In de tweede aflevering van de Dagvantoen-podcast staat het bezoek van de Japanse keizer Hirohito aan onze regio centraal. Begin oktober 1971 bezocht hij in twee dagen Den Haag, Rotterdam en Amsterdam, maar op een warm welkom hoefde hij niet te rekenen.
In Rotterdam bezocht Hirohito de Euromast. Daar werd weinig gehoor aan gegeven. Voor de deur stond dan ook een enkeling de keizer op te wachten. De toen 14-jarige Jeroen Noppen was er één van. Hij is te horen in de terugblik.
Keizer Hirohito en echtgenote bezoeken Euromast, Rotterdam. Hirohito en burgemeester Thomassen. Fotograaf: Rob Mieremet, Nationaal Archief/Anefo. Licentie: Public Domain
En Brielle verwelkomt komend voorjaar het zilveren zwaard van de belangrijke geus Bloys van Treslong. Hoe dat mogelijk is geworden en wat het verhaal is van dat zwaard hoor je van een van de leden van de Orde van de Geuzen, René Keuning.
Ook is er aandacht voor de Marathon van Rotterdam, maar dan de editie van 1950 (aantal deelnemers: 27).
Terwijl heel Nederland aan het terugblikken is op 2018, kijkt Dag van Toen vooruit. Welke historische gebeurtenissen kennen in 2019 een jubileum. En het zijn er heel wat. Een kort overzicht:
22 maart 1979 (40 jaar geleden): Bij een snel uitgevoerd aanval wordt de Britse ambassadeur in Nederland doodgeschoten in Den Haag. Ook zijn butler overleeft de aanslag niet. De politie gaat ervan uit dat de IRA achter de aanslag zit.
11 april 1944 (75 jaar): Op verzoek van het Nederlandse verzet wordt het Bevolkingsregister in Villa Kleykamp gebombardeerd. Daarbij komen tal van mensen om. De hoop was dat omdat het bombardement overdag gebeurde er veel kluizen open zouden staan en dat de brand veel papieren zou vernietigen, maar dat valt achteraf tegen.
Een uitgebreide terugblik op het bombardement verscheen eerder al op Dag van Toen:
Smeulende resten van Villa Kleykamp na het Britse bombardement. Fotograaf: Onbekend. Haagse Beeldbank
12 mei 1969 (50 jaar geleden): In de Haagse Schilderswijk breken rellen uit, nadat een documentaire over de wijk op televisie is geweest. In de documentaire wordt een bewoner gevolgd, die de bijnaam Rinus de Wipper heeft. Ondanks dat hij met zijn vrouw in een heel klein huisje woont, komen er steeds nieuwe kinderen bij. Op tv is de armoedige en onhygiënische staat van het huis te zien. Mensen in de buurt vinden dat hij de Schilderswijk te schande maakt. De politie moet Rinus in veiligheid brengen.
13 mei 1619 (400 jaar geleden): In Den Haag wordt oud-raadspensionaris (vergelijkbaar met de functie van premier) Johan van Oldenbarnevelt onthoofd. Hij lag al jaren in de clinch met Stadhouder Maurits (de zoon van Willem van Oranje).
19 mei 1999 (20 jaar geleden): De nacht van Wiegel. De VVD-senator zorgt er met zijn stem voor dat het correctief referendum er niet komt. Het wegstemmen van het voorstel zorgde voor een kabinetscrisis.
17 juni 1989 (30 jaar geleden): Twee Haagse wethouders worden door de eigen partij (PvdA) weggestuurd, omdat ze continu met elkaar in de clinch liggen. Wethouders Van Otterloo en Duivesteyn zijn het niet met elkaar eens over het nieuwe Haagse gemeentehuis. Volgens Van Otterloo is het plan veel te duur. Toch wordt het pan wel doorgezet.
07 juli 1999 (20 jaar geleden): Het Algemeen Dagblad meldt dat de provincie Zuid-Holland miljoenen guldens kwijt is, na het faillissement van handelshuis Ceteco. Later blijkt dat de provincie voor 2 miljard gulden heeft belegd met belastinggeld. De affaire leidt tot het aftreden van de Commissaris van de Koningin en drie gedeputeerden. Er komt ook een verbod op het bankieren door overheidsorganen.
09 juli 1969 (50 jaar geleden): In het Kurhaus in Scheveningen wordt een alternatief Songfestival gehouden, maar Singing Europa ’69 eindigt in ruzie en chaos. Het Spaanse jurylid geeft de Belgische inzending een extreem lage beoordeling, waardoor Spanje wint en België tweede wordt. Het initiatief van Lou van Rees krijgt geen tweede editie.
Het winnende Spaanse team bij Singing Europe ’69 in Schevenignen. Foto: maker onebekend. Nationaal Archief/Anefo
07 augustus 1994 (25 jaar geleden): De wereldruiterspelen worden gehouden bij Den Haag. Het is het grootste sportevenement in Nederland sinds de Olympische Spelen (later volgt natuurlijk nog Euro2000). Anky van Grunsven wint de kür op muziek. Een paar weken later blijkt dat er een groot financieel tekort is van mogelijk 7 miljoen gulden.
13 september 1994 (25 jaar geleden): Na dertien jaar stopt Pater Koopman met zijn maandelijkse demonstraties op het Binnenhof tegen abortus. Op de laatste actiedag zijn 200 volgelingen.
Tegenstanders van abortus op het Binnenhof met pater Koopman. Foto: Hans van Dijk, Nationaal Archief/Anefo
12 oktober 1979 (40 jaar geleden): In Den Haag wordt de zoon van de Turkse ambassadeur Benler doodgeschoten. De aanslag wordt opgeëist door een groep Armeniërs. Het is de tweede aanslag op een ambassadeur in een jaar tijd.
16 oktober 2004 (15 jaar geleden): Het was een project dat langer duurde en vooral veel te duur was. Maar op 16 oktober 2004 gaat de Haagse tramtunnel open. De tunnel is ruim een kilometer lang en kortte een kwart miljard euro.
(Filmpje van Omroep West uit oktober 2014)
06 december 1999 (20 jaar geleden): Het scholierenprotest tegen het Studiehuis loopt behoorlijk uit de hand. De politie grijpt in, als scholieren met eieren en stenen gooit. De actie heeft wel succes, want staatssecretaris Adelmund besluit de plannen te verzachten.
DEN HAAG – Commissaris van de Koningin, Leemhuis-Stout, stapt op na de geruchtmakende Ceteco-affaire. Ook CDA-gedeputeerde Heijkoop treedt terug. Het aftreden komt een paar uur voor het debat in de Provinciale Staten over het onderzoeksrapport van de Commissie Van Dijk.Het aantal opgestapte politici na de affaire staat nu op vier.
Volgens Leemhuis-Stout had ze het besluit om terug te treden
een paar weken geleden al genomen. “De toekomst van Zuid-Holland zou niet mijn
toekomst zijn”, had ze vastgesteld. Toch wilde ze de uitkomsten van de
Commissie Van Dijk afwachten over de Ceteco-affaire, die de provincie
tientallen miljoenen kostte.
