De kosten waren twee gulden per kijken, of zoals Sport7 het zelf omschreef: ‘voor de prijs van een zak patat per maand’.
De kabelexploitanten lieten toen al weten dat het plan alleen zou slagen als de zender achter een decoder zou komen te zitten. Ze waren niet van plan om de twee gulden per kijker op te hoesten.
Maar Nederland was nog niet klaar voor een sportbetaalzender, zo was de uitleg van Sport7. Het voetbal bleef op het open net, met als gevolg dat de zender in de eerste honderd dagen meer dan honderd miljoen gulden verlies maakte.
(Dit artikel gaat verder onder deze advertentie)
Directeur Kivits zei vorige week in NRC Handelsblad dat er 175 miljoen gulden bij moet, omdat een faillissement anders onvermijdelijk zou zijn. Die uitspraak was voor de aandeelhouders een complete verrassing.
Ook de clubs waren vanaf het eerste moment niet allemaal voorstander van het sportkanaal. Twee weken na de aankondiging van de sportzender ging de algemene vergadering van de Eredivisie weliswaar akkoord, maar door het tegenstemmen van Ajax, Feyenoord, Cambuur en Dordrecht’90 was de draagkracht voor het plan gering.
Toch ging de zender op 18 augustus van start, met als openingswedstrijd Ajax – PSV. Koos Postema presenteerde het programma.
Nog geen vier maanden later lijkt het erop dat Sport7 de grote verliezer is. Alleen een opmerkelijke uitspraak van de rechter volgende maand kan daar nog verandering in brengen, als Sport7 dan tenminste nog bestaat.
Hoe ging het verder?
Binnen een maand was het voorbij. De aandeelhouders zagen er geen heil meer in en gaven Sport7 de opdracht om de uitzendingen te staken. Dat gebeurde op 8 december, precies een maand na de tussentijdse uitspraak van het gerechtshof.
Een dag na de tussentijdse uitspraak werd Fons van Westerloo van SBS6 benaderd om mee te werken aan een reddingsplan. Endemol was op dat moment al uit het project gestapt.
De aandeelhouders zagen niets in dat plan. Ze weigerden om een bankgarantie te betalen van 180 miljoen gulden. Sport7 diende een claim in bij de KNVB van 200 miljoen gulden, omdat het afspraken over het uitzenden van wedstrijd niet nakwam. Het sectiebestuur van de KNVB trad vervolgens af. [NB als je het gedeelte over hoe het verder ging in de verleden tijd begint, moet je ook consequent blijven]
Om middernacht van 8 december ging het beeld van Sport7 op zwart.
Het einde van Sport7
Of de rechtszaak van Feyenoord nu daadwerkelijk het einde heeft betekend van Sport7 is niet helemaal duidelijk. De televisiezender zat al vanaf de eerste minuut in de rode cijfers en er moest zoveel geld bij, dat het eigenlijk al vrij snel een uitgemaakte zaak was. De Feyenoord-rechtszaak heeft het proces waarschijnlijk alleen maar wat versneld.
Betaald voetbal kijken bleef overigens bestaan. Via Filmnet (later Canal+) werden wedstrijden uitgezonden. Een sportzender met het Eredivisievoetbal kwam pas 17 jaar later weer terug. Fox Sports had de rechten van de live-wedstrijden van de Eredivisie opgekocht en zond alle wedstrijden live uit.
Dat het nu wel mogelijk was, heeft met de ontwikkeling van de televisiewereld en de kijker te maken. Televisie was nu digitaal. Er hoefde geen aparte decoder te komen, wedstrijden konden on-demand besteld worden. Daarnaast zijn de protesten tegen het uitzenden van de wedstrijden ook volledig verdwenen, omdat de stadions een stuk voller zitten dan in de jaren ’90.
DORDRECHT – De eredivisiewedstrijd tussen Dordrecht’90 en PSV is vanmiddag gestaakt vanwege een valse bommelding. De politie en het clubbestuur hadden na onderling overleg besloten om geen risico te nemen en de wedstrijd te staken. Voorzitter Cees den Braven: “Een dieptepunt voor Dordrecht’90, maar ik heb geen spijt van onze beslissing.”
