ROTTERDAM – Bij de zeer zware storm (windkracht 11) die vandaag ons land trof zijn zeker zeventien mensen om het leven gekomen. Volgens het KNMI in De Bilt gaat het om een van de zwaarste stormen van de laatste decennia.
De storm zorgde voor waarschijnlijk honderden miljoenen guldens schade. Huizen raakten beschadigd, vrachtwagens werden omvergeblazen en vele honderden bomen werden omgeblazen.
Bij de hulpdiensten in Rotterdam zijn alleen al duizend meldingen van stormschade binnengekomen.
In Rotterdam kwamen twee mensen om het leven. Bij de Waalhaven in Rotterdam verongelukte een 46-jarige man, toen hij werd geraakt door een container die van een stapel afwaaide. Op de Delftweg in Rotterdam overleed een 30-jarige man,
omdat er een boom op zijn auto viel.
In Noordwijk kwamen drie brandweerlieden om bij een brand in hotel Huis ter Duin. Het vuur breidde zich veel sneller uit dan aanvankelijk was verwacht. De brandweer besloot daarop terug te trekken uit het gebouw. De drie slachtoffers konden niet meer ontsnappen.
Gevaar
De situatie is nog steeds onveilig op straat. In het centrum van Rotterdam zijn meerdere straten afgesloten, zoals de Coolsingel, het Hofplein en het Weena. De kans dat er in de buurt zware bouwmaterialen zouden neerkomen.
Daarbij wordt er vooral angstvallig gekeken naar het gebouw
Delftse Poort, dat nog in aanbouw is. Aan Het Vrije Volk laat de uitvoerder
weten “dat er nu van alles naar beneden kan komen.”
Bij het Marconiplein zijn kantoorgebouwen ontruimd, omdat stukken steen uit de muur losgeraakt waren door de storm. Fietsers zijn daarbij geraakt door glas en stenen.
Medewerkers van het WTC-gebouw aan de Coolsingel zijn eerder naar huis gegaan, omdat volgens Het Vrije Volk, ze misselijk zijn geworden van het heen en weer zwabberende gebouw. Volgens medewerkers in het gebouw schommelden de schilderijen aan de muren en klotste het water tegen de zijkanten van de wc-potten.
In de haven is de chaos enorm. Alleen al acht zeeschepen sloegen los van hun anker. Datzelfde gold voor 30 binnenschepen. Bij Ouddorp is het kraanschip Eerland Rotterdam gestrand.
Schade
Een deel van de Schietribune van Het Kasteel, de thuishaven van Sparta, liet tijdens de storm los. “Ik schat dat de schade in de tonnen loopt”, liet Ad Lam van Sparta weten.
“Het is een godsgeluk dat dit niet op zondag gebeurt.”
Ad Lam, administratie Sparta (Het Vrije Volk, 26-01-1990)
In Rotterdam liep het begin van het Filmfestival IFFR in de
soep door de storm. De auto die de kopie van de film uit Amsterdam zou brengen,
kwam vast te staan in het verkeer.
Ook de glastuinbouw is hard getroffen. Volgens De Hagelunie, de marktleider op het gebied van agrarische verzekeringen, ligt de schade in de tuinbouwsector op zeker tientallen miljoenen guldens.
In Binnenmaas raakte een man bekneld met zijn benen tussen de wieken van een draaiende molen. In Zuid-Beijerland ging de molen Landzigt in vlammen op. De wieken waren zo hard gaan waaien in de storm, dat er brand was ontstaan.
Dit artikel gaat verder onder deze advertentie
Verkeer
Ondanks een oproep om niet de weg op te gaan, stond er voor
driehonderd kilometer file. Veel files werden veroorzaakt door ongelukken,
bijvoorbeeld door omgewaaide vrachtwagen. Zeker 130 vrachtwagens, opleggers en
caravans gingen omver. In onze regio waren onder meer de Moerdijkbrug en de
Beneluxtunnel urenlang afgesloten. De verwachting is dat pas in de loop van de
nacht alle files verholpen. Zijn.
Treinverkeer is op dit moment helemaal onmogelijk. Op zeker
veertig plekken zijn de bovenleidingen gebroken. Het gaat mogelijk nog dagen
duren voordat alle problemen verholpen zijn.
Op de grote stations in ons land zijn nog steeds vele
honderden gestrande reizigers aanwezig. Sinds het begin van de avond is er nog
een dieseltrein naar Dordrecht vertrokken, net als wat bussen naar Delft en
Breda.
Toch is de stemming redelijk goed. Een groepje scholieren
gaat in de loop van de avond in de stationshal zitten, rondom een jongen met
een gitaar, laat de verslaggever van NRC Handelsblad weten. Toch slaat de
stemming om, als de NS laat weten dat er die avond geen enkele trein meer zal
rijden. “Ik zou niet weten waar ik zou moeten slapen”, zegt een meisje uit
Voorschoten tegen NRC Handelsblad. “Als ik mijn moeder bel raakt die alleen
maar in paniek.”