Eerder deze week stelde de onderzoekscommissie onder leiding
van oud-minsiter Van Dijk vast dat het provinciebestuur een ‘ondeugdelijk en
extreem riskant besluit hebben genomen om te gaan bankieren’. Dat besluit was genomen
zonder dat de Provinciale Staten daar iets over te zeggen heeft gehad. Daarmee
was het ‘ondemocratisch en onwettig’, aldus de commissie.
Leemhuis stemde volgens de commissie als enige tegen het
bankierbesluit, maar greep daarna niet in.
Direct na openbaarmaking van het rapport ging Leemhuis-Stout
nauwelijks in op de harde conclusies van de commissie. “Komende woensdag
(vandaag, red.) ga ik in het debat in op de conclusies”, zei ze nog. Dat is er
dus niet van gekomen.
(Het artikel gaat verder onder deze advertentie)
Faillissement
Het besluit om te gaan beleggen met geld dat niet gebruikt
werd door de provincie stamt uit oktober 1995. Een van de investeringen was in
het Zuid-Amerikaanse handelshuis Ceteco. Toen dat bedrijf failliet ging, was
een bedrag van 47,5 miljoen gulden weg.
Dat nieuws kwam op 7 juli naar buiten via het AD. Hoe hoog
het bedrag was, was toen nog niet duidelijk, maar er werd toen al gesproken
over tientallen miljoenen.
De man die als eerste onder vuur kwam te liggen was
financieel ambtenaar Karel Baarspul. Hij was verantwoordelijk voor het
kasbeheer.
Met de beleggingen had hij in de jaren ervoor tientallen
miljoenen verdiend voor de provincie, volgens eigen zeggen. Daar was de
provincie zo blij mee, dat hij meerdere salarisverhogingen had gekregen. Tot
het dus mis ging.
Begin vorige maand werd Baaspul geschorst omdat hij twee
leningen had verzwegen. Hij liet al vrij snel weten dat veel meer mensen op de hoogte
waren van de leningen. Rond de tweehonderd ambtenaren hielden zelfs een
protestmars ter ondersteuning van Baarspul.
Politieke verantwoordelijkheid
In de dagen na de onthulling werd duidelijk dat Baarspul
niet in zijn eentje had gehandeld en dat de politieke top niet alleen op de
hoogte was, maar ook het besluit had genomen om te gaan bankieren.
Gedeputeerde Arie de Jong was het eerste politieke
slachtoffer. Hij hield vol dat er maar weinig aan de hand was, dat anderen hem
ook niet op fouten hadden gewezen en ging op vakantie, een paar dagen na het
uitlekken van het nieuws. Een interview met Omroep West deed hem de das om:
De Onderzoekscommissie Van Dijk was vorige week keihard over
de gebeurtenissen in het provinciehuis in Den Haag. Een dag na de presentatie
van het rapport trad ook Jaap Wolf (PvdA) af als gedeputeerde. “De trap moet
helemaal schoon, van boven naar beneden”, zo liet hij weten.
Vanmorgen kwam daar dus een derde gedeputeerde bij: Jan Heijkoop. Hij zei ‘zich te schamen voor de gebeurtenissen’.
Gesprekken
De afgelopen dagen hebben meerdere gesprekken plaatsgevonden
tussen minister Peper van Binnenlandse Zaken en Leemhuis-Stout over de ontstane
situatie in Zuid-Holland.
“Ik heb haar worsteling gezien”, liet Peper weten aan NRC
Handelsblad. Als Leemhuis-Stout had besloten om aan te blijven, dan had Peper
toch op een vertrek aangedrongen, zo zei hij verder.
Tegen Leemhuis-Stout zijn twee
aangiften gedaan. Ook tegen Baarspul loopt een onderzoek.
Hoe ging het verder?
Binnen een paar maanden maakt minister Peper duidelijk aan
alle overheidsinstanties dat beleggen met belastinggeld uit den boze was.
De politieke carrière van Leemhuis-Stout was voorlopig wel
klaar, door de hele Ceteco-affaire. Toch keerde ze op meerdere plekken terug in
bestuursfuncties, zoals bij de Raad voor Verkeer en Waterstaat en de Raad van
Toezicht van TNO. Later werd ze zelfs nog geridderd, waar niet iedereen het mee
eens was.
In 2011 keerde Leemhuis-Stout terug in de politiek, als
waarnemend burgemeester van Schiedam. Dat ging ook niet geheel vlekkeloos. Ze
kwam al direct onder vuur te liggen omdat ze bevriend zou zijn met haar
voorganger, Wilma Verver (die vanwege vermeend machtsmisbruik moest
vertrekken). Ook had haar zoon een hoge functie bij de gemeente Schiedam.
Uiteindelijk mocht Leemhuis-Stout aanblijven in Schiedam. Ze
had geen band met haar voorganger en haar zoon was al overgeplaatst naar
Dordrecht, voordat ze aan de slag ging in Schiedam.
Later werd Leemhuis-Stout nog waarnemend burgemeester in
Leidschendam-Voorburg en waarnemend Commissaris in Friesland.
Meer slachtoffers
Niet alleen de Provincie Zuid-Holland werd het slachtoffer
van de ondergang van Ceteco. Ook de ING-Bank, BasF en het productschap Zuivel
gingen voor miljoenen het schip in. Het faillissement zou de betrokken partijen
nog tot 2012 bezig houden. De rechtbank oordeelde dat grootaandeelhouder
Hagemeyer 190 miljoen gulden aan de curatoren moest betalen.
Sommige bestuurders werden zelfs persoonlijk aansprakelijk
gehouden. De Raad van Commissarissen werd maandelijks op de hoogte gehouden van
de problemen bij Ceteco.
Een duidelijke samenvatting van Omroep West van de hele
affaire:
De radiobijdrage van Rijnmond uit 2014, vijftien jaar na de
Ceteco-affaire:
Arie de Jong, de gedeputeerde die als eerste aftrad na een opmerkelijk interview. Blikte een jaar na de gebeurtenissen terug op de zaak. Zijn relaas vind je hier
DEN HAAG – Pater Koopman heeft vanmiddag na dertien jaar dan toch de strijd opgegeven tegen de abortuswet. Ongeacht de weersomstandigheden voerde de pater elke maand actie op het Haagse Binnenhof, maar nu stopt hij er mee.
Zo’n tweehonderd volgelingen waren er vanmiddag bij de laatste actie van Koopman. Er was ook een metershoog Mariabeeld op het plein voor het Tweede Kamergebouw gezet.
Foto: Pater Koopmans en aanhang demonstreert op Binnenhof tegen abortus. Fotograaf: Bert Verhoeff, Nationaal Archief/Anefo. Licentie: CC-BY
De 74-jarige Pater Koopman kwam steevast elke tweede dinsdag van de maand naar het Binnenhof om daar te bidden tegen abortus en euthanasie. ‘God alleen is meester van het leven en de dood’ stond op de zijkant van een busje waarmee hij naar het plein kwam.