De hekkensluiter stond tegen PSV met 0-1 achter (doelpunt Vanenburg), toen beide ploegen halverwege de kleedkamers opzochten. Tijdens de rust kwamen toen bij de politie twee telefoontjes binnen. “De juiste tekst weet ik niet exact, maar in accentloos Nederlands werd gezegd dat er over 35 minuten twee bommen in het stadion van Dordrecht’90 zouden ontploffen.”, zei hoofdinspecteur Harry Meijer van de Dordtse politie.
Burgemeester Noorland, die ondertussen ook naar de Krommedijk was gekomen, verklaarde dat er sprake was van een ‘serieuze dreiging’.
Na overleg tussen clubbestuur en de politie is besloten om het stadion te ontruimen. Een deel van het publiek kon eerst nog lachen om de oproep om het stadion rustig te verlaten. Maar dat maakte plaats voor mokkend in beweging komen, toen werd omgeroepen dat er ‘vandaag echt niet meer gevoetbald zou worden’.
Voorzitter Cees den Braven maakte een geslagen indruk. “Deze ellende kan er ook nog allemaal bij”, zei de preses van de hekkensluiter van de Eredivisie. “In overleg met onze jurist hebben we besloten om de wedstrijd te staken. Je kan ook niets doen, maar als het mis gaat zijn wij de klos. Ik heb geen spijt van onze beslissing.”
PSV, dat met Feyenoord vol in strijd is verwikkeld om het landskampioenschap, was allerminst blij met het besluit om de wedstrijd te staken. “Met dit besluit is het einde zoek”, zei PSV-voorzitter Jacques Ruts. “We kunnen moeilijk elke wedstrijd na één dreigement afblazen.” Op dat moment liep doelpuntenmaker Gerald Vanenburg omgekleed en al achter hem richting de spelersbus.
Dit artikel gaat verder onder deze advertentie
Toen kort na vier uur (het gemelde tijdstip) er nog steeds geen bom was ontploft, begon de politie met een grote zoekactie in het stadion. Er werd uiteindelijk niets gevonden. “Achteraf blijkt het een geintje van een mafketel te zijn, maar wel een rotgeintje”, zei inspecteur Meijer.
De politie is op zoek naar de man achter de valse melding, maar heeft nog niemand aangehouden. De KNVB gaat nu op zoek naar een datum waarin (hoogstwaarschijnlijk alleen) de tweede helft wordt uitgespeeld. Gezien het drukke speelschema van PSV, wordt dat geen gemakkelijke klus.
Dordrecht’90 – PSV 0-1 (gestaakt in de rust)
Scoreverloop: 0-1 Gerald Vanenburg
Opstelling Dordrecht’90: De Jongh; Atmodikoro, Fortuin, Wilsterman, Slagboom; Fok, van de Merwe, Simons; Breetveld, Wouden, Langenhuysen
PSV: De Ron; van Aerle, Popescu, van der Gaag, Numan; Koeman, Klomp, Linskens; Vanenburg, Romario, Kalusha
Scheidsrechter: Schuurmans
Toeschouwers: 4000
Hoe ging het verder?
Het werd nog vreemder. De wedstrijd werd op 19 mei, op een woensdagavond, uitgespeeld. Na ruim tien minuten staat Dordrecht’90 na doelpunten van Romeo Wouden en Pascal Langenhuysen met 2-1 voor. In het laatste kwartier voorkomt Mitchell van der Gaag een Eindhovense afgang in Dordrecht.
Maar het onverwachte puntverlies komt hard aan in Eindhoven. Een week later wordt met 1-0 verloren van Vitesse. Vervolgens gaat Feyenoord de Brabanders voorbij op de ranglijst, om de koppositie niet meer uit handen te geven.
Het puntje van Dordrecht’90 was niet genoeg om degradatie naar de Eerste Divisie te voorkomen. Wie er nou achter het telefoontje naar de politie zat is nooit opgehelderd.
Dat een wedstrijd gestaakt werd in het Nederlands betaald voetbal vanwege een bommelding was overigens geen unicum. In 1988 werd al een keer een wedstrijd van Den Haag gestaakt na 17 minuten na een bommelding.