De NS heeft een slaaptrein vanuit Hoek van Holland naar
Rotterdam gereden, zodat de reizigers niet in de stationshal hoeven te
overnachten. Ook hotels in de buurt van het station hebben – soms voor
gereduceerd tarief, soms zelfs voor niets – kamers aangeboden. In het
Groothandelsgebouw werden door de NS zalen gehuurd om mensen in onder te
brengen.
De meeste mensen hebben nu een
plek om de nacht door te brengen. Een belangrijke vraag blijft echter
onbeantwoord: hoe komen deze mensen morgen thuis?
De storm van 25 januari 1990. Bron: KNMI
Hoe ging het verder?
Het dodental van de zeer zware storm lag uiteindelijk op 17, alhoewel op sommige plaatsen ook 19 wordt genoemd. In heel Europa komen bijna honderd mensen om.
De maximale windkracht was uiteindelijk windkracht 11. Er
werd nog even gewaardschuwd voor windkracht 12, maar dat werd net niet gehaald.
Volgens het KNMI was de schade zo groot omdat de storm op
zijn hoogtepunt was tijdens de avondspits.
Uit onderzoek bleek dat veel mensen de waarschuwingen voor de storm hadden onderschat. Het was dan ook de aanleiding voor de weerwaarschuwingen met speciale kleurcodes, zoals code Oranje en code Rood.
VLAARDINGEN – Een deel van het Rijnmondgebied is getroffen door mogelijk de zwaarste luchtvervuiling uit de Nederlandse geschiedenis. De mist die bleef hangen maakte het voor veel mensen moeilijk om te ademen. Anderen hadden tranende ogen en kregen hoestbuien. De vervuiling was zo zwaar dat schoolkinderen naar huis werden gestuurd.
Al de hele dag hing een vieze, stinkende mist over het Rijnmondgebied. De smog werd vermengd met de uitstoot van de bedrijven in de Botlek en de Europoort.
“Het is een van de ernstigste toestanden die ik heb meegemaakt. Zo’n sterke smog is tot nu toe alleen in het buitenland voorgekomen”, zegt de Vlaardingse directeur van de GG&GD.
Meetpunten in het gebied signaleerden concentraties boven de ‘gezondheidsgrens’ van 500 microgram zwaveldioxide (SO²) per kubieke meter. Normaal ligt dat rond de 100 microgram.
Bij de meldkamer van de milieudienst kwamen vandaag zeker 440 belletjes binnen. De meeste klachten kwamen uit Vlaardingen en Maassluis. In de loop van de dag kwamen ook klachten uit Schiedam, Brielle en Rozenburg.
* Protestdemonstratie van scholieren tegen luchtvervuiling, Vlaardingen; demonstranten met borden. Fotograaf: Herbert Behrens, Nationaal Archief/Anefo. Licentie: Public Domain
School
Veel klachten waren afkomstig van scholen in het Rijnmondgebied. Op de Casimir-scholengemeenschap in Vlaardingen hadden leerlingen aan het begin van de middag door dat er iets vreemds aan de hand was, zegt rector P. Vreeken.
“Omstreeks twaalf uur kwamen de leraren met hoofd- en keelpijn uit de klassen; het praten ging hoe langer hoe moeilijker. Veel kinderen kwamen bij me met dezelfde klachten. Die stuurden we naar huis. Tegen twee uur was er helemaal geen beginnen meer aan. We hebben iedereen naar huis gestuurd.”
Sommige leerlingen hebben namens hun schoolgenootjes een telegram gestuurd naar staatssecretaris Kruisinga. Daarin laten ze weten hoe ongerust ze zijn over ‘de gifwolk, die ons schoolwerk ernstig belemmert, zodat zelfs de lessen gestaakt moesten worden’
Industrie
De bedrijven in het Rijnmondgebied kregen rond elf uur de melding dat ‘alarmfase 1’ was ingegaan. Dat houdt in dat stankverwekkende werkzaamheden moeten worden beëindigd.
Een paar uur later volgde voor het eerst in de Nederlandse geschiedenis ook ‘alarmfase 2’. Bedrijven kregen het dringende verzoek over te stappen op zwavelarme brandstoffen. Maar dat is niet verplicht. Sommige bedrijven hebben niet eens de mogelijkheid om over te schakelen.
Nadat alarmfase 2 was ingesteld werd de situatie wel iets beter, maar dat kan ook met de veranderende weersomstandigheden te maken hebben.
* Luchtvervuiling in Rijnmondgebied; schoorstenen van Shell-raffinaderij te Pernis. Fotograaf: Eric Koch, Nationaal Archief/Anefo. Licentie: Public Domain
Gevolgen voor de gezondheid
Wat de gevolgen zijn van deze vervuiling is nog niet duidelijk. In Vlaardingen zijn meerdere mensen onwel geworden, maar een precies aantal ontbreekt. Het Holy-ziekenhuis heeft geen slachtoffers opgenomen.
“Maar”, zegt dr. Wolffs van de Vlaardingse GG&GD, “uit Londen en Los Angeles weten we dat na het stadion van de overprikkeling van de slijmvliezen het stadium van de ‘oversterfte’ komt: meer doden dan normaal.”
Dit artikel gaat verder onder deze advertentie
Protest
Het is niet voor het eerst dat de Rijnmonders getroffen worden door luchtvervuiling, maar zo erg als deze keer heeft nog niemand eerder meegemaakt. Meerdere actiegroepen hebben ook een noodkreet gestuurd naar staatssecretaris Kruisinga.