In 13 jaar heeft de voormalig bollenkweker uit Avenhorn (Noord-Holland) het nog niet een keer laten afweten. Zelfs bij veertien graden onder nul stond hij op het plein. Maar op de kou kun je jezelf kleden.
Regen daarentegen is een groter probleem. Tijdens een hoosbui heeft Koopman een keer willen schuilen onder wat bogen op het Binnenhof, maar daar werden hij en zijn volgelingen toen weggestuurd.
Strijd
Koopman trad na de oorlog toe tot de Congregatie van het Heilig Sacrament. Hij verrichtte missiewerk in Brazilië, maar keerde in 1972 terug naar Nederland. Daar was de discussie over abortus al in volle gang.
Koopman deelde als een van de eersten pro-life folders uit bij abortusklinieken, maar deed dat altijd op vreedzame wijze. Hij kwam voor het eerst landelijk in het nieuws toen hij in 1978 dertig uur lang een bouwkraan bezet hield in Amsterdam (zie foto).
Pater Koopman tijdens de bezetting van een bouwkraan in Amsterdam. Foto: Rob Croes, Nationaal Archief/Anefo
Toen drie jaar later abortus werd gelegaliseerd wist Koopman zeker dat het terugdraaien van die maatregel zijn levenswerk moest worden. Vanaf september 1981 ging hij elke tweede dinsdag van de maand naar het Binnenhof.
In de eerste paar maanden waren er enkele volgelingen, maar al snel waren het er honderden.
Dit artikel gaat verder onder deze advertentie
Geen einde
Demonstreren heeft nu geen zin meer, legt Koopman uit, nu in het paarse kabinet de christelijke partijen tot de oppositie zijn veroordeeld.
Toch benadrukt de pater dat hij doorgaat met het bestrijden van abortus en euthanasie. Tijdens de laatste bijeenkomst heeft hij een oproep gedaan aan alle aanwezigen om gebedsgroepen op te zetten tegen abortus en ‘voor bekering van hen die dwalen’.
“Alleen gebed en boete kan ons redden”, (pater Koopman)
Pater Koopman met Mariabeeld op het Binnenhof. Foto: Rob Croes. Nationaal Archief/Anefo
Want op dit moment zijn er veel mensen die dwalen, zegt Koopman tegen NRC Handelsblad. Vrijwel het gehele kabinet en bijna alle parlementsleden, met uitzondering van wat CDA-leden en wat Kamerleden van de kleine christelijke partijen.
Koopman wijst erop dat sinds de jaren ’70 in ons land een miljoen abortussen (legaal of illegaal) zijn uitgevoerd. “We kunnen het tij nog keren”, zegt Koopman in het NRC. “Maar de tijd is kort. Gebeurt er niets, dan zijn we rijp voor een atoombom of verdienen we het om vier meter onder de zeespiegel te verdwijnen.”
De laatste bijeenkomst werd afgesloten met een Ave Maria. Vervolgens werd het kenmerkende Mariabeeld (dat vrijwel altijd meeging naar de demonstraties) weer terug in de bus gelegd en kwam er een einde aan een tijdperk.
Hoe ging het verder?
Tijdens zijn leven richtte Jan Koopman Stirezo op; de Stichting Recht Zonder Onderscheid. Die organisatie bestaat nog steeds en knokt nog altijd tegen abortus. In september 2018 werd bekend dat de stichting deel gaat uitmaken van Civitas Christiana.
Na zijn vertrek van het Binnenhof werd het snel stil rondom Pater Koopman. Hij was ziek, kwam in een rolstoel terecht en verloor de mogelijkheid tot praten.
Hij overleed in 1997 in een verzorgingshuis in Nijmegen, op een steenworp afstand van de plek waar hij in het klooster zat.
Koopman is een van de grotere strijders tegen de abortuswet geweest. Daarbij heeft hij soms bijzondere dingen uitgehaald (zoals het bezetten van een bouwkraan), maar hij vormde een schril contrast met sommige buitenlandse fanatici.
Zo werden in de Verenigde Staten regelmatig abortus-artsen doodgeschoten. Koopman wilde dan ook zeker geen ‘fanatiekeling’ genoemd worden, eerder een ‘gedreven man’.
Ondanks de inzet van Koopman is het terugdraaien van de abortuswet geen centimeter dichterbij gekomen. Sinds zijn acties zijn er wereldwijd tal van landen bijgekomen waar abortus is toegestaan. Zelfs Ierland, waar tot voor kort abortus verboden was, is sinds een referendum overstag.
Volgens de laatste tellingen woont 25 procent van de wereldbevolking nu in een land waar abortus nog niet is toegestaan.
Het bovenstaande artikel is geschreven voor de Maand van de Geschiedenis. Dit jaar heeft de maand het thema ‘Opstand’. In dit geval gaat het om een man die eigenhandig de opstand begint en zo lang mogelijk vol probeert te houden.
ROTTERDAM – Bij de zeer zware storm (windkracht 11) die vandaag ons land trof zijn zeker zeventien mensen om het leven gekomen. Volgens het KNMI in De Bilt gaat het om een van de zwaarste stormen van de laatste decennia.
De storm zorgde voor waarschijnlijk honderden miljoenen guldens schade. Huizen raakten beschadigd, vrachtwagens werden omvergeblazen en vele honderden bomen werden omgeblazen.
Bij de hulpdiensten in Rotterdam zijn alleen al duizend meldingen van stormschade binnengekomen.
In Rotterdam kwamen twee mensen om het leven. Bij de Waalhaven in Rotterdam verongelukte een 46-jarige man, toen hij werd geraakt door een container die van een stapel afwaaide. Op de Delftweg in Rotterdam overleed een 30-jarige man,
omdat er een boom op zijn auto viel.
In Noordwijk kwamen drie brandweerlieden om bij een brand in hotel Huis ter Duin. Het vuur breidde zich veel sneller uit dan aanvankelijk was verwacht. De brandweer besloot daarop terug te trekken uit het gebouw. De drie slachtoffers konden niet meer ontsnappen.
Gevaar
De situatie is nog steeds onveilig op straat. In het centrum van Rotterdam zijn meerdere straten afgesloten, zoals de Coolsingel, het Hofplein en het Weena. De kans dat er in de buurt zware bouwmaterialen zouden neerkomen.
Daarbij wordt er vooral angstvallig gekeken naar het gebouw
Delftse Poort, dat nog in aanbouw is. Aan Het Vrije Volk laat de uitvoerder
weten “dat er nu van alles naar beneden kan komen.”
Bij het Marconiplein zijn kantoorgebouwen ontruimd, omdat stukken steen uit de muur losgeraakt waren door de storm. Fietsers zijn daarbij geraakt door glas en stenen.