DORDRECHT – Een dag voordat het Eredivisieseizoen begint, is trainer/coach Dick Advocaat opgestapt bij fusieclub SVV/Dordrecht’90. Advocaat en voorzitter Kees den Braven verschilden teveel van inzicht over het te voeren beleid.
Advocaat (43) wilde niet teveel zeggen over het conflict met
de excentrieke voorzitter.
“De voorzitter heeft gedachten over hoe de club moet draaien. Ik heb die ook. Omdat onze ideeën nogal uit elkaar liepen, hebben wij besloten er een eind aan te maken”
(NRC Handelsblad – 21-08-1991)
Volgens De Telegraaf botsten Advocaat en Den Braven meerdere
keren met elkaar over het te voeren beleid.
“Mijn uitgangspunt is, dat alles binnen en rond de spelersgroep functioneert. Naar mijn inzichten, omdat als er iets misgaat, alleen ik daarvoor verantwoordelijk gesteld kan worden. Zo was ik ook bij mijn vroegere clubs Haarlem en SVV gewend te werken, omdat het de enige manier is om als hoofdcoach goed uit de verf te komen. Helaas dacht Den Braven daar anders over en daaruit heb ik mijn conclusies getrokken.”
(Telegraaf, 21-08-1991)
Volgens Trouw zou Advocaat vorige week zijn ontploft, toen hij hoorde dat Michel Langerak voor een half jaar verhuurd zou worden aan VVV. Langerak was volgens Advocaat de enige kopspecialist uit de selectie.
Advocaat zou ook woest geworden zijn om het briefje van Den Braven dat alle spelers hadden gekregen dat ze het dit seizoen moesten doen op twee paar schoenen. Volgens de trainer waren er zeker vier nodig. Die moesten de spelers dan maar uit eigen zak betalen.
Ook eiste Den Braven dat de training deze week een uur later zou beginnen, omdat één speler, Romeo Wouden, niet eerder vrij kreeg van zijn andere werkgever. Die werkgever was Den Braven zelf; Wouden werkte parttime bij Den Braven in Oosterhout.
Doelman Joop Hiele en Peter Barendse, die ook al met
Advocaat samenwerkten bij SVV, probeerden de trainer nog over te halen om in
Dordrecht te blijven, tijdens een bezoek aan Voorburg, maar die poging leverde
niets op.
Advocaat, die de functie als coach combineerde met de
functie van assistent-bondscoach van Rinus Michels, was twee jaar trainer bij
SVV. Aan het eind van vorig seizoen fuseerde de club uit Schiedam met Dordrecht’90,
nadat gesprekken met Feyenoord op niets uitliepen. Advocaat was bij een fusie
met Feyenoord assistent geworden van Hans Dorjee.
Selectie SVV Dordrecht’90 voorafgaand aan het seizoen 1991/1992. Foto: Archief FC Dordrecht
Fusie
Na de bekendmaking van de fusie, aan het einde van vorig seizoen,
brak er rondom de twee clubs een roerige periode aan. De clubs zouden volledig
samengevoegd worden, met Dordrecht als speelstad. Het sportpark Harga van SVV was
eerder al afgekeurd voor Eredivisievoetbal.
Maar door het samenvoegen van de clubs ontstond al vrij snel
strubbelingen. Aanvankelijk liet de voormalige SVV-eigenaar nog weten dat de
nieuwe club voor Europees voetbal ging, maar die ambities werden snel fors naar
beneden bijgesteld.
Zo zat de club door de samenvoeging met een selectie van 39
(!) contractspelers. Voor de eerste training (toen waren er nog 25 spelers
over) waren zelfs twee kleedkamers nodig.
Een deel van de selectie, met vooral spelers die met Dordrecht’90 het seizoen ervoor in de Eerste Divisie uitkwamen, was er geen plek meer bij de selectie kregen ze te horen. Ze mochten ‘voor een vriendenprijsje’ vertrekken, liet voorzitter Kees den Braven weten.
Maar het waren juist de betere spelers van SVV, zoals Marcel
van der Net, Jos Luhukay en Piet Keur die vertrokken.
Ook Advocaat kwam in de knel te zitten. Waar er twee clubs zijn, zijn er ook twee trainers. Den Braven moest een keuze maken tussen Hans Verèl en Dick Advocaat. Er werd gekozen voor Advocaat en Verèl werd technisch directeur. En daar was Verèl niet blij mee.
