“Een mooie actie, maar het resultaat viel wel wat tegen”, zegt oud-vakbondsvoorzitter Lodewijk de Waal in de eerste podcast van Dagvantoen over de vakbondsdemonstratie van 05 oktober 1991. De actie trok 250.000 demonstranten naar het Malieveld in Den Haag en was jarenlang de grootste uit de Nederlandse geschiedenis.
De gezamenlijke actie van de bonden had als doel om de versobering van de wao terug te draaien. “Het is nog altijd een besluit van het kabinet waar ik niet achter sta”, lacht De Waal, dertig jaar later.
In de podcast vertelt De Waal over de ernstig bekoelde verhouding tussen de vakbonden en minister Kok van Financiën en de ingrediënten die nodig zijn om een kwart miljoen vakbondsleden op de been te krijgen. “Het kán nog altijd, maar de vakbond is wel de enige die het voor elkaar kan krijgen.”
FNV-congres in Utrecht; Lodewijk de Waal , bestuurslid Dienstenbond FNV. Foto: Rob Croes, Nationaal Archief/Anefo
Ook is er speciale aandacht voor de Rotterdamse haven in de aanloop naar de demonstratie in Den Haag. Er vonden in Rotterdam al prikacties plaats, tot grote ergernis van de werkgevers in de haven. Een kort geding moest een einde maken aan die acties. “Ik vond het vrij onverstandig”, zegt toenmalig vakbondsbestuurder Jan Heilig. “En toen de rechter de acties verbood, lag binnen een half uur heel de haven plat. Wij maken zelf wel uit of we gaan staken, was het credo. Daar gaat de rechter niet over.”
Jan Heilig, oud-vakbondsbestuurder in de haven van Rotterdam. Foto; Dave Datema
Verder is er in de podcast aandacht voor oud voetbalcoach Arpàd Weisz. De voormalig trainer van Internazionale en Bologna is in zijn geboorteland Hongarije en Italië zeer bekend. Hij trainde ook een jaar in Dordrecht, bij DFC. Maar in 1942 werd de Joodse Weisz door de Duitsers afgevoerd naar vernietigingskamp Auschwitz.
De Dordtse journalist Hans Berrevoets vertelt het vergeten verhaal van Arpàd Weisz, die nu een pad naar zich vernoemd krijgt in het Weizigtpark.
In de rubriek Uyt de Oude Dhoos beelden en geluid over de komst van giraffen in Diergaarde Blijdorp uit 1954.
Polygoonjournaal 54-36
De Dagvantoen-podcast verschijnt eens per week, op zondag. Centraal staat de geschiedenis van Zuid-Holland. De podcast is onder meer te beluisteren via spotify, google en apple.
GOUDA – Bij de landelijke Sinterklaasintocht in Gouda zijn vanmiddag negentig mensen aangehouden. Het gaat om deelnemers van de protestactie tegen Zwarte Piet. Ze stonden te demonstreren buiten de plaatsen waar dat mocht.
De gemeente Gouda had twee plekken aangewezen waar protesteren was toegestaan. Beide plekken lagen buiten het centrum. De anti-Zwarte-Pietebetogers gingen toch richting de plek waar duizenden kinderen met hun ouders naar de goedheiligman keken.
Een verslaggever van Omroep West was net in gesprek met de demonstranten toen de groep werd opgepakt. “Omdat we van alle facetten verslag willen doen, stond ik in dit geval met tegenstanders van Zwarte Piet te praten”, zegt Mark Kool op Omroep West. “En plots werden ze voor het oog van de camera afgevoerd.”
De politie greep in nadat er op De Markt een opstootje was ontstaan. De groep demonstranten rolde een spandoek uit met de tekst ‘Zwarte Piet is racisme’. Anderen reageerden daarop. Daar zouden ook mensen uit extreem-rechtse hoek bij zitten.
Bij het opstootje kwamen een vader en zijn zoontje in het gedrang.
Triest
Burgemeester Schoenmaker hield na afloop een persconferentie. Hij betreurt de gang van zaken.
“Het is jammer dat groepjes volwassenen van buiten de stad het nodig vonden om op het einde van de intocht te betogen tussen de kinderen. Ik vind het teleurstellend dat ze een kinderfeest daarmee ontsieren.” (Burgemeester Milo Schoenmaker van Gouda)
Schoenmaker noemde de hele demonstratie ‘een vervelend moment’. De burgemeester zei eerder nog op de persconferentie dat er zestig mensen zijn opgepakt, maar later bleken dat er negentig te zijn.
De arrestanten zijn allemaal weer op vrije voeten. Om half negen liepen de laatsten weer naar buiten. Ze kregen een boete van 220 euro mee. Of de actievoerders die ook gaan betalen is niet duidelijk. Mogelijk maken ze er een rechtszaak van.
Ook premier Rutte noemde het ‘heel triest’ dat de intocht onrustig is verlopen.
“Ik doe aan heel Nederland een oproep om de komende weken van Sinterklaas een groot feest te maken”, (Premier Rutte, 14-11-2014)
Compromis
Voorafgaand aan de intocht in Gouda zijn er meerdere pogingen gedaan om de tegenstanders van Zwarte Piet tegemoet te komen. Zo liepen in Gouda pieten van een andere kleur rond, zoals een ‘Stroopwafelpiet’ en een ‘Kaaspiet’
Van de 250 pieten in Gouda hadden er acht een ‘afwijkend uiterlijk’. Burgemeester Schoenmaker liet toen al weten dat er weinig draagvlak was voor een grote aantal alternatieve pieten.
“Hoe Zwarte Piet eruit ziet, moet ook niet door de gemeente bepaald worden. Dan wordt ik straks de burgemeester van het Pietenquotum genoemd, dat moeten we niet hebben” (Burgmeeester Schoenmaker van Gouda, Trouw, 14 oktober 2014)
Ieder jaar weer
De tegenstanders van Zwarte Piet hebben op hun beurt meerdere keren laten weten dat ze geen kinderfeest willen verpesten. Ze willen dat racistische elementen uit het Sinterklaasfeest verdwijnen. Zwarte Piet wordt door hen omschreven als een ‘negatief stereotype van zwarte mensen dat verbonden is met racistische ideologie en beeldvorming uit het slavernijverleden’.
Zwarte Piet demonstratie in Amsterdam, vorig jaar. Foto: Wikipedia
De kritiek op het verschijnsel Zwarte Piet is niet nieuw. De eerste kritiek komt al uit de jaren ’60, maar de afgelopen jaren is de discussie tussen voor- en tegenstanders steeds feller geworden. Het is ook pas sinds een paar jaar dat de protesten zo openlijk zijn bij de landelijke intocht.
In 2011 werden vier mensen opgepakt bij de intocht in Dordrecht, omdat ze een T-shirt droegen met de tekst ‘Zwarte Piet is racisme’. Drie jaar later besloot de Nationale Ombudsman dat die arrestatie onrechtmatig was.
Een van de gearresteerden was kunstenaar Quinsy Gario, die uitgroeide tot een van de boegbeelden van de protesten tegen Zwarte Piet.
Dit artikel gaat verder onder deze advertentie
Onder de arrestanten was ook televisiemaakster Sunny Bergman. Bergman was in Gouda voor haar documentaire Zwart als roet. Haar camera zou in beslag genomen zijn.