Medewerkers van het WTC-gebouw aan de Coolsingel zijn eerder naar huis gegaan, omdat volgens Het Vrije Volk, ze misselijk zijn geworden van het heen en weer zwabberende gebouw. Volgens medewerkers in het gebouw schommelden de schilderijen aan de muren en klotste het water tegen de zijkanten van de wc-potten.
In de haven is de chaos enorm. Alleen al acht zeeschepen sloegen los van hun anker. Datzelfde gold voor 30 binnenschepen. Bij Ouddorp is het kraanschip Eerland Rotterdam gestrand.
Schade
Een deel van de Schietribune van Het Kasteel, de thuishaven van Sparta, liet tijdens de storm los. “Ik schat dat de schade in de tonnen loopt”, liet Ad Lam van Sparta weten.
“Het is een godsgeluk dat dit niet op zondag gebeurt.”
Ad Lam, administratie Sparta (Het Vrije Volk, 26-01-1990)
In Rotterdam liep het begin van het Filmfestival IFFR in de
soep door de storm. De auto die de kopie van de film uit Amsterdam zou brengen,
kwam vast te staan in het verkeer.
Ook de glastuinbouw is hard getroffen. Volgens De Hagelunie, de marktleider op het gebied van agrarische verzekeringen, ligt de schade in de tuinbouwsector op zeker tientallen miljoenen guldens.
In Binnenmaas raakte een man bekneld met zijn benen tussen de wieken van een draaiende molen. In Zuid-Beijerland ging de molen Landzigt in vlammen op. De wieken waren zo hard gaan waaien in de storm, dat er brand was ontstaan.
Dit artikel gaat verder onder deze advertentie
Verkeer
Ondanks een oproep om niet de weg op te gaan, stond er voor
driehonderd kilometer file. Veel files werden veroorzaakt door ongelukken,
bijvoorbeeld door omgewaaide vrachtwagen. Zeker 130 vrachtwagens, opleggers en
caravans gingen omver. In onze regio waren onder meer de Moerdijkbrug en de
Beneluxtunnel urenlang afgesloten. De verwachting is dat pas in de loop van de
nacht alle files verholpen. Zijn.
Treinverkeer is op dit moment helemaal onmogelijk. Op zeker
veertig plekken zijn de bovenleidingen gebroken. Het gaat mogelijk nog dagen
duren voordat alle problemen verholpen zijn.
Op de grote stations in ons land zijn nog steeds vele
honderden gestrande reizigers aanwezig. Sinds het begin van de avond is er nog
een dieseltrein naar Dordrecht vertrokken, net als wat bussen naar Delft en
Breda.
Toch is de stemming redelijk goed. Een groepje scholieren
gaat in de loop van de avond in de stationshal zitten, rondom een jongen met
een gitaar, laat de verslaggever van NRC Handelsblad weten. Toch slaat de
stemming om, als de NS laat weten dat er die avond geen enkele trein meer zal
rijden. “Ik zou niet weten waar ik zou moeten slapen”, zegt een meisje uit
Voorschoten tegen NRC Handelsblad. “Als ik mijn moeder bel raakt die alleen
maar in paniek.”
De NS heeft een slaaptrein vanuit Hoek van Holland naar
Rotterdam gereden, zodat de reizigers niet in de stationshal hoeven te
overnachten. Ook hotels in de buurt van het station hebben – soms voor
gereduceerd tarief, soms zelfs voor niets – kamers aangeboden. In het
Groothandelsgebouw werden door de NS zalen gehuurd om mensen in onder te
brengen.
De meeste mensen hebben nu een
plek om de nacht door te brengen. Een belangrijke vraag blijft echter
onbeantwoord: hoe komen deze mensen morgen thuis?
De storm van 25 januari 1990. Bron: KNMI
Hoe ging het verder?
Het dodental van de zeer zware storm lag uiteindelijk op 17, alhoewel op sommige plaatsen ook 19 wordt genoemd. In heel Europa komen bijna honderd mensen om.
De maximale windkracht was uiteindelijk windkracht 11. Er
werd nog even gewaardschuwd voor windkracht 12, maar dat werd net niet gehaald.
Volgens het KNMI was de schade zo groot omdat de storm op
zijn hoogtepunt was tijdens de avondspits.
Uit onderzoek bleek dat veel mensen de waarschuwingen voor de storm hadden onderschat. Het was dan ook de aanleiding voor de weerwaarschuwingen met speciale kleurcodes, zoals code Oranje en code Rood.
ROTTERDAM/DEN HAAG/ZEIST – De voetbalpas, de nieuwe uitvinding om relschoppers weg te houden bij wedstrijden in de Eredivisie, is een mislukking. Die conclusie trekken alle betrokkenen: de clubs, de supporters, de politiek, justitie en zelfs de KNVB. In meerdere stadions zaten supporters van risicoclubs als Feyenoord en Ajax zónder voetbalpas.
De KNVB, initiatiefnemer van het voetbalpasjessysteem, heeft morgen overleg met Minister Van Dijk van Binnenlandse Zaken over het plan.
De pas is ingevoerd om relschoppers weg te houden bij wedstrijden. Aanhangers van Feyenoord, PSV, FC Utrecht, FC Den Haag en Ajax kunnen alleen kaartjes kopen voor uitwedstrijden, als ze in het bezit zijn van zo’n pas. Dit tot ergernis van de supporters, die niet aan banden willen worden gelegd.
Utrecht
Vooral de wedstrijd tussen FC Utrecht en Feyenoord (uitslag: 3-0) was vanwege de Rotterdamse aanhang een interessante test-case voor de voetbalpas. Maar uiteindelijk bleven ernstige ongeregeldheden nog maar net uit.
Feyenoord-aanhangers hadden afgesproken om politiebegeleiding te omzeilen door vanuit Capelle aan den IJssel met een normale trein naar Utrecht af te reizen. Toen de politie daarachter kwam, heeft de NS op het laatste moment nog een speciale trein weten te regelen voor de 200 supporters. Die trein reed vervolgens door naar Lunetten, vlakbij het stadion. Daar werden de Rotterdammers met de bus naar het stadion gebracht.
De Feyenoorders hadden wel een toegangskaartje (gekocht in de voorverkoop) maar waren niet in het bezig van de omstreden voetbalpas. Ze kregen bij het stadion nog de mogelijkheid om alsnog zo’n voetbalpas aan te schaffen, iets dat niet gebeurde.
De 56 supporters die wél een pas hadden, en later met de supportersbus (een combiregeling) bij het stadion arriveerde, kregen verwensingen als ‘verrader’ naar hun hoofd geslingerd.
Voor het stadion werd de sfeer steeds grimmiger. Volgens Het
Vrije Volk dreigden de Rotterdammers op den duur zelfs politiewoordvoerder Joop
Servaas, aanspreekpunt voor de voetbalfans, te gijzelen. Door snel ingrijpen van
de Mobiele Eenheid werd dat voorkomen.