(Dit artikel gaat verder onder deze advertentie)
Donkere wolken
Ook financieel ging het al meteen niet voor de wind. Door de
extreem brede selectie had de club een gat in de begroting van één miljoen gulden
op een totaal van 4,5 miljoen. Het bedrijf van Den Braven heeft zich voor de
komende vier jaren garant gesteld om verliezen op te vangen.
Toch werd de ambitie een paar weken geleden duidelijk naar
beneden bijgesteld. Advocaat was ook al vrij duidelijk. “Voor een hoge
klassering is mijn selectie te jong”, zei hij begin deze maand in Het Parool. “Handhaving
is mijn belangrijkste doelstelling.”
Wie er morgen op de bank zit bij
de fusieclub is nog niet duidelijk. Assistent Peter van Velzen zou zich solidair
hebben verklaard met de trainer en heeft nog geen ‘ja’ gezegd tegen het verzoek
van Den Braven om voorlopig de honneurs waar te nemen. Mogelijk moet Den Braven
terugvallen op Verèl, maar die zou door een deel van de groep niet gepruimd
worden.
Hoe ging het verder?
SVV/Dordrecht’90 verloor de seizoensouverture met 1-0. De
enige treffer van de wedstrijd viel een kwartier voor tijd. Van Velzen zat toch
op de bank.
In de week erna won de fusieclub met 6-1 (!) van VVV (met
Langerak). Daarbij moet wel gezegd worden dat de Limburgers ruim tachtig
minuten met een man minder speelden.
In september nam Hans Verèl het over, tot woede van de spelersgroep, nadat Van Velzen zich had ziek gemeld na een gesprek met het bestuur. Van Velzen had om een afvloeiingsregeling gevraagd, maar die kwam er niet.
Ondanks alles eindigde SVV/Dordrecht’90 op plek 15, de beste
plek in de clubgeschiedenis van Dordrecht’90.
In het seizoen dat daarop volgde was Han Berger de trainer
aan de Krommedijk. De ploeg speelt zelfs een vorm van Europees Voetbal (daarmee
was min of meer de belofte van Van Dijk toch ingelost): Intertoto.
In de eredivisie degradeert SVV/Dordrecht’90. Daarna verliep de verbintenis die John van Dijk had afgesloten en verdween ook de naam SVV uit de clubnaam. Dordrecht’90 keerde in 1994 terug op het hoogste niveau, maar werd daar weer laatste.
Met Advocaat liep het verder prima af. Hij volgde Rinus Michels na het EK van 1992 op als bondscoach, ruim een jaar na zijn vertrek uit Dordrecht. Op het WK 1994 in de Verenigde Staten haalde Oranje de kwartfinale. Daarin werd het uitgeschakeld door Brazilië.
Daarna volgde een hele waslijst aan clubs en nationale elftallen. Ten tijde van het verschijnen van dit artikel is Advocaat net aan de slag gegaan bij Feyenoord.
Cees den Braven (rechts) met Hans Kraay jr. Foto: Archief FC Dordrecht
Kees den Braven bleef nog een paar jaar aan Dordrecht’90 gebonden als voorzitter. Hij wordt door een deel van de aanhang van de club nog altijd op handen gedragen. Hij werd opgevolgd door de flamboyante oud-scheidsrechter Frans Derks.
ROTTERDAM – Wat een bijzondere avond had moeten worden,
met veel emoties, werd uiteindelijk een beetje een teleurstelling. De
benefietwedstrijd tussen het Kleurrijk Elftal en Oranje, waarbij het geld naar
de nabestaanden van de SLM-Ramp gaat, werd gespeeld in een stadion nauwelijks
gevuld was. In de Kuip zagen achtduizend mensen het Kleurrijk Elftal winnen met
2-1.
En daarmee lag de opbrengst van de benefietwedstrijd ook stukken lager dan aanvankelijk werd gehoopt. Een volle Kuip had de Stichting Fonds Vliegramp Zanderij miljoenen guldens opgeleverd. Maar nu kunnen de nabestaanden rekenen op zo’n 400.000 gulden. Over de verdeelsleutel van het geld is nog niets bekend.