Volgens de VPRO, die de documentaire op 1 december zal uitzenden, was Bergman in Gouda aan het werk. Ze zou ontzet zijn door haar arrestatie, zei een medewerker van de VRPO tegen Nu.nl. “Ze is enorm verbaasd dat ze als journalist en documentairemaakster tijdens haar werk werd gearresteerd.”
Hoe ging het verder?
Vrijwel alle demonstranten die in Gouda zijn opgepakt, zijn niet vervolgd. Eén arrestant had een agent geslagen en werd alsnog vervolgd. Hij kreeg geen straf.
Tot dusverre, en dat moet toch wel even benadrukt worden, is de reeks arrestaties in Gouda waarschijnlijk het ‘hoogtepunt’ van de Zwarte Piet Demonstratie. Het is, aan de andere kant, zeker niet het einde ervan.
In de jaren erna bleven de autoriteiten worstelen: hoe zorg je ervoor dat het een kinderfeest blijft en hoe doe je recht aan de vrijheid van meningsuiting van de Kick Out Zwarte Piet beweging.
Bij de intocht in Maassluis, in 2016, werden ook weer speciale protestvakken ingedeeld. Van te voren lieten de demonstranten al weten dat ze zich daar niet aan zouden houden. Uiteindelijk weken ze uit naar Rotterdam, waar burgemeester Aboutaleb ongeveer tweehonderd demonstranten liet oppakken.
Dat was niet terecht, oordeelde de Algemeen Bezwaarschriftencommissie een paar jaar later. Het noodbevel (een protestverbod) was niet duidelijk overgebracht.
Een jaar later (2017) was het een particulier initiatief, dat de demonstratie tegenhield. Een groep mensen stopte op de A7 de bussen van Kick Out Zwarte Piet op de snelweg tegen. De burgemeester van Dokkum heeft toen alsnog de betoging verboden.
Justitie heeft uiteindelijk 34 mensen opgespoord die bij deze blokkadeactie betrokken waren. Zij moeten in oktober, deze maand dus, voor de rechter verschijnen.
Het verhaal over de arrestaties in Gouda bij de Sinterklaasintocht maakt deel uit van de verhalenserie van de Maand van de Geschiedenis 2018. Het thema van dit jaar is Opstand. In dit verhaal staan de protesten tegen bepaalde culturele verschijnselen. Dit verhaal is zo neutraal mogelijk opgesteld.
ERMELO – Na het teleurstellende seizoen 2010/2011, is Feyenoord het nieuwe seizoen opnieuw met een tegenslag begonnen. De nieuwe technisch directeur Martin van Geel moet op zoek naar een nieuwe trainer. Mario Been heeft per direct ontslag genomen, nadat een grote meerderheid van de spelersgroep na een stemming het vertrouwen in de coach heeft opgezegd. Leon Vlemmings neemt voorlopig de taken van Been over.
De stemming was op het trainingskamp in Ermelo. De spelers kwamen afgelopen maandag voor het eerst bij elkaar, legde aanvoerder Ron Vlaar uit op een persconferentie. Na het rampseizoen vorig jaar wilde Vlaar bepaalde afspraken maken binnen de spelersgroep.
“Tussen de regels door merkte ik dat er veel irritatie was. En dat er toch het een en ander schort aan het vertrouwen en over hoe het vorig jaar gegaan is en ook hoe het volgend seizoen zou kunnen gaan.”
(Ron Vlaar, 13-07-2011)
Met deze kritiek ging Vlaar naar technisch directeur Martin van Geel. “Ik ben daar enorm van geschrokken”, verklaarde de nieuwe technische man in de Kuip. “Ik heb nog een keer gezegd van luister, weet wat je hiermee teweeg gaat brengen. Geef het nog een kans.”
Om die reden kwam er gisteravond nog een tweede spelersbijeenkomst. Dit keer werd de vraag op tafel gelegd wie er voor een vertrek was van de trainer. Van de achttien spelers die een stem uitbrachten waren er dertien voor een vertrek van Been. “Dat was voor mij een signaal en een teken dat die groep zo groot is dat ik dit meteen moest terugkoppelen.”
Wat Vlaar zelf gestemd heeft, wilde hij niet zeggen.
Emotioneel
Martin van Geel mocht vervolgens het nieuws brengen bij de hoofdpersoon, die op dat moment nog van niks wist, Mario Been.
“Mario (Been, DD) was daarna nergens meer voor in. Er knakte iets bij hem. Hij is naar zijn kamer gegaan, heeft zijn spullen gepakt en is naar huis gegaan.”
(Martin van Geel, 13-07-2011)
Een verzoeningsgesprek had volgens Van Geel geen enkele zin.
Martin van Geel, Technisch Directeur Feyenoord. Foto: Wikimedia
Spelers verantwoordelijk
Martin van Geel s op zijn zachtst gezegd niet blij met de uitkomst van de spelers-revolte. “Hier zat Feyenoord niet op te wachten. Hier zat ík niet op te wachten”, liet hij luid en duidelijk weten op de persconferentie, met Ron Vlaar naast zich. “De stemming is een verkeerde beslissing geweest. Het tijdstip was niet goed. De directie staat er totaal niet achter.”
Van Geel wil op geen enkele manier verantwoordelijk gehouden worden voor de gang van zaken tijdens het trainingskamp.
Volgens Vlaar stond de spelersgroep wel open voor een gesprek met Been over de nieuwe situatie, maar was de onvrede binnen de groep te groot om helemaal niets te doen. “Maar we weten wat de gevolgen zijn. Voor nu en de komende maanden. Het is ingrijpend.”
Dit artikel gaat verder onder deze advertentie
Rampseizoen
Been werd in 2009 gepresenteerd als trainer van Feyenoord. Na een succesvolle periode bij Excelsior en NEC volgde hij Gertjan Verbeek op.
Het eerste seizoen leverde een vierde plek op en Europees Voetbal. Ook haalde Feyenoord de bekerfinale, die na een dubbele ontmoeting werd verloren van Ajax.
Maar door de financiële problemen konden er geen nieuwe spelers worden gekocht. De selectie is erg jong met talenten als Stefan de Vrij, Bruno Martins Indi, Kelvin Leerdam, Erwin Mulder en de deze zomer vertrokken Wijnaldum. Met 26 jaar is aanvoerder Ron Vlaar een van de oudere spelers in de groep.
Het dieptepunt van het seizoen was de 10-0 nederlaag tegen PSV, de grootste nederlaag in de clubhistorie. De ploeg stond een paar weken later zelfs even op de zestiende plaats. De ploeg eindigde uiteindelijk op de tiende plek.
De kritiek was groot, maar Been heeft keer op keer de jonge spelersgroep verdedigd. Misschien voelt de gang van zaken voor hem dan ook extra pijnlijk, zei Van Geel.
“Hij vond het verschrikkelijk te moeten horen dat de groep spelers, waar hij altijd veel ondersteuning aan had gegeven, dat die het vertrouwen in hem had opgezegd. Hij voelde zich daar enorm in bedrogen.”
(Martin van Geel, 13-07-2011)
Feyenoordstadion, De Kuip. Foto: F. Eveleens, WikiMedia, Creative Commons.