“Ineens stonden er vijftig man om mijn heen, die mij meesleurden”
(Joop Servaas – Politiewoordvoerder, Het Vrije Volk, 14-08-1989)
Na overleg tussen burgemeester Vos-Van Gortel van Utrecht en
de korpsleiding werd besloten om de Feyenoord-supporters zonder voetbalpas toch
maar naar binnen te laten. “Wat wil je anders? Als de hekken niet open gaan,
blijft er geen autobus meer heel”, liet een woordvoerder van de Utrechtse
politie weten in de Volkskrant.
In Utrecht zijn drie voetbalsupporters aangehouden. Op de
terugweg naar Rotterdam is in een speciale trein voor 2500 gulden aan schade
aangericht.
Kaartjes verkocht in Amsterdam
Bij FC Den Haag werden voor de risicowedstrijd tegen Ajax de problemen wel verwacht. Daarom gingen leden van de supportersvereniging van Den Haag, om daar bij Amsterdam CS kaartjes te verkopen aan de Ajax-aanhang. FC Den Haag had toestemming gekregen van locoburgemeester Van den Berg om de KNVB-regels te negeren.
Daarmee werd voorkomen dat Amsterdamse aanhangers op eigen
gelegenheid naar Den Haag zouden reizen, met alle gevolgen van dien.
Uiteindelijk zaten er duizend Ajax-supporters in het Zuiderpark, zonder
voetbalpas.
In het Zuiderpark werden bussen met Ajax-supporters bekogeld. Er werden zeven relschoppers opgepakt. Ajax won de wedstrijd in Den Haag met 0-4.
Teleurgesteld
De Partij van de Arbeid en de VVD betreuren het mislukken
van het pasjessysteem. Kamerlid Worrell (PvdA) is niet verbaasd dat de
invoering voor veel rumoer heeft gezorgd.
“We hebben ons van meet af aan afgezet tegen het privacy-aspect. Ik kan daarom wel enig begrip opbrengen voor supporters die zich te gen de pas keren omdat hun persoonlijke gegevens aan iedereen kunnen worden doorgespeeld”,
(Worrell, Het Vrije Volk, 14-08-1989)
D66-kamerlid Eisma is het ermee eens dat het pasjessysteem
heeft gefaald. “Wij dachten dat wij er nu zouden zijn, maar nu blijkt dat het
systeem niet echt is toegepast”, zegt Eisma tegen Het Vrije Volk.
De KNVB zal zo snel mogelijk de gang van zaken rondom de risicowedstrijden in Utrecht en Den Haag evalueren. Of er maatregelen worden genomen tegen FC Den Haag, omdat de club de pasjesregeling aan de laars lapte, is nog niet duidelijk.
Hoe ging het verder?
Binnen een week ligt het hele plan voor de voetbalpas op z’n gat. Burgemeesters Peper van Rotterdam weigert samen met zijn Groningse collega nog langer mee te werken aan het plan. Daarna wordt het plan ingetrokken en is de situatie weer zoals vanouds.
Ook het Openbaar Ministerie (OM) geeft toe dat het plan eigenlijk niet uitvoerbaar is.
Achteraf was het onbegrijpelijk dat de pas is ingevoerd. Justitie zij vooraf dat het ‘onuitvoerbaar’ was. Clubs zagen het heil er niet in, omdat het niet ver genoeg zou gaan (zij wilden dat alle supporters zo’n pas zouden krijgen) en de supporters waren ook fel tegen. Toch moest het plan doorgaan.
Een paar jaar later keert de voetbalpas terug, dan onder de naam ‘clubcard’. Dan doen wel alle clubs mee. Zomaar op de bonnefooi een kaartje kopen is er daarna niet meer bij.
Veel clubs werken daar nog altijd mee. Dan is bijvoorbeeld een clubcard verplicht bij risicowedstrijden.
Ondanks deze zware nederlaag voor de KNVB, wordt het probleem van de relschoppers in de loop van de jaren wel steeds kleiner (wel met kleine stapjes). Een grote rol is daarbij ook weggelegd voor de combi-regeling (die in 1989 al bestond).
Problemen verplaatsen zich daarbij voor een deel van het stadion naar afgelegen gebieden, met als triest dieptepunt de dood van Carlo Picornie in 1997.
DEN HAAG – Bij een brand in het hoofdbureau van de politie in Den Haag zijn vier mensen om het leven gekomen. Het gaat om twee arrestanten en twee brandweermannen.
De brand werd iets voor 6 uur ’s avonds ontdekt in een cel op de derde verdieping. In cel 5 zat een 17-jarige jongen uit Den Haag vast op verdenking van inbraak. Hij heeft bekend dat hij het vuur heeft aangestoken.
Twee bewakers reageerden op het geschreeuw van de zeventien gevangenen die vastzaten in het arrestantencomplex. Een poging om het vuur zelf te blussen mislukte door de grote rookontwikkeling. Ook hadden ze hun handen vol aan het weghalen van de 17-jarige jongen uit zijn cel, die inmiddels buiten bewustzijn was geraakt.
Vijftien mensen bevrijd
De Haagse brandweer was binnen een minuut aanwezig in het arrestantencomplex met blus- en persluchtapparatuur. Vijftien andere gevangenen konden worden bevrijd.
“Ze zaten daar echt als ratten in de val”
(brandweer Den Haag, Algemeen Dagblad, 28-12-1987)
Twee brandweerlieden kwamen om het leven bij de reddingspoging. Het gaat een 38-jarige hoofdbrandwacht en een 28-jarige brandwacht. Zij hadden persluchtapparatuur bij zich die maximaal twintig minuten zuurstof in zich had. De apparatuur geeft tijdens de laatste minuten een signaal.
“Het kan zijn dat de brandweerlieden het signaal hebben gehoord, maar toch eerst de schreeuwende mensen in de cellen hebben willen helpen”, zegt een woordvoerder van de Haagse brandweer tegen het AD. Mogelijk zijn de twee mannen in het met rook gevulde verblijf ook nog eens de weg kwijt geraakt.
Ook twee arrestanten hebben de brand niet overleefd. Het gaat om mannen van 21 uit Den Haag en een man van 24 uit Joegoslavië. Beiden zaten vast op verdnking van inbraak en diefstal.
Foto: Brand in cellencomplex HB politie Den Haag ; uitgebrand cellencomplex, Fotograaf: Bart Molendijk, Nationaal Archief/Anefo. Licentie: Public Domain
Aangeslagen
De dood van de twee brandweermannen is keihard aangekomen bij het Haagse brandweerkorps. De twee mannen behoorden tot de eerste brandweermensen die het pand binnengingen. Die ploeg heeft ervoor gezorgd dat het vuur zich niet verder verspreidde.
“Ze zijn tot het uiterste gegaan bij hun poging de mensen te redden. Toen hun zuurstof opraakte zijn ze op weg naar de uitgang in de dichte rook misleid een verkeerde gang ingeslagen. Die liep dood in het dagverblijf.”