Afgelopen zomer stortte in Zanderij (Suriname) een toestel neer van SLM. Daarbij kwamen 175 mensen om het leven. Onder de slachtoffers was ook een deel van de selectie van het Kleurrijk Elftal, een groep voetballers met een Surinaamse achtergrond. Ze zouden in Suriname wat wedstrijden spelen.
In de weken na de vliegramp werd het initiatief genomen om
een benefietwedstrijd te spelen. Maar in de aanloop naar de wedstrijd van
vanavond, zijn zoveel verkeerde beslissingen genomen, dat een vrijwel leeg stadion
het gevolg was.
Een van de belangrijkste oorzaken was de locatie. Terwijl de
grootste Surinaamse gemeenschap in ons land in Amsterdam woont, werd verkozen
om de wedstrijd in Rotterdam te spelen. Het stadion was gratis aangeboden.
Alleen de kosten voor het personeel moest betaald worden.
Maar dat was niet de enige reden, liet penningmeester Essed
van het fonds weten.
“Het moet geen Surinaams onderonsje worden, maar ook een Nederlandse zaak en dat is ook een reden om niet te kiezen voor de stad met het grootste aantal Surinaamse bewoners.”
(A.M. Essed in NRC Handelsblad, 21-09-1989)
Maar de niet-Surinamers liepen niet warm voor de wedstrijd.
Zij maakten ongeveer een kwart uit van de bezoekers in het stadion.
Daarnaast waren de prijskaartjes voor de wedstrijd vrij
prijzig. De goedkoopste zitplaatsen kosten veertig gulden. Die prijzen waren
maanden geleden al vastgesteld.
Essed geeft toe dat hij aanvankelijk had gerekend op
ongeveer 35.000 bezoekers. Dat het er nu zoveel minder zijn, heeft volgens de
penningmeester er mee te maken dat het al twee-en-een-halve maand na de
vliegramp is. Daardoor is de belangstelling wat weggeëbd.
De afgelopen dagen werd nog een grote reclamecampagne op
poten gezet, om de kaartverkoop te stimuleren.
De geringe publieke belangstelling kwam niet als een
verrassing. De organisatie koos er uiteindelijk voor om aan de NOS te vragen om
de wedstrijd live op televisie uit te zenden. Normaal wordt dat alleen gedaan
als de wedstrijd uitverkocht is. Tegelijkertijd werden de kijkers gevraagd om
als een soort ‘kijkgeld’ tien gulden over te maken op Giro 939 van de Stichting
Fonds Vliegramp Zanderij.
Geen feestje buiten het stadion
Ook buiten het stadion was het niet het feestje wat je
rondom een Surinaamse wedstrijd mag verwachten. Er zouden allerlei kraampjes
bij het stadion staan met etenswaar, maar de middenstanders lieten het afweten.
Gesprekken over een garantie dat ze – ook bij een geringe belangstelling – niet
met etenswaar zouden blijven zitten, liepen op niets uit. Daarop bleven ze weg.
Een van de bezoekers zegt tegen het Vrije Volk dat ook het
vroege begintijdstip van half negen. “Surinamers hebben de traditie om laat te
komen”, zegt een man tegen Het Vrije Volk.
Toch geslaagd
Toch spraken de hoofdrolspelers over een ‘geslaagde avond’. Zeker
sportief gezien. Oranje kwam in de eerste helft op voorsprong na een droge
schuiver van Ronald Koeman. Pal na rust maakte Hennie Meijer de gelijkmaker.
Later zorgde Frank Rijkaard voor de winnende goal.
De sfeer in het stadion was, ondanks de vele lege stoelen,
nog best aardig. Muziekgroepen en cheerleaders zorgden ervoor dat er toch nog
sprake was van wat gezelligheid.
De wedstrijd had alle ingrediënten van een benefietwedstrijd:
nauwelijks overtredingen en zo af en toe ging de trukendoos volledig open. Bondscoach
Thijs Libregts en tijdelijk Kleurrijk Elftal-trainer Kees Rijvers stelden vast
dat het een vermakelijke wedstrijd was.