Opvolger
Wie Been nu moet gaan opvolgen is niet duidelijk. Leon Vlemmings zal samen met Giovanni van Bronckhorst en Patrick Lodewijks het trainingskamp afhandelen.
“Maar verder heb ik daar nog geen seconde over na kunnen denken”, verzucht Van Geel. “We zitten echt in een 24-uursfilm. We laten even rustig alles bezinken. Even helder worden en dan aan de toekomst denken. Daar heb ik nu nog geen seconde over na kunnen denken.”
Mario Been heeft zelf nog geen reactie gegeven op zijn vertrek.
Hoe ging het verder?
Supporters reageerden teleurgesteld op het vertrek van Marion Been. Maar die teleurstelling sloeg vrij snel om in hoop. Want binnen twee weken kwam Feyenoord met de naam van een nieuwe trainer: Ronald Koeman. Het begin van het seizoen was vervolgens aardig, maar na een paar wedstrijden kwam er een terugval, met onder meer een 6-0 nederlaag tegen FC Groningen.
Daarna begon de opmars naar boven en klom Feyenoord van de achtste naar de tweede plek. Daarmee haalde de club de voorronde van de Champions League.
Stemming
Het AD kwam een dag na de persconferentie met een analyse over de stemming die plaats heeft gevonden op het trainingskamp. Vijf spelers waren uitgesproken voorstander van het vertrek van Been, schreef Sjoerd Mossou een dag later. De jonge spelers volgden.
Ron Vlaar, Karim El Ahmadi, Leroy Fer, Stedan de Vrij en Diego Biseswar zouden vooral tegen zijn geweest. De jonge volgelingen waren volgens het AD Bart Schenkeveld, Jerson Cabral, Adil Auassar, Darley, Kelvin Leerdam, Ramon van Haaren, Bruno Martins Indi en Erwin Mulder.
Tegen het vertrek zouden Ruben Schaken, Dani Fernandez, Sekou Cissé, Kostas Lamprou en Kamohelo Mokotjo hebben gestemd.
Vijf nieuwelingen (Kaj Ramsteijn, Guyon Fernandez, Jordy Clasie, Miquel Nelom en Shabir Isoufi) onthielden zich van stemming.
Been
Been tekende anderhalve maand na zijn vertrek bij Racing Genk. Hij werd derde met zijn nieuwe club in het eerste seizoen en plaatste zich voor de Europa League. In zijn tweede seizoen overwinterde Genk zelfs Europees, iets dat de club nog nooit was gelukt. In dat seizoen pakte Genk ook de Belgische Beker, de enige hoofdprijs die Been als hoofdtrainer wist te pakken.
Na ruim twee seizoenen werd Been na een serie slechte resultaten ontslagen bij Genk. Hij werd assistent bij Dick Advocaat bij Fenerbahçe. Toen het contract van Advocaat na één seizoen niet werd verlengd, vertrok ook Been. Na een periode van zes weken (!) bij Apoel Nicosia keert Been terug naar Nederland. Sindsdien is hij vooral analist bij Fox Sport.
Het verhaal over het vertrek van Mario Been bij Feyenoord maakt deel uit van de serie voor de Maand van de Geschiedenis 2018. Het thema van dit jaar is Opstand. In dit verhaal staat centraal hoe de spelers van Feyenoord in opstand komen tegen hun trainer en hem feitelijk wegstemmen.
ROTTERDAM – De rechtszaak die Feyenoord aanspande tegen de KNVB zou wel eens het einde kunnen betekenen van de nieuwe televisiezender Sport7. De club is vanmiddag door het gerechtshof in het gelijk gesteld: de televisierechten van voetbalwedstrijden in de Eredivisie liggen in eerste instantie bij de clubs. Morgen is er crisisberaad bij de KNVB.
Een jaar geleden heeft de KNVB de rechten op wedstrijdbeelden verkocht aan Sport7. Volgens het gerechtshof mag de bond die rechten niet doorverkopen zonder toestemming van de clubs. Als Feyenoord weigert om mee te werken aan een live-uitzending, dan is dat zijn ‘fundamenteel recht’, zei mr. J. Willems.
Stadion Feyenoord – voetbalstadion – De Kuip: Overzicht vanaf de straat (opmerking: Gefotografeerd voor ANWB Monumentenboek) – Wikipedia
‘Verschrikkelijke gevolgen’
KNVB-directeur Vogelzang liet aan het ANP weten dat de uitspraak van de rechter ‘verschrikkelijke gevolgen’ kan hebben voor het betaald voetbal. Sport7 betaalt 140 miljoen gulden voor de televisierechten, maar dat contract is alleen geldig als de rechten bij de voetbalbond liggen.
Als de clubs nu op eigen houtje mogen onderhandelen, dan zou dat een enorme chaos kunnen veroorzaken, zei Vogelzang. Hij riep op tot solidariteit binnen de clubs.
De uitspraak van het hof is een tussentijds vonnis. Volgens Feyenoord-directeur Nicole Edelenbosch zou de definitieve uitspraak, volgende maand, een ‘grote overwinning kunnen zijn voor de club’. “Maar niet dat het de bedoeling is om de voetbalbond het vel over de neus te halen”, zei ze tegen het ANP. “Maar als de KNVB verstandig is, komt men voor 20 december met een voorstel naar Feyenoord.”
“We zijn blij dat we weer terug hebben wat ons onrechtmatig is ontnomen”
(Mr. Nicole Edelenbosch, Volkskrant, 09-11-1996)
In de aanloop naar de uitspraak had Feyenoord al aangekondigd een veto uit te spreken over de uitzendingen van Feyenoord – NAC (komende dinsdag) en Feyenoord – Ajax (over twee weken).
Volgens Edelenbosch loopt de verkoop van kaarten ver achter, omdat mensen thuis naar de televisie kunnen kijken. Alleen als de wedstrijd bijna uitverkocht is, dan mag de uitzending doorgaan van Feyenoord.
De KNVB spande vervolgens een kort geding aan over beide wedstrijden, dat komende maandag zou dienen. Maar na de tussentijdse uitspraak van vandaag, zijn die rechtszaken van de baan.
Diep in de rode cijfers
Het verhaal van Sport7 is vooral financieel een debacle. De zender werd eind vorig jaar opgericht door de KNVB en bedrijven als Philips, Nuon, de Telegraaf en Endemol. In februari van 1996 werd de oprichting aangekondigd.
“We gaan iets nieuws doen”
(Jos Staatsen bij de oprichting van Sport7)
Veel weerstand
De nieuwe zender werd niet met open armen ontvangen. Wethouder Dick Jense startte een landelijke actie tegen de stijging van de kijk- en luistergelden, waaruit Sport7 zou moeten worden betaald. Hij mailde al zijn collega’s in het hele land met de oproep om niet akkoord te gaan met een stijging van de lasten.
De kosten waren twee gulden per kijken, of zoals Sport7 het zelf omschreef: ‘voor de prijs van een zak patat per maand’.
De kabelexploitanten lieten toen al weten dat het plan alleen zou slagen als de zender achter een decoder zou komen te zitten. Ze waren niet van plan om de twee gulden per kijker op te hoesten.
Maar Nederland was nog niet klaar voor een sportbetaalzender, zo was de uitleg van Sport7. Het voetbal bleef op het open net, met als gevolg dat de zender in de eerste honderd dagen meer dan honderd miljoen gulden verlies maakte.