(brandweerwoordvoerder Lek in Trouw, 28-12-1987)
De twee brandweermannen waren beide getrouwd en hadden kinderen. De uitvaart van de twee is komende woensdag.
Oorzaak
De brand is ontstaan doordat de 17-jarige jongen uit Den Haag het vuur heeft aangestoken met wat lucifers. Hij zegt dat hij heeft gehandeld in een vlaag van depressie.
De Haagse hoofdcommissaris J. Brand zegt in de Volkskrant dat de grote rookontwikkeling die met de brand gepaard ging, is veroorzaakt doordat in de cellen kunststof materiaal is verwerkt.
Bij de bouw van het complex is besloten om kunststof in de cellen te verwerken om het een ‘humaner’ uiterlijk te geven, in plaats van de betonnen muren die er anders te zien zouden zijn.
Het is volgens Trouw niet de eerste keer dat er brand is uitgebroken in het complex. Vorig jaar was het twee keer raak, toen matrassen in brand werden gestoken. Die branden bleven zonder gevolgen.
Dit artikel gaat verder onder deze advertentie
Vrijgelaten
Na overleg met justitie is besloten om de ongedeerde arrestanten vrij te laten. Twee arrestanten zullen blijven zitten. De 17-jarige Haagse arrestant, die vast zat in de cel waar de brand is begonnen, is een van hen.
Volgens een woordvoerder van de politie voldeed het cellencomplex aan alle brandweereisen. Ook mogen de arrestanten geen vuur in hun cel hebben. Hoe de arrestant dan het vuur heeft aangekregen is compleet onduidelijk. “De mensen worden voor opsluiting grondig gefouilleerd”, liet politiewoordvoerder Anita van Gils weten aan De Telegraaf.
In de Telegraaf vertellen twee arrestanten die wel op tijd bevrijd zijn, dat het met die veilige situatie wel meeviel. “Er is nauwelijks controle”, zeggen Ben (29) en Richard (22) in de Telegraaf. “Iedereen had lucifers in zijn cel. In de week dat wij in het Haagse hoofdbureau zaten, hebben we wel een prakje sigaretten kunnen oproken. Aanstekers en lucifers kun je gemakkelijk door bezoekers naar binnen laten smokkelen.”
De twee werden een week eerder opgepakt voor inbraak, samen met een van de mannen die de brand niet heeft overleefd.
“Het was afgrijselijk. Terwijl de rook steeds dichter werd, konden wij niets doen achter een hermetisch gesloten, centimeter dikke kluisdeur”
Richard (22), een van de gevangenen in De Telegraaf, 28-12-1987
De ander zegt dat hij op de grond was gaan liggen met een natte handdoek op zijn mond. “Het werd pikdonker in mijn cel. Ik bid nooit, maar op dat moment heb ik God om hulp gevraagd. Ik zag mijn vrouw en twee kinderen voor me. Dit is het einde, daar ga je, Ben, dacht ik”
Hoe ging het verder?
Dertig jaar na de brand in het Haagse cellencomplex maakt de brandweer Haaglanden een documentaire over de brand. Zwarte Kerst heeft de docu, met nabestaanden en brandweerlieden die vertellen over de vreselijke brand.
De uitvaart van de twee brandweermannen is een kleine week later. De publieke belangstelling, vooral vanuit de brandweerwereld, is groot.
Uitvaart van de twee brandweermannen. Foto: Rob Croes, Nationaal Archief/Anefo
Uitvaart van de twee brandweermannen. Foto: Cees Verkerk, Haags Stadsarchief
Aanvankelijk toont de 17-jarige L.B. uit Den Haag nog berouw voor actie. In De Telegraaf zegt zijn advocate Gosschalk nog dat hij het had over een onbezonnen daad. Ook kon hij niet geleoven dat het allemaal was gebeurd.
Maar nog geen week later weet de jongen te ontsnappen uit de ‘Rijksinrichting voor Jongeren’ aan de Kralingse Plaslaan in Rotterdam. Hij was over een vier meter hoge muur gesprongen tijdens het luchten. “Onder de verbaasde blikken van bewaarders nam hij plotseling een aanloop en sprong als een kat tegen een vier meter hoge muur. Hij wist zich vast te grijpen aan de uit ijzeren pennen bestaande beveiliging boven op de muur” (AD, 18-01-1988)
Voordat de bewaker alarm konden slaan, was de 17-jarige al vertrokken. Een zoekactie leverde niets op.
De politie pakt de jongen een week later weer op. Meerdere panden in Den Haag werden in de gaten gehouden. Agenten zagen hem daar op 21 januari naar binnen gaan en hielden hem aan.
Volgens psychiaters is de jongen verminderd toerekeningsvatbaar. Hij was ‘gebrekkig opgevoed’, wordt gezegd tijdens de zitting, in mei 1988.
De advocaat van de jongen pleit voor vrijspraak van ‘brandstichting met de dood tot gevolg’. Zij wees op fouten van de politie en de brandweer op die dag. Als die fouten niet gemaakt zouden zijn, was er ook niemand overleden. Justitie eiste een behandeling van de jongen tot zijn 21e jaar.
De meervoudige kinderrechter rekent de dood van de brandweerlieden niet aan de Haagse jongen aan, maar gaat wel mee in de eis van een behandeling. In hoger beroep blijft de straf ook staan.
In het onderzoek van de rijksrecherche naar de brand kregen vooral de betrokken agenten er flink van langs. De 17-jarige was niet gefouilleerd en bleek uiteindelijk een aansteker bij zich te hebben. De agenten worden op hun gedrag aangesproken, maar ze worden niet vervolgd.
DEN HAAG – Bij de grootste voetbalrellen die de Eredivisie ooit heeft gezien, zijn vandaag tientallen mensen gewond geraakt in het Haagse Zuiderpark. De meeste slachtoffers werden verdrukt toen de Mobiele Eenheid een vak met Haagse supporters wilde ontruimen.
Huilende kinderen, mensen met botbreuken en brandcards die af- en aangevoerd werden om gewonden weg te brengen. Meer dan eens werd de situatie vanmiddag in het Zuiderpark vergeleken met het Heizeldrama, twee jaar geleden. Toen vielen bij de finale tussen Liverpool en Juventus 39 doden. Nu bleef het beperkt tot botbreuken en hoofdwonden.
Supportersrellen tijdens Den Haag tegen Ajax in Den Haag ; een gewonde supporter ligt op de tribune na de rellen. Fotograaf: Bart Molendijk, Nationaal Archief/Anefo. Licentie: Public Domain
De meeste gewonden vielen toen de politie had besloten om het beruchte Haagse vak Midden-Noord te ontruimen. Met knuppels werd het publiek weggedreven.
Maar terwijl de Mobiele Eenheid aan de ene kant van het vak de mensen van zich afsloeg, vluchtten de supporters naar de andere kant, waar mensen in de verdrukking raakten, onderuit gingen en vertrapt werden.