“De situatie is nu zo ernstig dat we staatssecretaris Kruisinga hebben gevraagd Rijnmond nu al tot saneringsgebied te willen verklaren. Officieel zou dat pas kunnen als de nieuwe wet op saneringsgebieden door het parlement is.”
Morgen is er een protestmars richting het stadhuis van Vlaardingen georganiseerd. Later op de avond staat een spoedzitting van de gemeenteraad gepland. Ook de verantwoordelijk wethouder maakt zich ernstige zorgen, heeft ze laten weten.
* Luchtvervuiling in Rijnmondgebied; schoorstenen van Shell-raffinaderij te Pernis. Fotograaf: Eric Koch, Nationaal Archief/Anefo. Licentie: Public Domain
Saneringsgebied
De Eerste Kamer behandelt binnenkort de Wet op de Luchtvervuiling behandeld. Dat geeft de staatssecretaris de mogelijkheid zogeheten ‘Saneringsgebieden’ aan te wijzen, om de vervuiling aan te pakken.
De politieke partij KVP heeft gevraagd of de luchtverontreinigingswet zo snel mogelijk behandeld kan worden.
Als de Rijnmond een saneringsgebied wordt is het nog niet duidelijk wat de gevolgen zullen zijn. Toch lijkt de gemeente Rotterdam tegen te zijn. De gemeente verzet zich al jaren tegen het aanwijzen van de Rijnmond als saneringsgebied.
Dat komt mede door de mogelijke vestiging van een nieuwe Hoogovensfabriek in het Rotterdamse havengebied, die nu al erg omstreden is. De verwachting is dat de uitstoot van zwaveldioxide alleen maar zal toenemen.
Hoe ging het verder?
Misschien is het goed om eerst even de cijfers in context te plaatsen. Later bleek dat de gemiddelde zwaveldioxideconcentratie in het Rijnmondgebied zo’n 243 milligram per kubieke meter was. Dat is nog altijd anderhalf keer hoger dan normaal, maar een stuk lager dan de ‘medische grens’ van 500 microgram. Dat verschil is vooral te verklaren doordat er een gemiddelde gemeten moet worden van drie uur.
Maar als je het vergelijkt met tegenwoordig…
Op het moment dat dit artikel werd geschreven was de concentratie midden in het Botlekgebied rond de 3 microgram SO² per kubieke meter. Dat houdt in dat op 12 oktober 1970 de hoeveelheid zwaveldioxide grofweg 100 keer zo hoog was in vergelijking met nu.
* Luchtmeetnet (DCMR). Gemaakt op 7 augustus 2017. Meetpunt Rotterdam-Geulhaven, een meetpunt pal naast Vlaardingen
Het Rijnmondgebied werd al een dag na de ernstige luchtvervuiling aangewezen als saneringsgebied. Staatssecretaris Kruisinga kwam zelf naar het ‘rampgebied’ om poolshoogte te nemen en deed toezeggingen. Die bleken overigens niet heel veel waard te zijn, want de zogeheten saneringscommissie was een jaar later nog steeds niet helemaal geformaliseerd.
De komst van de Hoogovens in de Rotterdamse haven is door actiegroepen tegengehouden. Er werden 60.000 handtekeningen ingeleverd tegen de komst van de fabriek, die inderdaad veel zwaveldioxide produceerde. Twee jaar later brak de staalcrisis uit.
Nog erger
Vlaardingen zette luchtvervuiling wel op de kaart, maar datzelfde jaar werd Eindhoven getroffen door een nog grote golf aan vervuiling. Door de oostenwind kwam lucht uit het Roergebied over de Brabantse stad heen. Vervolgens werden concentraties gemeten van bijna 750 microgram per kubieke meter.
Regio – Grote delen van Zuid-Holland, Zeeland en Noord-Brabant zijn vannacht getroffen door een van de grootste overstromingsrampen uit de Nederlandse geschiedenis. Complete dorpen en steden staan onder water. Per uur loopt het dodental verder op. Volgens de laatste telling zijn er zeker 190 mensen omgekomen.
De eerste melding van de overstroming kwam vannacht uit Dordrecht. Journalist Barend Mensen berichtte over de overstroming in zijn standplaats Zwijndrecht, maar kon de centrale redactie in Den Haag moeilijk bereiken. Om 04:22 berichtte het ANP over de noodtoestand in Zwijndrecht.
Het radionieuws van 1 februari 1953
De dijken in onze regio waren niet bestand tegen het natuurgeweld; een combinatie van springvloed en een zware noordwesterstorm met de kracht van een orkaan.
Bij een tweede hoogwatergolf, in de loop van de middag, kwam het water zelfs nog een stuk hoger. Ook hierbij kwamen mensen om het leven.
Overzichtskaart Watersnoodramp 1953. Beeld: Wikipedia
Op tientallen plaatsen zijn de dijken gebroken of stroomde het water over de dijken heen. Grote delen van de Hoeksche Waard, Voorne-Putten en Goeree-Overflakkee staan onder water. Ook stukken van de Krimpenerwaard en de Alblasserwaard staan blank. Op tal van andere plekken kon dat, door hard werken van duizenden vrijwilligers, voorkomen worden. Soms maar nét.