(Dit artikel gaat verder onder deze advertentie)
Directeur Kivits zei vorige week in NRC Handelsblad dat er 175 miljoen gulden bij moet, omdat een faillissement anders onvermijdelijk zou zijn. Die uitspraak was voor de aandeelhouders een complete verrassing.
Ook de clubs waren vanaf het eerste moment niet allemaal voorstander van het sportkanaal. Twee weken na de aankondiging van de sportzender ging de algemene vergadering van de Eredivisie weliswaar akkoord, maar door het tegenstemmen van Ajax, Feyenoord, Cambuur en Dordrecht’90 was de draagkracht voor het plan gering.
Toch ging de zender op 18 augustus van start, met als openingswedstrijd Ajax – PSV. Koos Postema presenteerde het programma.
Nog geen vier maanden later lijkt het erop dat Sport7 de grote verliezer is. Alleen een opmerkelijke uitspraak van de rechter volgende maand kan daar nog verandering in brengen, als Sport7 dan tenminste nog bestaat.
Hoe ging het verder?
Binnen een maand was het voorbij. De aandeelhouders zagen er geen heil meer in en gaven Sport7 de opdracht om de uitzendingen te staken. Dat gebeurde op 8 december, precies een maand na de tussentijdse uitspraak van het gerechtshof.
Een dag na de tussentijdse uitspraak werd Fons van Westerloo van SBS6 benaderd om mee te werken aan een reddingsplan. Endemol was op dat moment al uit het project gestapt.
De aandeelhouders zagen niets in dat plan. Ze weigerden om een bankgarantie te betalen van 180 miljoen gulden. Sport7 diende een claim in bij de KNVB van 200 miljoen gulden, omdat het afspraken over het uitzenden van wedstrijd niet nakwam. Het sectiebestuur van de KNVB trad vervolgens af. [NB als je het gedeelte over hoe het verder ging in de verleden tijd begint, moet je ook consequent blijven]
Om middernacht van 8 december ging het beeld van Sport7 op zwart.
Het einde van Sport7
Of de rechtszaak van Feyenoord nu daadwerkelijk het einde heeft betekend van Sport7 is niet helemaal duidelijk. De televisiezender zat al vanaf de eerste minuut in de rode cijfers en er moest zoveel geld bij, dat het eigenlijk al vrij snel een uitgemaakte zaak was. De Feyenoord-rechtszaak heeft het proces waarschijnlijk alleen maar wat versneld.
Betaald voetbal kijken bleef overigens bestaan. Via Filmnet (later Canal+) werden wedstrijden uitgezonden. Een sportzender met het Eredivisievoetbal kwam pas 17 jaar later weer terug. Fox Sports had de rechten van de live-wedstrijden van de Eredivisie opgekocht en zond alle wedstrijden live uit.
Dat het nu wel mogelijk was, heeft met de ontwikkeling van de televisiewereld en de kijker te maken. Televisie was nu digitaal. Er hoefde geen aparte decoder te komen, wedstrijden konden on-demand besteld worden. Daarnaast zijn de protesten tegen het uitzenden van de wedstrijden ook volledig verdwenen, omdat de stadions een stuk voller zitten dan in de jaren ’90.
DEN HAAG – Pater Koopman heeft vanmiddag na dertien jaar dan toch de strijd opgegeven tegen de abortuswet. Ongeacht de weersomstandigheden voerde de pater elke maand actie op het Haagse Binnenhof, maar nu stopt hij er mee.
Zo’n tweehonderd volgelingen waren er vanmiddag bij de laatste actie van Koopman. Er was ook een metershoog Mariabeeld op het plein voor het Tweede Kamergebouw gezet.
Foto: Pater Koopmans en aanhang demonstreert op Binnenhof tegen abortus. Fotograaf: Bert Verhoeff, Nationaal Archief/Anefo. Licentie: CC-BY
De 74-jarige Pater Koopman kwam steevast elke tweede dinsdag van de maand naar het Binnenhof om daar te bidden tegen abortus en euthanasie. ‘God alleen is meester van het leven en de dood’ stond op de zijkant van een busje waarmee hij naar het plein kwam.
In 13 jaar heeft de voormalig bollenkweker uit Avenhorn (Noord-Holland) het nog niet een keer laten afweten. Zelfs bij veertien graden onder nul stond hij op het plein. Maar op de kou kun je jezelf kleden.
Regen daarentegen is een groter probleem. Tijdens een hoosbui heeft Koopman een keer willen schuilen onder wat bogen op het Binnenhof, maar daar werden hij en zijn volgelingen toen weggestuurd.
Strijd
Koopman trad na de oorlog toe tot de Congregatie van het Heilig Sacrament. Hij verrichtte missiewerk in Brazilië, maar keerde in 1972 terug naar Nederland. Daar was de discussie over abortus al in volle gang.
Koopman deelde als een van de eersten pro-life folders uit bij abortusklinieken, maar deed dat altijd op vreedzame wijze. Hij kwam voor het eerst landelijk in het nieuws toen hij in 1978 dertig uur lang een bouwkraan bezet hield in Amsterdam (zie foto).
Pater Koopman tijdens de bezetting van een bouwkraan in Amsterdam. Foto: Rob Croes, Nationaal Archief/Anefo
Toen drie jaar later abortus werd gelegaliseerd wist Koopman zeker dat het terugdraaien van die maatregel zijn levenswerk moest worden. Vanaf september 1981 ging hij elke tweede dinsdag van de maand naar het Binnenhof.
In de eerste paar maanden waren er enkele volgelingen, maar al snel waren het er honderden.
Dit artikel gaat verder onder deze advertentie
Geen einde
Demonstreren heeft nu geen zin meer, legt Koopman uit, nu in het paarse kabinet de christelijke partijen tot de oppositie zijn veroordeeld.
Toch benadrukt de pater dat hij doorgaat met het bestrijden van abortus en euthanasie. Tijdens de laatste bijeenkomst heeft hij een oproep gedaan aan alle aanwezigen om gebedsgroepen op te zetten tegen abortus en ‘voor bekering van hen die dwalen’.
“Alleen gebed en boete kan ons redden”, (pater Koopman)
Pater Koopman met Mariabeeld op het Binnenhof. Foto: Rob Croes. Nationaal Archief/Anefo
Want op dit moment zijn er veel mensen die dwalen, zegt Koopman tegen NRC Handelsblad. Vrijwel het gehele kabinet en bijna alle parlementsleden, met uitzondering van wat CDA-leden en wat Kamerleden van de kleine christelijke partijen.
Koopman wijst erop dat sinds de jaren ’70 in ons land een miljoen abortussen (legaal of illegaal) zijn uitgevoerd. “We kunnen het tij nog keren”, zegt Koopman in het NRC. “Maar de tijd is kort. Gebeurt er niets, dan zijn we rijp voor een atoombom of verdienen we het om vier meter onder de zeespiegel te verdwijnen.”
De laatste bijeenkomst werd afgesloten met een Ave Maria. Vervolgens werd het kenmerkende Mariabeeld (dat vrijwel altijd meeging naar de demonstraties) weer terug in de bus gelegd en kwam er een einde aan een tijdperk.
Hoe ging het verder?