Onder de toeschouwers waren verder kroonprins Willem
Alexander, minister Kok van Financiën en de geblesseerde topspelers Ruud Gullit
en Marco van Basten. Ook opmerkelijk was de aanwezigheid van Edu Nandlal en
Radjin de Haan. Nandlal zit in een rolstoel na een gedeeltelijke dwarslaesie.
Maar ondanks alle goede bedoelingen bleven de lege stoeltjes een vervelend zicht voor zo’n goedbedoeld evenement. Maar een agent voor het stadion kon er nog vrij droog tegenaan kijken. Tegen Het Vrije Volk maakte hij de opmerking dat ‘het bij wedstrijden van Feyenoord net zo druk is’. De afgelopen weken komen er bij de stadionclub ook nauwelijks meer dan 10.000 toeschouwers.
Kleurrijk Elftal – Nederlands Elftal 2-1 (0-1)
23. Ronald Koeman 0-1, 46. Meijer 1-1, 68. Rijkaard 2-1. Scheidsrechter: Van Langenhove (Bel). Toeschouwers: 8.000.
Kleurrijk Elftal: Menzo; De Jong, Fraser (68. Haatrecht), Vink en Nortan; Winter, Rijkaard (87. Liesdek) en Vanenburg; Blackson (46. Monkou), Meijer en Roy (77. Blinker).
Nederlands Elftal: Van Breukelen (46. Hiele); Van Tiggelen, Ronald Koeman (46. Rutten) en Rutjes (46. Verkuyl); Van Aerle, Wouters, Been (57. Van Loen) en Krüzen (46. Huistra); Van ’t Schip, Kieft (46. Bosman) en Rob Witschge (74. Vurens).
ROTTERDAM/DEN HAAG/ZEIST – De voetbalpas, de nieuwe uitvinding om relschoppers weg te houden bij wedstrijden in de Eredivisie, is een mislukking. Die conclusie trekken alle betrokkenen: de clubs, de supporters, de politiek, justitie en zelfs de KNVB. In meerdere stadions zaten supporters van risicoclubs als Feyenoord en Ajax zónder voetbalpas.
De KNVB, initiatiefnemer van het voetbalpasjessysteem, heeft morgen overleg met Minister Van Dijk van Binnenlandse Zaken over het plan.
De pas is ingevoerd om relschoppers weg te houden bij wedstrijden. Aanhangers van Feyenoord, PSV, FC Utrecht, FC Den Haag en Ajax kunnen alleen kaartjes kopen voor uitwedstrijden, als ze in het bezit zijn van zo’n pas. Dit tot ergernis van de supporters, die niet aan banden willen worden gelegd.
Utrecht
Vooral de wedstrijd tussen FC Utrecht en Feyenoord (uitslag: 3-0) was vanwege de Rotterdamse aanhang een interessante test-case voor de voetbalpas. Maar uiteindelijk bleven ernstige ongeregeldheden nog maar net uit.
Feyenoord-aanhangers hadden afgesproken om politiebegeleiding te omzeilen door vanuit Capelle aan den IJssel met een normale trein naar Utrecht af te reizen. Toen de politie daarachter kwam, heeft de NS op het laatste moment nog een speciale trein weten te regelen voor de 200 supporters. Die trein reed vervolgens door naar Lunetten, vlakbij het stadion. Daar werden de Rotterdammers met de bus naar het stadion gebracht.
De Feyenoorders hadden wel een toegangskaartje (gekocht in de voorverkoop) maar waren niet in het bezig van de omstreden voetbalpas. Ze kregen bij het stadion nog de mogelijkheid om alsnog zo’n voetbalpas aan te schaffen, iets dat niet gebeurde.
De 56 supporters die wél een pas hadden, en later met de supportersbus (een combiregeling) bij het stadion arriveerde, kregen verwensingen als ‘verrader’ naar hun hoofd geslingerd.
Voor het stadion werd de sfeer steeds grimmiger. Volgens Het
Vrije Volk dreigden de Rotterdammers op den duur zelfs politiewoordvoerder Joop
Servaas, aanspreekpunt voor de voetbalfans, te gijzelen. Door snel ingrijpen van
de Mobiele Eenheid werd dat voorkomen.
