Vliegtuig | De dag van toen

ROTTERDAM – Op de luchthaven Zestienhoven bij Rotterdam is vanmiddag de 53-jarige Jac. van Ham erin geslaagd om met een handgemaakt toestel een testvlucht van tientallen kilometers tot een goed einde te brengen. Het toestel werd door de luchtvaartpolitie wel direct aan de ketting gelegd, omdat het waarschijnlijk niet voldoet aan de eisen.

De piloot, die wel in bezit is van een vliegbrevet, kon direct mee met de luchthavenpolitie.

Van Ham verklaarde dat hij een testritje zou maken op het strand. Maar dat liep anders.

“Ik taxiede en zag plotseling een geul voor mij. Ik gaf gas en toen zat ik ineens een paar meter hoog. Er waren te veel mensen en kinderen om weer te landen. Dan maar over de duinen heen en een stukje gras zoeken. Maar het vloog fantastisch en daarom koos ik meteen een echt vliegveld.”
(Jac. van Ham, De Volkskrant, 15-09-1969)

Dat echte vliegveld werd Zestienhoven, de thuisbasis van de Vliegclub Rotterdam. De 53-jarige verdachte is ook lid van die vereniging.

Op de luchthaven was het, vanwege de opening van de nieuwe hangar van de vliegclub best druk. Dat een collega-lid daar in een onbekend toestel arriveerde zorgde voor de nodige opwinding.

De PH-COR op Rotterdam-Zestienhoven. Foto: AIRnieuws, David Booster

Staal, triplex en hout

Het toestel is gebouwd door de gebroeders Dijkman Dulkes uit Beverwijk. De twee twintigers, de een timmerman en de ander bankwerker, hebben het toestel zelf ontworpen en gebouwd. Het toestel is gemaakt van stalen buizen, triplex, linnen en hout. Voor de aandrijving wordt een tweedehands motor van een DAF-personenauto gebruikt, waar al 120.000 kilometer mee gereden is.

“Je doet aan modelbouw. Op een bepaald moment wil je weten hoe en waarom het vliegt. Dan verdiep je je in de lectuur over het vliegen, je begint zomaar wat te tekenen en speelt al gauw met de mogelijkheid iets te bouwen waarmee je écht kan vliegen.”
(Cor Dijkman Dulkes, De Volkskrant, 16-09-1969)

De PH-COR. Foto: AIRnieuws, David Booster

Aan het toestel is twee jaar gewerkt. Volgens bouwer Cor Dijkman Dulkes liggen de materiaalkosten rond de twaalfhonderd gulden. Van een constructiebedrijf in de buurt leerde Dijkman Dulkes lassen.

Bij een eerdere test kwam het toestel maar een heel klein stukje de lucht in. “Een wipje”, omschreef bouwer Cor Dijkman Dulkes. Maar vandaag ging het dus anders.

Dit artikel gaat verder onder deze advertentie

Afwachten

De piloot liet door de onverwachte start de twee bouwers verbijsterd achter op het strand. De twee hadden geen idee waar hun creatie naartoe vloog.

“We hebben nog een tijdje zitten wachten, maar hij kwam niet meer terug. Tenslotte zijn we maar naar huis gegaan. Pas ’s middags om drie uur ging de telefoon. Hij staat op Zestienhoven zei de piloot, kom hem maar halen. Nou, we zijn direct met de aanhanger achter de auto naar Rotterdam gegaan, maar er viel niets te halen.”
(Cor Dijkman Dulkes, De Volkskrant, 16-09-1969)

Ondanks dat het toestel volgens de luchtvaartpolitie niet luchtvaardig is, is het volgens de piloot van hoge kwaliteit. “Je kunt zo die knuppel loslaten en het vliegt gewoon door. Geen trillinkje”, zegt de vliegenier in de Volkskrant. Het toestel vloog tientallen kilometers met een snelheid van 90 tot 110 kilometer per uur.

Piloot Jac van Ham in de PH-COR op Zestienhoven. Links (met baard), bouwer Cor Dijkman. Foto: AIRnieuws, David Booster

Brevet van Luchtwaardigheid

De luchtvaartinpsectie zal het toestel gaan keuren, om te zien of het alsnog toestemming krijgt om te vliegen. De kans dat de PH-COR groen licht krijgt is ‘zeer onwaarschijnlijk’, volgens de inspectie. Toch zijn ook zij onder de indruk. “We hebben nooit eerder een eigen gebouwd toestel gezien dat zo ver vloog.”

Of de piloot ook een boete kan verwachten, omdat hij tal van luchtvaartregels heeft overtreden, is nog niet duidelijk.

Hoe ging het verder?

Of er nu een boete kwam is nog niet helemaal duidelijk geworden. Wel kwam er in de media meteen een oproep om geld in te zamelen voor de vliegenier, voor de boete die mogelijk zou komen.

Het toestel, de PH-COR ‘Bravo’ werd uiteindelijk niet luchtwaardig geacht. Een tweede versie van de PH-COR kreeg wél een brevet. En tot eind jaren ’90 heeft dat toestelletje ook gevlogen bij luchtshows.

Tegenwoordig hangt de PH-COR in een museum op Texel.