Tijdens zijn leven richtte Jan Koopman Stirezo op; de Stichting Recht Zonder Onderscheid. Die organisatie bestaat nog steeds en knokt nog altijd tegen abortus. In september 2018 werd bekend dat de stichting deel gaat uitmaken van Civitas Christiana.
Na zijn vertrek van het Binnenhof werd het snel stil rondom Pater Koopman. Hij was ziek, kwam in een rolstoel terecht en verloor de mogelijkheid tot praten.
Hij overleed in 1997 in een verzorgingshuis in Nijmegen, op een steenworp afstand van de plek waar hij in het klooster zat.
Koopman is een van de grotere strijders tegen de abortuswet geweest. Daarbij heeft hij soms bijzondere dingen uitgehaald (zoals het bezetten van een bouwkraan), maar hij vormde een schril contrast met sommige buitenlandse fanatici.
Zo werden in de Verenigde Staten regelmatig abortus-artsen doodgeschoten. Koopman wilde dan ook zeker geen ‘fanatiekeling’ genoemd worden, eerder een ‘gedreven man’.
Ondanks de inzet van Koopman is het terugdraaien van de abortuswet geen centimeter dichterbij gekomen. Sinds zijn acties zijn er wereldwijd tal van landen bijgekomen waar abortus is toegestaan. Zelfs Ierland, waar tot voor kort abortus verboden was, is sinds een referendum overstag.
Volgens de laatste tellingen woont 25 procent van de wereldbevolking nu in een land waar abortus nog niet is toegestaan.
Het bovenstaande artikel is geschreven voor de Maand van de Geschiedenis. Dit jaar heeft de maand het thema ‘Opstand’. In dit geval gaat het om een man die eigenhandig de opstand begint en zo lang mogelijk vol probeert te houden.
Je hebt actievoerders, revolutionairen, provocerende mensen en domweg dwarsliggers. Ook Zuid-Holland heeft in de afgelopen eeuwen tal van opstandige mensen gekend. En die staan centraal tijdens de Maand van de Geschiedenis 2018.
Of het nu gaat om de beeldenstorm of het verzet; elke vorm van verzet of opstand heeft zijn eigen verhaal. En die verhalen worden in oktober 2018 allemaal uitgelicht.
Zoals altijd probeert Dag van Toen historische verhalen van toen in een ‘nieuw jasje te steken’. Dezelfde verhalen, maar dan alsof ze vandaag gebeurd zijn. De verhalen worden gebaseerd op boeken, kranten en onderzoek. De feiten zijn van toen, de blik van nu.
Voor de Maand van de Geschiedenis worden dit jaar dertig verhalen uitgelicht:
GORINCHEM – Zo’n 220 binnenvaartschepen hebben ter hoogte van Gorinchem en Woudrichem een deel van de Merwede geblokkeerd. De schippers proberen graanschepen van Granaria tegen te houden. De politie grijpt niet in, zolang het andere scheepvaartverkeer geen last heeft van de blokkade.
De schippers willen voorkomen dat de twee duwboten Robert en Duo kunnen uitvaren. Op die schepen zijn vijftig ME’ers aanwezig. Ook varen vier politieboten rond.
Volgens de schippers is d omvang van de blokkade een teken dat de bereidheid om actie te voeren groot is. In totaal liggen er nu ongeveer twintig rijen met tien tot vijftien schepen op de rivier bij Gorinchem en Woudrichem.
Een van de woordvoerders van de schippers stond de media te woord vanaf het Rotterdamse binnenvaartschip De Witte Zwaan.
“Alles wat leeg is zal naar Woudrichem varen. We hopen dat er nu eens zinnig onderhandeld kan worden over de kwestie”
(De Waarheid, 14-06-1988)
De politie heeft ondertussen de handen vol aan de actie. Niet alleen moet het scheepvaartverkeer veilig langs de blokkade geleid worden. Ook staan langs de kant tal van mensen die de actie van dichtbij willen zien.
Links de duwbakken van Granaria en rechts de actievoerende binnenvaartschippers. Foto: Rob Croes, Nationaal Archief/Anefo
Plan
Het Rotterdamse graan- en veevoerbedrijf Granaria vervoert veevoer om de schippersbeurs om. Minister Smit-Kroes heeft het bedrijf toestemming gegeven om de komende vijf jaar de verscheping in eigen beheer te nemen. Het bedrijf huurt zelf de schepen en het personeel in.
De binnenvaartschippers zijn daar woest over, omdat de schippersbeurs buitenspel wordt gezet. Die instantie is er verantwoordelijk voor dat de vracht evenredig wordt verdeeld over alle schippers. Dat is volgens de schippers noodzakelijk, omdat er sprake is van een overcapaciteit.
Blokkades
Het nieuws sloeg vorig jaar in als een bom bij de binnenvaart. Al direct nadat duidelijk werd dat Smit-Kroes toestemming had gegeven, gooiden schippers de beurzen van Amsterdam en Rotterdam plat. Bij de Open Havendagen werd de Nieuwe Maas geblokkeerd.
Twee maanden geleden vertrok het eerste Granaria-transport vanuit de Europoort. Maar meteen ging het ook mis. Bij Rozenburg werd het tegengehouden door een actie-boot van binnenvaartschippers. De gezagvoerder van de duwboot durfde vervolgens niet verder te varen.
Het transport werd een dag later weer tegengehouden. Tachtig schippers gingen vervolgens aan boord. De volgende dag maakte de politie daar met harde hand een einde aan. Ze werden met een waterkanon van het schip verdreven.
Ook in mei kwam het tot een botsing tussen schippers en de ME. Duwboot Robert was onderweg naar Enschede, toen het werd tegengehouden op de Nieuwe Maas.
De rijkspolitie te water probeerde een doorgang te forceren voor de duwboot.
“Zowel de duwboot als de ME komen onder een regen van rondvliegend hout, ijzeren buizen, verfzakjes en andere projectielen te liggen. Niemand wordt bij het schoonvegen van de duwbakken ontzien.”
(verslaggever Jack Kerklaan, Radio Rijnmond, 11-05-1988)
De blokkade van de rivier in Gorinchem kan gezien worden als een climax in het conflict tussen minsiter Smit-Kroes en de binnenvaartschippers. Maar voorlopig zijn de schippers dit keer in de meerderheid, in tegenstelling tot de vorige keren.
Hoe ging het verder?
De actie had succes. Minister Smit-Kroes ging met de schippers om de tafel en een paar dagen later was het ‘Akkoord van Gorinchem’ een feit.
Granaria besloot, op aandringen van de minister, om per 1 september niet langer met eigen duwbakken eigen transport te verzorgen. In ruil daarvoor kreeg het bedrijf een schadevergoeding van 9,4 miljoen gulden.
Dat was een bittere pil voor minister Smit-Kroes, want zei riep kort na het sluiten van het ‘vredesakkoord’ met de schippers dat het bedrag waarschijnlijk niet hoger zou uitvallen dan een half miljoen gulden.
Granaria verkoopt korte tijd later de graanactiviteiten en richt zich meer op noten en zuidvruchten.
Het systeem van de schippersbeurzen verdwijnt eind jaren ’90.
ROTTERDAM – Een groep van een kleine honderd demonstranten heeft vanavond een try-out van het omstreden toneelstuk ‘Het vuil, de stad en de dood’ verhinderd. Volgens de actievoerders is het stuk van Rainer Fassbinder antisemitisch.