“Het Haagse ziekenhuis Lyenburg, het dichtstbijzijnde, was vol. Veel mensen moesten naar andere ziekenhuizen worden afgevoerd.”, liet de Haagse clubarts Beeftink weten in de Telegraaf.
“Ik heb in een ambulance wel vijf mensen tegelijk zien gaan. Drie liggend en twee staand. De meeste mensen, die ik heb behandeld hadden geen schoenen meer aan. Veel hadden buik- en hoofdletsel”
(Haagse clubarts Beeftink, Telegraaf, 02-03-1987)
De wedstrijd werd in de rust gestaakt, vanwege de problemen op de tribune. De stand was toen 2-0 in het voordeel van Ajax.
Spandoek
De wedstrijd was al later begonnen door de gespannen sfeer in het stadion. Daar was de politie ook op voorbereid. Drie politiebureaus werden vandaag gesloten, zodat 250 politiemensen beschikbaar waren om de wedstrijd in goede banen te leiden. Dit tot ergernis van veel inwoners van Den Haag.
Maar nog voor de wedstrijd begonnen was ging het al mis. Een paar Haagse hooligans renden het veld op en rukten een paar Ajax-spandoeken uit de hekken.
Supportersrellen tijdens Den Haag tegen Ajax in Den Haag ; Johan Cruijff maant supporters tot rust. Fotograaf: Bart Molendijk, Nationaal Archief/Anefo. Licentie: Public Domain
De Amsterdamse fans raakten daarvan zo van de kook dat ze hek forceerden. Ze kwamen uit bij een drankenstalletje. Dat werd compleet geplunderd en flessen drank en worsten vlogen het veld op en gingen richting de Mobiele Eenheid.
De Haagse doelman René Stam, die in dat strijdgewoel plaats moest nemen in het doel, zat in een spervuur van stenen, flessen cola en warme worsten.
Scheidsrechter Van Ettekhoven stuurde Ajax-trainer Johan Cruijff naar zijn eigen aanhang om ze vermanend toe te spreken. Blijkbaar was dat genoeg, want iets later kon de wedstrijd dan toch beginnen.
Onrustig
Mede doordat Ajax na 25 minuten al op een 2-0 voorsprong stond, werd het daarna onrustig op Midden-Noord. Stenen werden gegooid naar de politie. Ook de Haagse aanhang probeerde een hek te forceren, zodat ze bij de Ajax-supporters konden komen. Dat lukte niet, door ingrijpen van de Mobiele Eenheid.
Er ontstond een kat- en muisspel tussen de relschoppers op de tribune en de politie. Een groot deel van het publiek had al lang geen oog meer voor het spel op het veld, maar keek meer naar wat er op de tribunes gebeurde.
Vlak voor het rustsignaal besloot de politie om Midden-Noord te ontruimen. Het gevolg was een veldslag waarbij fikse klappen werden uitgedeeld en ook onschuldigen niet werden gespaard.
Supportersrellen tijdens Den Haag tegen Ajax in Den Haag ; scheidsrechter Van Ettekoven wordt geinterviewd. Fotograaf: Bart Molendijk, Nationaal Archief/Anefo. Licentie: Public Domain
In de rust ging politiechef Van der Zalm naar scheidsrechter Van Ettekhoven, met de vraag of hij de wedstrijd kon staken.
“We konden niet langer instaan voor de veiligheid van de mensen in het Zuiderpark. Daarom was ons advies aan de scheidsrechter uiterst dringend: staken”
(hoofdinspecteur Van der Zalm, Telegraaf, 02-03-1987)
Spelers en trainers van beide ploegen drongen er bij de scheidsrechter op aan om de wedstrijd uit te spelen in een ontruimd stadion, maar dat is niet toegestaan, zegt Van Ettekhoven. Een wedstrijd mag namelijk niet langer dan een half uur gestaakt worden. Vervolgens stuurde de scheidsrechter de spelers richting de douches.
Pas na drie kwartier keerde de rust een beetje terug in het stadion.
Voorzitter Dé Stoop van Den Haag kreeg op de tribune te horen dat de wedstrijd was gestaakt. Hij brak bijna in huilen uit, zag een verslaggever van het Vrije Volk
“Dit is verschrikkelijk. Alles hebben we geprobeerd om dit te voorkomen. Toch gebeurt het weer. Ik denk dat we ons deze week maar eens moeten beraden over de toekomst. Als bestuur rest ons toch bijna niets meer”
(Dé Stoop, voorzitter FC Den Haag, Vrije Volk 02-03-1987)
Iets later, toen Stoop zijn emoties weer een beetje onder controle had, vroeg de voorzitter zich af waarom er niet is opgetreden tegen de Amsterdamse supporters.
Er zijn achttien mensen aangehouden.
Dit verhaal gaat verder onder deze advertentie
Maatregelen
De ongeregeldheden in het Zuiderpark zorgen ervoor dat de roep om harder op te treden tegen hooligans aanzwelt. De KNVB startte dit weekend juist een campagne tegen rellen (“Trap liever tegen een bal dan tegen je club”).
“We kunnen nu niet meer lijdzaam toezien. Het wordt tijd voor strenge maatregelen. Blijkbaar zijn de raddraaiers niet eerder tevreden, dan dat er ergere dingen gebeuren zoals tijdens de Europa Cupfinale Liverpool-Juventus in Brussel hebben plaatsgevonden”
(Jo van Marle, voorzitter KNVB, Telegraaf, 02-03-1987)
Supportersrellen tijdens Den Haag tegen Ajax in Den Haag ; CDA-Kamerlid Gualtherie van Weesel spreekt zich uit over voetbalrellen. Fotograaf: Bart Molendijk, Nationaal Archief/Anefo. Licentie: Public Domain
Ook Ajax-trainer Johan Cruijff vindt het tijd voor ‘rigoureuze maatregelen’. Hij heeft zich eerder persoonlijk verbonden aan de KNVB-actie tegen voetbalvandalisme. Volgens Cruijff is er tot nu toe geprobeerd om op een leuke manier de problemen op te lossen en dat is niet gelukt. Daarom wordt het tijd voor iets anders.
De kans bestaat dat de wedstrijd binnenkort nog uitgespeeld moet worden, maar dat ziet Cruijff niet zitten. “Het lijkt me verstandig dat Ajax hier niet meer terugkomt. Als dat ons twee winstpunten kost, dan is dat jammer”, zegt de Ajax-coach tegen de Telegraaf.
CDA-kamerlid Van Weesel wil dat de relschoppers zwaar worden gestraft. Hij was zelf ook in het stadion en vindt het onverantwoord dat 250 politiemensen ingezet moeten worden om een voetbalwedstrijd in goede banen te leiden.
Kamerlid Dijkstal (VVD) wijst erop dat de problemen worden veroorzaakt door een kleine groep. “We moeten echter niet capituleren voor deze kleine groep. Wel moeten we bekijken of het mogelijk is wedstrijden te spelen met alleen het thuispubliek.”
Hoe ging het verder?