In de rest van Zuid-Holland maakt men zich op voor de opvang van tienduizenden mensen die dakloos zijn geraakt door het watergeweld. Het gaat nu al om de grootste evacuatie uit de Nederlandse geschiedenis. Vanuit de rest van het land komt er hulp naar het rampgebied. Dekens, kleding en voedsel… het is allemaal hard nodig.
Het is voor verslaggevers bijzonder moeilijk om een geheel beeld te krijgen van de overstromingen, de slachtoffers en de schade. Ook worden ze geconfronteerd met gruwelijke verhalen en getraumatiseerde mensen.
Dit artikel gaat verder onder deze advertentie
Eiland van IJsselmonde
Duizenden mannen zijn urenlang in de weer geweest om ervoor te zorgen dat de dijk bij Ridderkerk het zou houden. Het water van de rivier De Noord lijkt bijna over de dijk te lopen. Duizenden mensen, boeren, bewoners en soldaten, zijn al urenlang bezig met zandzakken.
Een gezin met zeven kinderen dat in een huisje buitendijks woonde, is naar het dak gevlucht. Alle gezinsleden zijn verkleumd, maar veilig, naar beneden gehaald. Een dame op leeftijd raakte te water, toen het bootje omsloeg, waarmee ze naar de kant werd vervoerd. Ook zij is uiteindelijk gered.
Aan het einde van de middag was duidelijk dat de dijk het zou houden. Niet alleen bij Ridderkerk, maar ook bij Slikkerveer, Bolnes en IJsselmonde. Bij Poortugaal, Rhoon en Barendrecht liepen een paar polders wel onder water.
Alblasserwaard
Watersnood te Alblasserdam. Fotograaf: Onbekend. Historische Vereniging West-Alblasserwaard.
Het zuidwestelijk deel van de Alblasserwaard staat onder water. Op drie plaatsen zijn dijken gebroken: bij Papendrecht, Alblasserdam en vlakbij Sliedrecht.
Bij Papendrecht ging het als eerste verkeerd. Het water kwam steeds hoger te staan en stroomde uiteindelijk over de dijk het lagergelegen land in. Daardoor kalfde in rap tempo de dijk af totdat een gat ontstond. Het water stortte letterlijk de polder in.
“Binnen enkele kwartieren was het gat vijftig meter breed en achter de dijk nog onpeilbare meters diep”
(Vrije Volk, 2-2-1953)
Door de dijkdoorbraak staat nu 5.000 hectare land onder water. Op sommige plaatsen in de polder staat het water drie meter hoog. Alleen daken en boomtoppen steken daar nog boven het water uit.
De evacuatie van het gebied gaat niet zonder problemen. Uit de Alblasserwaard komen verhalen binnen van mensen die vast komen te staan op de binnenwegen, omdat er kuddes koeien op de weg staan. Ook proberen sommige boeren zoveel mogelijk huisraad mee te nemen, maar daar blokkeren ze wel de weg mee. Verkeersopstoppingen zijn het gevolg.
Bij Alblasserdam zijn alle bewoners van het dorp samengebracht op de dijk, dat een eilandje in het water is geworden. Varkens, die uit lager gelegen boerderijen waren voortgedreven, lopen tussen de bewoners en de vrachtwagens.
Voorne-Putten
Net als in de andere gebieden in Holland en Zeeland heeft ook Voorne-Putten zwaar te lijden onder het watergeweld. Het hoge water kwam zo snel opzetten bij Oudenhoorn, dat veel families en het vee nog in de boerderijen waren. Van het dorp Abbenbroek steken alleen nog de huizen in het dorp boven het water uit.
Zuidland. Redders in roeibootje. De kerk van Zuidland in de achtergrond. Fotograaf: Van Duinen, Nationaal Archief/Anefo. Licentie: Public Domain
In Zuidland zijn de bewoners naar het dorpsplein gevlucht. In de huizen rond het plein worden de mensen tijdelijk opgevangen.
“Nu en dan komt een troepje vluchtelingen naar buiten. Vrouwen met slopen en tassen, vol kleren gepropt, jongens en meisjes, enkele nog zo klein, dat ze gedragen moeten worden. Moeder slaat een deken om de baby heen; het waait nog fel en het regent.”
(Vrije Volk, 02-02-1953)
Een deel van het vee rondom Zuidland is meegenomen en staat vastgebonden aan het hek van het plantsoen. Er is nog veel onduidelijkheid over de mensen die niet op tijd uit de polder konden wegkomen. De burgemeester van Zuidland heeft een oproep gedaan aan motorsloepen om een rondje te maken langs de boerderijen in het ondergelopen gebied.
Hellevoetsluis is niet te bereiken. De wegen naar de vestingstad zijn verwoest door het water. Het water stroomt dwars door de stad heen, melden ooggetuigen. Zeker vijf mensen zouden zijn omgekomen, maar dat is nog niet door de autoriteiten bevestigd.