De Amsterdamse Theaterschool, het Theater Lantaren en joodse organisaties zijn na de afgelasting in gesprek gegaan. Een eerste gesprek heeft vanavond niets opgeleverd.
De voorstelling zou vanavond om half negen beginnen in theater De Lantaren aan de Gouvernestraat. Maar nog voor de show hadden de tegenstanders het toneel al bezet.
Ook buiten was een demonstratie gaande met enkele honderden demonstranten. De paar honderd betogers in de Gouvernestraat droegen spandoeken met teksten als ‘2000 jaar Jodenvervolging is genoeg’.
Demonstratie in Rotterdam tegen opvoering Fassbinders “het vuil, de stad en de dood” voor theater De Lantaren , rechts acteur Jules Croiset. Foto: Rob Croes, Nationaal Archief/Anefo
Onder de actievoerders was de Joodse acteur Jules Croiset.
“Ik sta hier met twee petten op, als jood en als toneelspeler. Wij voelen ons door dit stuk diep beledigd!”
(acteur Jules Croiset, Telegraaf 19-11-1987)
Naast Croiset stonden ook journalisten Henk van Dorp en Frits Barend, historicus Lou de Jong en rabbijn Soetendorp bij de demonstranten. Laatstgenoemde voegde zich ook bij het gesprek na de afgelaste bijeenkomst.
“Wees blij dat we kunnen protesteren”, zei mevrouw J. Knieseyer van de Anne Frankstichting. “Want veertig jaar geleden konden we dat niet.”
(Dit artikel gaat verder onder deze advertentie)
Bezet
In de zaal waren ongeveer 250 mensen aanwezig. Daarvan was ongeveer de helft afkomstig uit de Joodse gemeenschap.
Sommige bezoekers lieten verbaal ook weten dat ze tegen de afgelasting waren van het stuk van de Amsterdamse Theaterschool. Ze scandeerden woorden als ‘censuur’.
“Daarop ontspon zich tussen een bezoeker in de zaal en rabbijn Soetendorp een heftig twistgesprek: “Ik wil het zien!”, aldus de bezoeker, waarop Soetendorp reageerde met “U kunt het lezen.” De bezoeker: “Theater moet je zien.” Maar Soetendorp liet zich niet intimideren en voegde de verontwaardigde toeschouwer toe: “Goed, wij verschillen van mening, maar ik heb de pastorale verantwoordelijkheid om antisemitisme te bestrijden.”
(NRC Handelsblad, 19-11-1987)
“Onder deze omstandigheden kan geen sprake zijn van een theatervoorstelling”, liet theaterdirecteur Fred van Hilst via de microfoon aan het publiek weten. “Iedereen wordt verzocht rustig en waardig de zaal te verlaten.”
Affiche van omstreden stuk Het vuil, de stad en de dood van Fassbinder. Foto: Joost Evers, Nationaal Archief/Anefo
Maar de mensen in mensen in de zaal weigerden om weg te gaan, alsof ze bang waren dat na hun vertrek het stuk alsnog opgevoerd zou worden.
Af en toe gingen Rabbijn Soetendorp en directeur Sonke van de Theaterschool even in gesprek. In de zaal stonden toen plukjes mensen te wachten op wat er zou gaan gebeuren. Zelfs een poging om iedereen naar buiten te loodsen door de muziek van het theater aan te zetten mislukte.
Blijdschap
Toen het buiten in de Gouvernestraat duidelijk werd dat de gewraakte voorstelling niet door zou gaan, brak een oorverdovend lawaai los. Sommigen deden zelfs een vreugdedans.
Agenten grepen wel in toen iemand dreigde ‘een bom te gooien’. De man is meegenomen door de politie.
Die blijdschap was ver te zoeken bij de mensen van de Amsterdamse Theaterschool. Adjunct-directeur Weber van de theaterschool was geëmotioneerd over de afgelasting.
“We zijn monddood gemaakt. Dit is net zo erg als de boekverbrandingen van vroeger.”
Volgens een woordvoerder van de theaterschool gaat het juist om een ‘heel integer’ stuk. De regisseur en de acteurs lieten zich vanavond niet zien.
De opveoring van het toneelstuk van de Duitse regisseur en schrijver Rainer Werner Fassbinder is het eindexamenproject van aankomend regisseur Johan Doesburg.
Het stuk gaat over een rijke Joodse projectontwikkelaar die profiteert van de sloop van een oude historische wijk. In het stuk brengt de hoofdpersoon een hoer (dochter van een oud-Nazi) om het leven en hij ontloopt zijn straf door zijn goede connecties met het corrupte stadsbestuur.
Volgens de actievoerders is het stuk puur antisemitisch en worden anti-semitische vooroordelen door de schrijver benadrukt en bevestigd.
In Duitsland werd het stuk nooit opgevoerd om dezelfde reden. Fassbinder wilde acht jaar geleden met het Frankfurter Theater het stuk ook al eens opvoeren, maar binnen die theatergroep zorgde het stuk voor nogal wat verzet. Fassbinder nam ontslag. Een film ging een jaar later wel probleemloos in première. De film was voor het eerst te zien in Rotterdam.
Foto: Demonstratie in Rotterdam tegen opvoering Fassbinders “het vuil, de stad en de dood” voor theater De Lantaren , rechts Jules Croiset. Foto: Rob Croes, Nationaal Archief/Anefo. Licentie: Public Domain
Onderzoek
Het Openbaar Ministerie heeft aangekondigd onderzoek te gaan doen naar het stuk. Daarop is gisteren een proefvoorstelling geweest achter gesloten deuren. Officier van Justitie Sin Sjoe kon nog geen mededeling doen over mogelijk antisemitisme.
Er is voorafgaand aan de try-out nog overleg geweest tussen de top van justitie en burgemeester Peper. Maar die zagen op basis van de inhoud van het theaterstuk blijkbaar geen reden om het tegen te houden, tot ergernis van de Joodse organisaties.
“Wat van ons wordt gevraagd is ingrijpen met het middel van de censuur. Een wapen dat wij niet kunnen en willen hanteren. Een wapen ook dat onlosmakelijk verbonden is met een maatschappij die door welhaast iederéén in dit land wordt verfoeid.” (Kunstwethouder Linthorst, Het Vrije Volk, 17-11-1987).
Joodse organisaties zoals de Anne Frankstichting en zelfs minister Korthals Altes van Justitie had de producent gevraagd het stuk te schrappen.
Hoe ging het verder?
Een dag na de geschrapte try-out kwamen beide partijen tot een compromis: er kwam een besloten voorstelling met een discussie achteraf. Alleen mensen uit de Joodse gemeenschap zaten in het publiek.
Een van de meest prominente tegenstanders van het toneelstuk, Jules Croiset, zou meerdere keren per brief bedreigd zijn. Mede vanwege de bedreigingen werd het toneelstuk definitief geschrapt. Daarmee stopte ook het onderzoek van justitie.
Toch kwam een maand later het nieuws naar buiten dat Croiset ontvoerd zou zijn door een fascistische jongerenorganisatie. Maar dat bleek in scene te zijn gezet, net als alle dreigbrieven.
Een paar maanden later ging het stuk toch écht in première, in New York, vlakbij Broadway.