De PH-COR zoals hij er nu bijhangt in het Luchtvaart- en Oorlogsmuseum in De Cocksdorp, op Texel. Foto: Luchtvaart- en Oorlogsmuseum

Bronnen:

De Volkskrant – 15-09-1969- Proces-verbaal na ongewilde vliegtocht

Het Vrije Volk – 15-09-1969 – Piloot vliegt clandestien met ‘kist’ van eigen fabrikaat

De Volkskrant – 16-09-1969 – Modelbouwers wilden echt vliegen

Het Vrije Volk – 16-09-1969 – Jan en Toon betalen de boete

Jan Willem de Wijn – Woorden en Daden in de geschiedenis van de Rotterdamse luchtvaart

Een speciale dank gaat uit naar David Booster van AIRnieuws en het Luchtvaart- en Oorlogsmuseum in De Cocksdorp voor het fotomateriaal.

Auteur: Dave Datema

Gepubliceerd op: 12-09-2019

Verhaalnummer: 127

ROTTERDAM – Voor het eerst is in de Rotterdamse geschiedenis iemand om het leven gekomen bij een vliegtuigongeluk. De vrouw uit Deventer zat in een KLM-toestel met vijf anderen en stortte neer in het water, net na de start vanaf het vliegveld Waalhaven. De vijf anderen konden wel gered worden.

De Fokker F-3 H-NABR ging om drie uur de lucht in voor een vlucht boven Rotterdam. Het Fokkertoestel begon direct na de start te zakken tot een gevaarlijke hoogte, waarschijnlijk door een valwind.

“En boven de Waalhaven gekomen raakte het vliegtuig een mast van een daar gemeerd liggend schip hetgeen er weer de oorzaak van was, dat het vliegtuig scheef wegsloeg en met den kop en den rechtervleugel het water in schoot”
(Rotterdamsch Nieuwsblad, 25-07-1928)

De mast van het schip De Kolenmijn brak op negen meter hoogte af door de klap met het vliegtuig. De piloot probeerde de masten van andere schepen nog te ontwijken, maar hij raakte ook nog de staaldraden van De IJsselstroom, een ander schip, op tien meter hoogte.

Door de klap met de ijzerdraden brak een deel van de rechtervleugel af. De klap die het toestel kreeg door de botsing, zorgde ervoor dat het vliegtuig recht naar beneden vloog, de Waalhaven in.

“De cabine verdween bijna geheel onder water en de personen, waaronder enkele schippers, die van dit ontzettende schouwspel getuige waren uitten een schreeuw van schrik”
(Rotterdamsch Nieuwsblad, 25-07-1928)

(Het verhaal gaat verder onder deze advertentie)

Reddingsactie

Direct na de klap kwam het personeel op het het vliegveld in actie. Ook schippers op de schepen sprongen direct in het water. Schippers Pieters, die vrijwel meteen een klein bootje in het water had laten zakken, wist met geweld de cabine open te krijgen en haalde de eerste twee inzittenden uit het water. Twee andere vrouwen werden door twee andere schippers gered. De piloot kon zelf uit het toestel komen.

In de zoektocht naar de vijfde passagier ging ook personeel van KLM te water. Het vijfde slachtoffer werd bewusteloos uit de verwoeste cabine naar boven gehaald. Een arts, die toevallig onderweg was naar het vliegveld, verleende eerste hulp. De vrouw is nog naar het ziekenhuis vervoerd, maar is alsnog aan haar verwondingen overleden.

De piloot hoefde niet naar het ziekenhuis. Hij is hevig geschrokken naar huis gebracht.

Nasleep

Volgens de aanwezigen had het dodental nog een stuk hoger kunnen uitvallen, als de redders niet zo snel ter plaatse waren geweest. De vier dames die het ongeluk hebben overleefd, hebben een hoofdwond of botbreuken, maar kunnen het wel navertellen.

Direct na het redden van de slachtoffers is een begin gemaakt met het bergen van het wrak. Nog voor het avonduur werd het toestel uit het water getakeld.

De rivierpolitie heeft het wrak in beslag genomen en later weer vrijgegeven aan de KLM. Volgens de autoriteiten was het toestel in orde, toen het begon aan de rondvlucht. De machine was nog nagekeken door mecaniciens en piloot Schott. De piloot staat bekend als een van de meest ervaren piloten van KLM. Hij vliegt al 13 jaar en won zelfs prijzen voor zijn vliegprestaties.

Zorgen

Inmiddels rijzen wel de zorgen over de veiligheid rondom vliegveld Waalhaven. Deze week werd al de 4200^e vlucht van dit jaar genoteerd. Dat is een stuk meer dan het afgelopen jaar.

Het is niet voor het eerst dat er geklaagd wordt over de masten van de schepen die net buiten het vliegveldterrein liggen.

“Men weet, dat het aantal passagiersvluchten van Waalhaven uit buitengewoon groot is geworden … En de KLM kan zich gelukkig achten, dat er vóór het ongeluk van gisteren nog nooit iets bij de passagiersvluchten is gebeurd. Dat demonstreert wel de zorg, die de KLM er, gelijk aan al haar werk, aan besteedt. Haar valt dan ook zeker niets te verwijten. Slechts een noodlottige samenloop van omstandigheden heeft de gelukkige ontwikkeling van het vermaakvliegen onderbroken.”
(Het Vaderland, 25-07-1928)

Bronnen:

Rotterdamsch Nieuwsblad – 25-07-1928 – De val van de HNABR

Nieuwe Rotterdamsche Courant – 25-07-1928 – Gemengd Nieuws – Het vliegtuigongeluk

Het Vaderland – 25-07-1928 – Het vliegtuigongeval in de Waalhaven

Woorden en Daden – in de geschiedenis van de Rottedamse luchtvaart – Jan Willem de Wijn – pag. 94

Opsomming van de bekende ongevallen en incidenten in 1928 – H. Dekker – Link

Auteur: Dave Datema

Gepubliceerd op: 28-09-2019

Verhaalnummer: 132