Vlaardingen
In Vlaardingen is vooral de industrie zwaar getroffen door de overstromingen. Alleen al de kunstmestfabriek heeft voor meer dan een miljoen gulden schade. Ook bedrijven als Sunlight, de Hollandse Pelmolen, de Magnesiet en Amarilfabrieken zijn zwaar beschadigd.
Er zijn geen gewonden in Vlaardingen. De sluis bij de Julianabrug heeft het water kunnen keren, ook al scheelde het maar weinig.
In Vlaardingen wordt wel rekening gehouden met verdere problemen. De plannen voor een evacuatie liggen klaar. Ook de geluidswagen waarmee het bericht zal worden verspreid, staat al urenlang startklaar.
Voor de zekerheid is wel een deel van een ziekenhuis ontruimd.
Maassluis
Het historische centrum van Maassluis staat ook helemaal onder water. De vloedplanken zijn niet bij machte om het hoge water tegen te houden.
In Maassluis (bij Rotterdam] in de Korte Piersonstraat stortte een huis in, dat door het water was ondermijnd. Fotograaf: J.D. Noske, Nationaal Archief/Anefo. Licentie: Public Domain
Aan het Zandpad is een oudere dame om het leven gekomen, toen ze werd verrast door het hoge water. Twee gevels van een pand aan de Piersonstraat stortten in door het vloeibare geweld.
De politie is de hele nacht bezig geweest om ouderen, zieken en gehandicapten naar veiliger oorden te brengen. Ze zijn opgevangen in het deel van Maassluis dat niet te maken kreeg met overstromingen.
Dordrecht
Ook de binnenstad van Dordrecht is niet aan de vloed ontkomen. Op meerdere plekken zijn grote gaten in de dijken geslagen. Van de Krispijntunnel is alleen nog een klein stukje van het plafond zichtbaar, de rest van de weg zit verborgen onder het water.
Het water komt door een gat aan de ’s-Gravendeelsedijk het Eiland van Dordrecht binnen. Ook is er een gat in de Noordendijk. In het centrum staan bijna alle straten onder water. Het gaat om een laag van enkele tientallen centimeters.
Op het Bagijnhof werd gezien dat paspoppen van kledingwinkel C&A door de straten heen dreven. Aan de rivierkant dreven de stukken hout, afkomstig van de houtfabriek Van Drimmelen in Zwijndrecht.
De Rijksweg richting Brabant (Moerdijk) stond geheel onder water. Premier Drees brengt vandaag een bezoek aan Dordrecht. De stad gaat waarschijnlijk een belangrijke rol spelen bij de verdeling van de hulpgoederen de komende dagen, is de verwachting.
Hoeksche Waard
Vooral de zuidkant van de Hoeksche Waard is zwaar getroffen. In ’s-Gravendeel, Strijen en Numansdorp zijn meerdere mensen verdronken. Hoeveel het er zijn is nog niet duidelijk, maar het dodental kan mogelijk boven de honderd uitkomen.
In andere delen van de polder hebben honderden vrijwilligers meegeholpen om de dijken te versterken. In plaatsen als Goudswaard, Nieuw-Beijerland en Oud-Beijerland is dat gelukt.
Overstroming Strijen. Middelbare scholieren en studenten aan dijkwerk. Fotograaf: Joop van Bilsen, Nationaal Archief/Anefo. Licentie: Public Domain
Bij Numansdorp is dat niet gelukt. De Schuringsedijk kent twee gaten waarvan er één 150 meter breed is. Een amfibievoertuig van het leger heeft geholpen bij het redden van mensen in het dorp en de polder. De voertuigen varen nog steeds af en aan om mensen naar het droge te helpen.
In Strijen zijn slechts vijftig huizen niet getroffen door de overstroming. Een deel van de bevolking is inmiddels overgebracht naar Oud-Beijerland.
Goeree Overflakkee
Vanaf Goeree-Overflakkee is nog maar weinig informatie, omdat het eiland nauwelijks te bereiken is. Voor zover bekend staan vrijwel alle polders onder water.
Bij Middelharnis zijn vijf mensen omgekomen. Twee slachtoffers zijn op het woonwagenkamp verrast door het opkomende water. Vanuit de omliggende dorpen zijn veel mensen naar Middelharnis gevlucht.
Van de andere plaatsen op het eiland is helemaal nog geen informatie bekend, wat geen goed teken is.
Dit artikel gaat verder onder deze advertentie
Krimpenerwaard
In de Krimpenerwaard is bij Ouderkerk aan den IJssel een dijk gebroken. Een huis aan de dijk is ingestort door het geweld van het water. De twee bewoners zijn omgekomen.
Het gat in de dijk is inmiddels gedicht. Urenlang stortte het water zich door het gat in de dijk de Krimpenerwaard in. Het gat kon gedicht worden, door een schip in het gat te varen. Een groot deel van de bevolking helpt om te voorkomen dat het water nog verder de polder in stroomt.
Ouderkerk aan de IJssel, Gouda en omgeving. Iedereen helpt met zandzakken sjouwen. Fotograaf: Joop van Bilsen, Nationaal Archief/Anefo. Licentie: Public Domain
In de rest van de polder is een enorme exodus op gang gekomen. Veewagens rijden af en aan om het vee naar een veilig gebied te brengen. Veel varkens, koeien en schapen worden naar Gouda gebracht.