Kwam het stuk ooit nog terug naar Nederland? Ja. In 2002 wordt het stuk opgevoerd. Dit keer was er geen enkele wanklank te horen. De regisseur was… opnieuw Johan Doesburg.
Om ophef te voorkomen werd er vooraf zo min mogelijk ruchtbaarheid gegeven aan de voorstellingen.
Het bovenstaande stuk is geschreven in het kader van de Maand van de Geschiedenis 2018. Het thema van het jaar is opstand. Wat in 1987 nog een opstand teweeg kon brengen, is jaren later totaal geen reden voor enige woede, zo blijkt.
ROTTERDAM – Er komt een einde aan de grote hoeveelheden huisvuil die in Rotterdam op straat liggen opgehoopt. De rechter heeft verdere acties tegen loonsverlaging bij de reinigingsdienst (ROTEB) verboden, net als de staking bij het Openbaar Vervoer (RET) en het energiebedrijf (GEB).
In Rotterdam is het afval al bijna een maand niet meer opgehaald. Het vuilnis ligt op veel plaatsen in enorme hopen langs de weg. Ratten hebben vrij spel in de straten.
“Voorbijgangers lopen met een grote boog om de hoog opgestapelde vuilniszakken bij brandweerpost Zaagmolenkade heen. Een deel van het vuil is afgegleden naar de rijbaan. Automobilisten rijden er stapvoets voorbij”
(Het Vrije Volk, 26-11-1983)
Postende stakers voetballen voor een grote hoop vuilnis. Foto: Rob Bogaerts, Nationaal Archief/Anefo
Sommige Rotterdammers zijn de stank en het straatbeeld zat. “Er zijn al een paar vechtpartijtjes geweest”, zeggen een paar stakers van de ROTEB bij de vuilverbranding aan de Brielselaan tegen de verslaggever van Het Vrije Volk. “En er zijn wat mensen die hebben geprobeerd om de boel in brand te steken. Maar verder valt het best wel mee.”
Sommige straten in het Oude Noorden zijn bijna onbegaanbaar door de tijdelijke vuilnisbelt die daar is ontstaan. Aan de andere kant zie je in Hillegersberg, het rijkere gedeelte van de stad, geen enkele zak langs de kant van de weg liggen. Waar die zakken blijven is een raadsel.
“In de meeste andere stadswijken ontkomen ze er niet aan, maar als het even kan worden de zakken wel ordelijk gestapeld, zo ver mogelijk van de voordeuren weg. In het gelid geplaatste viezigheid: niet eens ‘een soort uiting’ of het moest een uiting van hygiënische burgerzin zijn.”
(Het Vrije Volk, 26-11-1983)
De rechtszaak tegen de stakers van de ROTEB was aangespannen door Rotterdamse middenstanders. Die zeggen grote schade te leiden door de actie van met name de reinigingsdienst. Door de grote hopen afval langs de weg, mijden klanten hun winkels, zeggen ze. De schade zou tussen de 50 en 150 miljoen gulden liggen.
Enorme stapel huisvuil in Rotterdam, die is blijven liggen door de stakingen tegen de kortingen op salarissen. Foto: Rob Bogaerts, Nationaal Archief/Anefo
Uitspraak
De Rotterdamse rechter heeft vandaag geoordeeld dat het huisvuil nog niet heeft geleid tot aanwijsbare schade voor de volksgezondheid. Maar “het is niet verantwoord om te blijven toezien totdat de gevaren zich manifesteren”.
Daarnaast nodigt al dat huisvuil niet uit om even de Sinterklaasinkopen te gaan doen, geeft ook de rechter toe, in een periode die voor de winkeliers erg belangrijk is.
Ook de staking van RET-personeel werd verboden “omdat deze vrijwel samenvalt met de extra koopavonden voor Sinterklaas”. Personeel van de RET legde acht dagen geleden het werk neer.
Volgens de rechter zorgen alle acties bij elkaar (inclusief het dreigement van de GEB om de straatverlichting uit te zetten op koopavond) dat sommige bedrijven worden bedreigd in hun voortbestaan door de acties.
De uitspraak van de rechter was een harde klap voor de tegenstanders van de omstreden Kortingswet. Veel stakende werknemers van de RET waren bij elkaar gekomen in zalencentrum Palace.
Nadat het nieuws van de uitspraak van de rechter bekend werd vochten woede en verdriet om voorrang.
“Het lijkt wel of we hier in Rusland zitten. We vechten voor ons inkomen. Ik verdien 1773 gulden netto per maand en daarvan moet ik er nu 60 inleveren. Dankzij Bestek ’81 was ik al 200 gulden achteruit gegaan. En nu mogen we niet eens meer actie voeren.”
(technicus in Het Vrije Volk, 29-11-1983)
De stakingsleiders konden rekenen op een staande ovatie van de aanwezige collega’s.
(Dit artikel gaat onder deze advertentie verder)
Kortingswet
Dat een groot deel van het land nu plat ligt komt door het protest tegen de kortingswet. Ambtenaren gaan er drie procent in loon op achteruit.
Het kabinet onder leiding van CDA-premier Lubbers probeert al een paar jaar de rijksuitgaven terug te dringen. Die waren sinds het begin van de jaren ’70 toegenomen van 45% tot 62% van het Bruto Binnenlands Product (BNP).
Tegenover de korting van het loon stond een arbeidstijdverkorting, maar dat kon de woede onder de ambtenaren niet wegnemen. Ondanks de afspraak tot loonmatiging in het Akkoord van Wassenaar leidt het tot de eerste acties.
Dat de ambtenaren gingen staken was vrij uitzonderlijk. Tot 1980 was het voor ambtenaren niet toegestaan om het werk neer te leggen.
Politiewagen voor het huis van premier lubbers met op de voorgrond vuilniszakken. Foto: Marcel Antonisse, Nationaal Archief/Anefo
Chaos
De stakingen beperken zich niet tot Rotterdam. Ook in andere steden is sprake geweest van chaotische situaties.
In Schiedam en Vlaardingen ging gisteravond de straatverlichting uit op koopavond. Bijna alle winkels bleven daarom dicht. Alleen de V&D bleef open.
In Dordrecht heeft het gemeentelijk energiebedrijf de tv-netten Nederland 1 en Nederland 2 op zwart gezet. Ook daar was er het plan om de straatverlichting uit te zetten, maar dat plan werd niet doorgezet, nadat het stadsbestuur had gedreigd met een rechtszaak.
In Delft zorgden de acties om een andere reden voor chaos. De stroom was uitgevallen. De politie kreeg zoveel belletjes van mensen die klaagden over deze nieuwe actie van de ambtenaren dat de telefoonlijnen overbelast raakten. Maar in de praktijk bleek het gewoon te gaan om een storing. Toch gingen zestig boze mensen naar het energiebedrijf Delfland en gooiden bloembakken door de ruiten van het gemeentelijke energiebedrijf.
(Dit artikel gaat onder deze advertentie verder)
Aan het werk
De vakbonden laten weten dat ze tegen de uitspraak van de rechter in beroep gaan, maar zo’n procedure kan maandenlang duren. Daarmee zijn de acties in Rotterdam van de baan.