“Ineens stonden er vijftig man om mijn heen, die mij meesleurden”
(Joop Servaas – Politiewoordvoerder, Het Vrije Volk, 14-08-1989)
Na overleg tussen burgemeester Vos-Van Gortel van Utrecht en
de korpsleiding werd besloten om de Feyenoord-supporters zonder voetbalpas toch
maar naar binnen te laten. “Wat wil je anders? Als de hekken niet open gaan,
blijft er geen autobus meer heel”, liet een woordvoerder van de Utrechtse
politie weten in de Volkskrant.
In Utrecht zijn drie voetbalsupporters aangehouden. Op de
terugweg naar Rotterdam is in een speciale trein voor 2500 gulden aan schade
aangericht.
Kaartjes verkocht in Amsterdam
Bij FC Den Haag werden voor de risicowedstrijd tegen Ajax de problemen wel verwacht. Daarom gingen leden van de supportersvereniging van Den Haag, om daar bij Amsterdam CS kaartjes te verkopen aan de Ajax-aanhang. FC Den Haag had toestemming gekregen van locoburgemeester Van den Berg om de KNVB-regels te negeren.
Daarmee werd voorkomen dat Amsterdamse aanhangers op eigen
gelegenheid naar Den Haag zouden reizen, met alle gevolgen van dien.
Uiteindelijk zaten er duizend Ajax-supporters in het Zuiderpark, zonder
voetbalpas.
In het Zuiderpark werden bussen met Ajax-supporters bekogeld. Er werden zeven relschoppers opgepakt. Ajax won de wedstrijd in Den Haag met 0-4.
Teleurgesteld
De Partij van de Arbeid en de VVD betreuren het mislukken
van het pasjessysteem. Kamerlid Worrell (PvdA) is niet verbaasd dat de
invoering voor veel rumoer heeft gezorgd.
“We hebben ons van meet af aan afgezet tegen het privacy-aspect. Ik kan daarom wel enig begrip opbrengen voor supporters die zich te gen de pas keren omdat hun persoonlijke gegevens aan iedereen kunnen worden doorgespeeld”,
(Worrell, Het Vrije Volk, 14-08-1989)
D66-kamerlid Eisma is het ermee eens dat het pasjessysteem
heeft gefaald. “Wij dachten dat wij er nu zouden zijn, maar nu blijkt dat het
systeem niet echt is toegepast”, zegt Eisma tegen Het Vrije Volk.
De KNVB zal zo snel mogelijk de gang van zaken rondom de risicowedstrijden in Utrecht en Den Haag evalueren. Of er maatregelen worden genomen tegen FC Den Haag, omdat de club de pasjesregeling aan de laars lapte, is nog niet duidelijk.
Hoe ging het verder?
Binnen een week ligt het hele plan voor de voetbalpas op z’n gat. Burgemeesters Peper van Rotterdam weigert samen met zijn Groningse collega nog langer mee te werken aan het plan. Daarna wordt het plan ingetrokken en is de situatie weer zoals vanouds.
Ook het Openbaar Ministerie (OM) geeft toe dat het plan eigenlijk niet uitvoerbaar is.
Achteraf was het onbegrijpelijk dat de pas is ingevoerd. Justitie zij vooraf dat het ‘onuitvoerbaar’ was. Clubs zagen het heil er niet in, omdat het niet ver genoeg zou gaan (zij wilden dat alle supporters zo’n pas zouden krijgen) en de supporters waren ook fel tegen. Toch moest het plan doorgaan.
Een paar jaar later keert de voetbalpas terug, dan onder de naam ‘clubcard’. Dan doen wel alle clubs mee. Zomaar op de bonnefooi een kaartje kopen is er daarna niet meer bij.
Veel clubs werken daar nog altijd mee. Dan is bijvoorbeeld een clubcard verplicht bij risicowedstrijden.
Ondanks deze zware nederlaag voor de KNVB, wordt het probleem van de relschoppers in de loop van de jaren wel steeds kleiner (wel met kleine stapjes). Een grote rol is daarbij ook weggelegd voor de combi-regeling (die in 1989 al bestond).
Problemen verplaatsen zich daarbij voor een deel van het stadion naar afgelegen gebieden, met als triest dieptepunt de dood van Carlo Picornie in 1997.