Koningin Juliana is zelf poolshoogte komen nemen. Ze bezocht eerst Ouderkerk en reed vervolgens, samen met prinses Beatrix, naar Lekkerkerk, Krimpen aan den IJssel en Krimpen aan den Lek. De koningin wilde nog doorrijden naar Zeeland, maar de wegen lieten dat niet toe.
Gouda
De stad Gouda is ternauwernood aan de overstromingen ontsnapt. De in de haast geslagen damwand houden het water tegen. Alleen bewoners van de laagst gelegen delen van de stad zijn geëvacueerd.
Om paniek in de stad te voorkomen heeft wethouder Polet besloten om de noodklokken niet te luiden. Niet dat veel mensen geslapen hebben. Ook in Gouda hebben talloze vrijwilligers meegeholpen met het aanleggen van tijdelijke dijken, gemaakt van zandzakken.
Rotterdam
Ook in Rotterdam stroomden de gebruikelijke stukken van de stad over. Het Noordereiland stond vrijwel geheel blank. Ook bij de Oostzeedijk dreigde het water over de dijken te komen. Tal van kelders stroomden vol.
De meeste waterschade was in Rotterdam-Zuid. Bloemhof stond blank, net als de Oranjeboomstraat. De politiepost op Katendrecht raakte zwaar beschadigd door de storm.
Vanwege de problemen met de stroomvoorziening krijgen mensen in Rotterdam, Vlaardingen, Scheidam en de dorpen ten noorden van Rotterdam het advies om minder stroom te gebruiken.
Hulp
Tienduizenden mensen zijn alles kwijt. Ze zijn nog in leven , maar ze hebben geen dak meer boven hun hoofd. Hun enige bezittingen zijn de kleren die ze op het moment van de ramp dragen en de spullen die ze hebben kunnen redden van het opkomende water. Er is enorm veel hulp nodig.
Het Nationale Rampenfonds in Den Haag is een inzamelingsactie gestart. “Nood is neergedaald over ons vaderland. Werk van eeuwen is in luttele momenten ongedaan gemaakt”, zo staat te lezen in een oproep.
Ook de vakbondsdemonstratie vandaag in Den Haag stond grotendeels in het teken van de watersnoodramp die zich tientallen kilometers verderop zich afspeelde. De duizenden deelnemers eisten ‘werk voor allen’, zoals op de spandoeken was te lezen. Nog voordat de demonstratie begon, gingen de eerste werklozen al in bussen richting het rampgebied, omdat daar op dat moment werk genoeg voorhanden was. Dat het mogelijk onbetaald was, maakte voor hen niets uit.
In Rotterdam in de Ahoy-hal arriveren de evacués bij honderden. Van Goeree kwamen weer een groot aantal binnen, waarbij ouden van dagen en kinderen. Fotograaf: Joop van Bilsen, Nationaal Archief/Anefo. Licentie: Public Domain
Ze waren niet de enige. Gevraagd en ongevraagd kwamen tal van hulpverleners naar het getroffen gebied om te helpen. Er kwamen brandweermensen uit Haarlem, Bloemendaal, Hilversum en Apeldoorn. Hun hulp was hard nodig, omdat de meeste brandweermensen uit het getroffen gebied al urenlang in touw waren.
Ook op lokaal vlak zijn er veel acties gestart. Zo begon de gemeente Delft een grote inzamelingsactie, waarbij de hele burgerbevolking werd ingeschakeld. Iedereen is opgeroepen om alle kleding die gemist kan worden in te leveren bij de gemeente die alle huizen langsgaat. Tijd om te wassen en repareren is er niet, dus alleen meteen draagbare kleding wordt aangenomen.
Opvang
Op tal van plekken in de regio zijn opvangplaatsen geregeld. In Rotterdam worden mensen opgevangen bij het Feyenoord-stadion. Ook bij de Ahoy-hallen worden mensen opgevangen.
Bij Ahoy is het heel de dag druk. Auto’s rijden af en aan. Ook worden mensen gebracht met vrachtwagens en bussen.
De slachtoffers hebben vaak alleen wat kleding of dekens bij zich. Praten doen ze nauwelijks, omdat ze domweg te moe zijn. Voor veel kinderen is het ook de eerste keer dat ze in de grote stad zijn. In de hal kunnen mensen zich laten registreren. Daarna staat er eten klaar.
Veel Rotterdammers komen ook kijken en helpen.
“De steun van de Rotterdamse bevolking is boven alle lof. Een moeder van zes kinderen nam vijf kleine evacueetjes mee naar huis. Binnen een half uur was ze in de Ahoy’-hal terug met een koffer vol kleren!” (Vrije Volk, 02-02-1953)
Schade
Een beeld van de schade is nog nauwelijks te geven. Volgens het ministerie van Verkeer en Waterstaat loopt de schade in de tientallen miljoenen, maar die kan nog veel hoger zijn.