Niet overal worden de acties stopgezet. In Amsterdam gaf de rechter wel toestemming aan de stadsreiniging om door te gaan met hun acties. Daar is de nood minder hoog, omdat er afspraken zijn gemaakt tussen de reinigingsdienst en de GG en GD over ingrijpen als de volksgezondheid in gevaar komt. Daar was in Rotterdam geen sprake van.
Ook bij de NS wordt verder gestaakt. In delen van Limburg rijden ook morgen geen treinen meer.
In onze regio zijn de acties evenmin van de baan. De brug- en sluitwachters staken nog steeds. En ook het streekvervoer op Voorne-Putten en in Rozenburg ligt nog steeds plat.
Hoe ging het verder?
Alle acties ten spijt, de kortingswet kwam er toch. Vlak voor kerst ging de Eerste Kamer akkoord met een korting van 3 procent op het ambtenarenloon. Ook de uitkeringen gingen omlaag. De Tweede Kamer ging een week daarvoor al akkoord.
Het bovenstaande verhaal is geschreven in de serie voor de Maand van de Geschiedenis 2018. Het thema dit jaar is Opstand. In dit ‘stinkende’ verhaal staan de gevolgen centraal als één bepaalde partij in opstand komt.
DEN HAAG – Op het Malieveld in Den Haag hebben vandaag 550.000 mensen actie gevoerd tegen de plaatsing van 48 kruisraketten bij Woensdrecht. Daarmee was het de grootste protestactie die ooit in Nederland is gehouden. Opvallend was de toespraak van Prinses Irene.
Het was een komen en gaan vanmiddag in Den Haag. In totaal waren er 3.000 bussen, tal van treinen, auto’s, fietsen en zelfs boten nodig om iedereen in de residentie te krijgen. In het hele land is geen touringcar meer te krijgen.
Volgens de politie is de betoging en de mars langs het Binnenhof, ondanks de omvang, uitstekend verlopen. Er waren nauwelijks incidenten, zegt de politie. Er zijn wel zestien tegendemonstranten opgepakt, die de betoging wilde verstoren. Onder hen waren enkele rechts-extremisten die de Hitler-groet brachten.
Begin van de tocht van het Malieveld naar het Binnenhof; spandoek “Belubber de kruisraket”. Foto: Rob Bogaert, Nationaal Archief/Anefo
Opbouw
De eerste mensen op het Malieveld verschenen om zeven uur vanmorgen. Het waren de paar honderd medewerkers van het organiserende Komitee Kruisraketten Nee.
Het podium was toen al opgesteld. Langs de zijkant van het veld staan de kraampjes van politieke partijen, vakbonden en andere actiegroepen die zich bij deze actie hebben aangesloten.
Bij het tweede demonstratieterrein, bij het Zuiderpark, arriveerden een paar uur later de eerste bussen. Ironisch genoeg ging het om de bussen uit Woensdrecht, de plaats waar de omstreden kruisraketten moeten komen. Vijf bussen hebben de reis vanuit het Brabantse dorp gemaakt.
Een gemeenteraadslid uit het dorpje liet aan Het Vrije Volk weten dat het niet alleen om hen gaat. “We willen ook niet dat die raketten elders in Nederland worden geplaatst”.
Demonstranten met kruisraketten als muts op het Malieveld. Foto: Rob Bogaerts, Nationaal Archief/Anefo
Drukte
De drukte werd echt merkbaar tegen tien uur. Treinen met demonstranten uit Groningen en Friesland waren dan al uren onderweg. Ondanks de ambtenarenactie tegen een loonkorting van 3,5 procent (NS-personeel en agenten droegen vandaag speciale actie-buttons) werden er vandaag toch extra treinen ingezet.
Op de stations in Leiden, Amsterdam en Utrecht stonden grote groepen mensen te wachten om met de trein naar Den Haag te kunnen. De treinen zelf zaten dan al bomvol. Vanuit Delft kwamen de demonstranten per boot naar Den Haag.
Alle mensen schuifelden voetje voor voetje naar het Malieveld. En daar is het vol. Zo vol heeft niemand het er ooit gezien.
Het Malieveld is rond het middaguur één grote mensenmassa. Dan zijn er –naar schatting- nog 70.000 mensen onderweg richting Den Haag.
(Het artikel gaat verder onder deze advertentie)
Verrassingsoptreden Prinses Irene
Veel mensen konden nauwelijks iets zien, omdat de afstand naar het podium op het Malieveld veel te groot was. Maar via de vele radiootjes die de mensen bij zich hadden, werd duidelijk dat ook prinses Irene een toespraak heeft gehouden. Zij deelde haar bezorgdheid over de plaatsing van de kruisraketten en de wapenwedloop tussen de Verenigde Staten en de Sovjetunie.
“We hebben wapens gemaakt waardoor we aan de rand van de afgrond staan. We kunnen geen fout meer maken, anders wordt de hele wereld vernietigd.” (Irene van Lippe-Bieserfeld)
Omdat zij geen lid meer is van het koninklijk huis, kon zij deze politieke uitspraken ook doen, was de uitleg van premier Lubbers. Ook oud-premier Den Uyl hield een toespraak.
Tevredenheid
De organisatie van Komitee Kruisraketten Nee was uitermate tevreden over het verloop van de betoging. Er zijn nog plannen om een onofficieel referendum te houden onder de bevolking, maar wanneer dat zal zijn is nog niet bekend.
Regeringspartij CDA noemde de demonstratie “een indrukwekkend signaal”. Een andere regeringspartij, de VVD, was minder onder de indruk. Kamerlid Joris Voorhoeve noemde de actie in de Telegraaf ‘eenzijdig en geen bijdrage leveren aan de oplossing van het probleem van de kernbewapening.’
Demonstranten in het Zuiderpark met spandoek “Liever een Rus in mijn bed dan een kruisraket”. Foto: Rob Croes, Nationaal Archief/Anefo
In totaal hebben in de afgelopen twee weekenden in Europese steden meer dan drie miljoen mensen actie gevoerd tegen de Russisch-Amerikaanse wapenwedloop.
Premier Lubbers was ook onder de indruk van de grootste demonstratie uit de Nederlandse geschiedenis. Maar in een reactie op televisie benadrukte hij dat niet de grootte van een betoging, maar de verhoudingen in de Tweede Kamer uiteindelijk de doorslag moeten geven.
Hoe ging het verder?
De actie tegen kruisraketten op het Malieveld is nog altijd de grootste demonstratie die ooit ons land is gehouden.
Een jaar later kwam het Komitee Kruisraketten Nee met een petitie tegen de plaatsing van de kruisraketten. Een jaar na de actie op het Malieveld wordt 3,7 miljoen handtekeningen tegen de plaatsing van de raketten overhandigd aan premier Lubbers.
Affiche Komitee Kruisraketten Nee
Het kabinet stemde alsnog in met de plaatsing van de raketten, weliswaar met twee jaar uitstel. Nederland zou kruisraketten plaatsen als de Sovjet-Unie op 1 november 1985 meer dan 378 SS-20-kernraketten zou hebben gestationeerd.
Het uitstel zorgde er wel voor dat de raketten uiteindelijk niet werden geplaatst. Er kwam een doorbraak in de onderhandelingen over de wapenwedloop. Daardoor werd de grens van 378 kernraketten niet gehaald.
Het bovenstaande verhaal maakt deel uit van de serie verhalen uit de Maand van de Geschiedenis 2018. Het thema van dit jaar is Opstand.