Het spoor is voor een groot deel verwoest. Bij Dordrecht zijn de rails tot aan de Zwijndrechtse brug vrijwel geheel weggespoeld. Ook bij Moerdijk is de schade groot. Alleen tussen Rotterdam en Den Haag rijden nog treinen. Op veel plekken is er ook geen vervangend vervoer, omdat de bussen zijn gevorderd voor de hulpverlening.
De meeste trams rijden niet. De RTM is volledig uitgeschakeld, met uitzondering van de lijn naar Oostvoorne. De RET rijdt alleen met bussen naar Rotterdam-Zuid.
Volgens het ministerie van Verkeer en Waterstaat zal het nog maanden duren voordat de ergste schade is verholpen. Hoeveel de overheid zal bijdragen aan het herstellen van de schade is nog niet duidelijk.
Hoe ging het verder?
Zonder twijfel is de watersnoodramp van 1953 de grootste natuurramp die Nederland getroffen heeft na de Tweede Wereldoorlog.
In totaal komen 1836 mensen in Nederland om het leven. Zo’n 100.000 mensen verloren hun huis. Tienduizenden dieren verdronken.
Van de slachtoffers kwamen er 677 uit Zuid-Holland (de meeste slachtoffers waren in Zeeland). Oude-Tonge werd in Zuid-Holland het zwaarst getroffen met 305 slachtoffers.
Steden als Rotterdam en Dordrecht werden knooppunten voor de verdeling van hulp in het gebied. Al binnen een paar dagen werden zelfs evacuées uit Zierikzee per schip overgebracht naar Dordrecht.
De watersnoodramp wordt altijd aangestipt als hét begin van de Deltawerken, maar dat is niet helemaal waar. Al aan het begin van de twintigste eeuw werd nadrukkelijk naar het gevaar van het hoge water gekeken. De Afsluitdijk (1932) is daar een goed voorbeeld van. De Watersnoodramp was wel een duidelijk teken dat er meer haast gemaakt moest worden. In 1958 werd het eerste onderdeel van de Deltawerken voltooid; de Stormvloedkering Hollandse IJssel.
Aantal slachtoffers per plaats/dorp:
Oude Tonge – 305
Nieuwe Tonge – 86
Stellendam – 62
Numansdorp – 56
Strijen – 41
’s Gravendeel – 36
Zuidland – 21
Middelharnis – 18
Den Bommel – 9
Poortugaal – 6
Goedereede – 6
Hellevoetsluis – 5
Krimpen aan den IJssel – 4
Rhoon – 3
Ouderkerk aan den IJssel – 2
Papendrecht – 2
Ooltgensplaat – 2
Dordrecht – 2
Heinenoord – 2
Sliedrecht – 1
Rotterdam – 1
Ouddorp – 1
Abbenbroek – 1
Groot-Ammers – 1
Maassluis – 1
Molenaarsgraaf – 1
Bronnen:
Dordrecht.net – Journalist Barend Mensen had in 1953 vanuit Dordrecht de wereldprimeur van de watersnood.
Rotterdam/Den Haag – Voor het eerst in onze geschiedenis heeft ons land vandaag te maken met een autoloze zondag. Oorzaak is de pas uitgebroken oorlog tussen Duitsland en Frankrijk/Engeland vorige maand. Alleen mensen met een ontheffing (en mensen uit het buitenland) mogen nog rijden.
Het ziet er heel vreemd uit. Op drukke verkeersaders, zoals de weg Leiden-Den Haag-Rotterdam, is het uitgestorven. Een enkele bus komt nog voorbij op de weg. Fietsers hebben verder vrij spel.
De Coolsingel in Rotterdam maakt vandaag een lege indruk. Slechts hier en daar rijdt een auto, terwijl het normaal heel veel drukker is. Zijn er dan minder mensen op straat? Nee, dat niet. Want volgens De Maasbode is het in de kroegen aan de Coolsingel bijna onmogelijk om een plekje te krijgen.
Collage Maasbode (02-10-1939) van de eerste autoloze zondag en de zaterdagmiddag ervoor
Controleposten
Het lijkt vandaag wel de belangrijkste taak van de politie; het controleren of het rijverbod wordt nageleefd. Zo worden rond Den Haag controleposten neergezet op de belangrijkste verkeersaders om de stad. Er zijn tientallen overtredingen geconstateerd. In de meeste gevallen komen de bestuurders er met een waarschuwing van af.
Maar niet iedereen werkt mee. Bij Den Haag weigert één automobilist om naar huis te gaan. Hij krijgt een motorescorte van twee agenten. Een andere man weigert te stoppen voor de politiecontrole aan de Rijswijkseweg in Den Haag. Na een korte achtervolging wordt hij aan de kant gezet. Beide bestuurders moeten binnenkort voor de rechter verschijnen.
In Rotterdam en omgeving heeft de politie het iets drukker. Vijftien auto’s en tien motoren zijn in beslag genomen. De meeste overtreders komen van buiten de stad.
Trucjes
Sommige mensen proberen slim te zijn en laten zich gebruiken als ‘besteldienst’, omdat bestelauto’s kunnen rekenen op een ontheffing. Maar een paar flesjes melk achterin de auto, maken van een personenauto nog geen bestelauto, vindt de politie.
Anderen zeggen dat ze een ontheffing hebben om op ziekenbezoek te gaan. Maar de politie zet een familie aan de kant van de weg, die overduidelijk net naar een voetbalwedstrijd was geweest. Zij komen weg met een waarschuwing.
In Bergschenhoek hebben wat bewoners een paard voor een oude (niet meer rijdende) auto gespannen. Zittend op het dak van de auto zijn deze mensen naar Rotterdam gereden. De politie kan de humor er nog wel inzien. Toch kreeg de bestuurder de opdracht om terug naar huis te gaan.
Twee bestuurders verklaren dat ze niet op benzine, maar op petroleum reden. Zij mogen doorrijden.
(Dit artikel gaat verder onder deze advertentie)
Tegenstanders
Ondertussen gaat de discussie tussen voor- en tegenstanders van de autoloze zondag nog door. Een woordvoerder van de autodealers in ons land vindt de maatregel veel te ver gaan. Door de uitbraak van de oorlog en het herstel van de crisis heeft de autohandel het al niet zo breed. Deze maatregel geeft nog eens een extra harde tik.
Omdat het niet duidelijk is hoe lang de autoloze zondag blijft terugkomen, stellen mensen de aankoop van een personenauto uit, zegt een auto-importeur. Daarnaast zijn er betere maatregelen. Zo had een verlaging van de maximumsnelheid naar 60 of 70 kilometer per uur een veel grotere besparing opgeleverd, menen zij.
Maar de maatregel is ook slecht voor de schatkist, zeggen tegenstanders. Het is nog maar een kwestie van tijd voordat mensen hun auto wegdoen, waardoor de overheid wegenbelasting misloopt.
De Koninklijke Nederlandse Automobielclub (KNAC) is vooral niet blij met de onzekerheid. Het is nog niet duidelijk hoe lang de schaarste met benzine duurt. “Het kan zeker niet in het belang zijn van onze gemeenschap, dat den automobilist wordt aangeraden zijn wagen voor de verderen duur van den oorlog op stal te zetten”, zegt de voorzitter van de KNAC, dhr. Smits van Oyen in het Algemeen Handelsblad.
“Er zullen zich uiteraard gevallen voordoen, waarbij ‘opleggen’ van de auto noodgedwongen moet geschieden. Maar voor het overige zou ik, in het belang van de talrijke landgenooten, die in het automobielbedrijf en aanverwante vakken, werkzaam zijn, iederen automobilist met klem willen aanraden om, zooveel in verband met de beschikbare benzine mogelijk is, van de automobiel gebruikt te blijven maken.” (Algemeen Handelsblad, 29-9-1939)
De autoloze zondag is namelijk niet de enige maatregel die de overheid heeft genomen. Een paar weken eerder werd al een oproep gedaan om de auto überhaupt wat vaker te laten staan. Ook dat was de autobranche een doorn in het oog.
In andere landen
Nederland is niet het enige land dat maatregelen moet nemen. In Italië en Duitsland kregen alle particuliere automobilisten een rijverbod. In Engeland ging de benzine op de bon. In Zweden en Denemarken werd het particuliere autogebruik ook verboden.
In Frankrijk is er een tijdje een particulier rijverbod geweest, maar dat verhaal kan door de oorlogsdreiging niet bevestigd worden. In België is het benzinetekort zo groot, dat meerdere pompen uitverkocht zijn.
Hoe ging het verder?
De autoloze zondagen gingen door tot en met half november. Er werd een distributieregeling in het leven geroepen. Dat hield dus in dat er nog steeds niet onbeperkt gereden kon worden, maar de autoloze zondag verdween in ieder geval.
De autoloze zondag keerde meerdere keren terug na de Tweede Wereldoorlog. In 1946 was er sprake van een ‘beperkte autoloze zondag’. In 1956 en 1957 mocht er twee maanden lang niet op zondag gereden worden in verband met de Suezcrisis.
De bekendste autoloze zondagen waren in 1973. Van 4 november 1973 tot en met 6 januari 1974 mocht er niet op zondag gereden worden. Dat was toen een direct gevolg van de Jom Kippoer-oorlog.
Ook toen waren er autoloze wegen en straten. Het verhaal dat er volop gefietst en gerolschaatst werd op de snelwegen is grotendeels een fabeltje. Het gebeurde wel, maar was nog steeds verboden. Mensen die het toch probeerden, werden meteen weggestuurd.
Daarna zijn er geen wettelijk opgelegde autoloze zondagen meer geweest.
Wat wil dit nou zeggen?
Mensen die denken ‘dat er toen nog bijna geen auto’s waren’ komen nog enigszins bedrogen uit. In Nederland reden in 1939 zo’n 100.000 auto’s op de weg. Dat komt neer op ongeveer 10.500 per 100.000 inwoners. Met andere woorden. In elke straat stonden meerdere auto’s langs de kant van de weg.
Het moet er wel bijgezegd worden, dat het aantal auto’s in Nederland relatief vrij ver achter bleef bij de landen om ons heen. In Frankrijk en Engeland was het aantal auto’s per 100.000 inwoners veel hoger. Alleen buurland Duitsland bleef nog achter Nederland, maar dat was niet zo vreemd. Na de Eerste Wereldoorlog moest Duitsland flinke compensatie betalen.