De 0-2 ruststand bij FC Den Haag – Ajax werd uiteindelijk ook de eindstand. PSV, de belangrijkste titelconcurrent van Ajax, was niet blij met het besluit.
Eerder werd besloten dat de wedstrijd tussen Excelsior en FC Den Haag wel mogelijk uitgespeeld zou worden, als het nog gevolgen kon hebben voor de ranglijst. Die wedstrijd werd op 9 november 1986 in de tweede helft gestaakt, omdat Haagse supporters de verzorger van Excelsior hadden bekogeld.
De gebeurtenissen in het Zuiderpark zorgden voor een versnelling in het proces rondom de ‘voetbalpas’. Vijf clubs (Ajax, Feyenoord, PSV, Utrecht en Den Haag) konden toen, bij wijze van experiment, alleen met een voetbalpas naar uitwedstrijden van hun club. De pas -met foto- werd door de supporters niet met open armen ontvangen.
De proef ging van start in augustus 1989 en was meteen een groot fiasco. Den Haag speelde toen tegen Ajax en honderden Ajax-fans kwamen zonder voetbalpas het stadion binnen. Een paar dagen later werd de pas afgeschaft.
DEN HAAG – Op het Malieveld in Den Haag hebben vandaag 550.000 mensen actie gevoerd tegen de plaatsing van 48 kruisraketten bij Woensdrecht. Daarmee was het de grootste protestactie die ooit in Nederland is gehouden. Opvallend was de toespraak van Prinses Irene.
Het was een komen en gaan vanmiddag in Den Haag. In totaal waren er 3.000 bussen, tal van treinen, auto’s, fietsen en zelfs boten nodig om iedereen in de residentie te krijgen. In het hele land is geen touringcar meer te krijgen.
Volgens de politie is de betoging en de mars langs het Binnenhof, ondanks de omvang, uitstekend verlopen. Er waren nauwelijks incidenten, zegt de politie. Er zijn wel zestien tegendemonstranten opgepakt, die de betoging wilde verstoren. Onder hen waren enkele rechts-extremisten die de Hitler-groet brachten.
Begin van de tocht van het Malieveld naar het Binnenhof; spandoek “Belubber de kruisraket”. Foto: Rob Bogaert, Nationaal Archief/Anefo
Opbouw
De eerste mensen op het Malieveld verschenen om zeven uur vanmorgen. Het waren de paar honderd medewerkers van het organiserende Komitee Kruisraketten Nee.
Het podium was toen al opgesteld. Langs de zijkant van het veld staan de kraampjes van politieke partijen, vakbonden en andere actiegroepen die zich bij deze actie hebben aangesloten.
Bij het tweede demonstratieterrein, bij het Zuiderpark, arriveerden een paar uur later de eerste bussen. Ironisch genoeg ging het om de bussen uit Woensdrecht, de plaats waar de omstreden kruisraketten moeten komen. Vijf bussen hebben de reis vanuit het Brabantse dorp gemaakt.
Een gemeenteraadslid uit het dorpje liet aan Het Vrije Volk weten dat het niet alleen om hen gaat. “We willen ook niet dat die raketten elders in Nederland worden geplaatst”.
Demonstranten met kruisraketten als muts op het Malieveld. Foto: Rob Bogaerts, Nationaal Archief/Anefo
Drukte
De drukte werd echt merkbaar tegen tien uur. Treinen met demonstranten uit Groningen en Friesland waren dan al uren onderweg. Ondanks de ambtenarenactie tegen een loonkorting van 3,5 procent (NS-personeel en agenten droegen vandaag speciale actie-buttons) werden er vandaag toch extra treinen ingezet.
Op de stations in Leiden, Amsterdam en Utrecht stonden grote groepen mensen te wachten om met de trein naar Den Haag te kunnen. De treinen zelf zaten dan al bomvol. Vanuit Delft kwamen de demonstranten per boot naar Den Haag.
Alle mensen schuifelden voetje voor voetje naar het Malieveld. En daar is het vol. Zo vol heeft niemand het er ooit gezien.
Het Malieveld is rond het middaguur één grote mensenmassa. Dan zijn er –naar schatting- nog 70.000 mensen onderweg richting Den Haag.
(Het artikel gaat verder onder deze advertentie)
Verrassingsoptreden Prinses Irene
Veel mensen konden nauwelijks iets zien, omdat de afstand naar het podium op het Malieveld veel te groot was. Maar via de vele radiootjes die de mensen bij zich hadden, werd duidelijk dat ook prinses Irene een toespraak heeft gehouden. Zij deelde haar bezorgdheid over de plaatsing van de kruisraketten en de wapenwedloop tussen de Verenigde Staten en de Sovjetunie.
“We hebben wapens gemaakt waardoor we aan de rand van de afgrond staan. We kunnen geen fout meer maken, anders wordt de hele wereld vernietigd.” (Irene van Lippe-Bieserfeld)
Omdat zij geen lid meer is van het koninklijk huis, kon zij deze politieke uitspraken ook doen, was de uitleg van premier Lubbers. Ook oud-premier Den Uyl hield een toespraak.
Tevredenheid
De organisatie van Komitee Kruisraketten Nee was uitermate tevreden over het verloop van de betoging. Er zijn nog plannen om een onofficieel referendum te houden onder de bevolking, maar wanneer dat zal zijn is nog niet bekend.
Regeringspartij CDA noemde de demonstratie “een indrukwekkend signaal”. Een andere regeringspartij, de VVD, was minder onder de indruk. Kamerlid Joris Voorhoeve noemde de actie in de Telegraaf ‘eenzijdig en geen bijdrage leveren aan de oplossing van het probleem van de kernbewapening.’
Demonstranten in het Zuiderpark met spandoek “Liever een Rus in mijn bed dan een kruisraket”. Foto: Rob Croes, Nationaal Archief/Anefo
In totaal hebben in de afgelopen twee weekenden in Europese steden meer dan drie miljoen mensen actie gevoerd tegen de Russisch-Amerikaanse wapenwedloop.
Premier Lubbers was ook onder de indruk van de grootste demonstratie uit de Nederlandse geschiedenis. Maar in een reactie op televisie benadrukte hij dat niet de grootte van een betoging, maar de verhoudingen in de Tweede Kamer uiteindelijk de doorslag moeten geven.
Hoe ging het verder?
De actie tegen kruisraketten op het Malieveld is nog altijd de grootste demonstratie die ooit ons land is gehouden.
Een jaar later kwam het Komitee Kruisraketten Nee met een petitie tegen de plaatsing van de kruisraketten. Een jaar na de actie op het Malieveld wordt 3,7 miljoen handtekeningen tegen de plaatsing van de raketten overhandigd aan premier Lubbers.
Affiche Komitee Kruisraketten Nee
Het kabinet stemde alsnog in met de plaatsing van de raketten, weliswaar met twee jaar uitstel. Nederland zou kruisraketten plaatsen als de Sovjet-Unie op 1 november 1985 meer dan 378 SS-20-kernraketten zou hebben gestationeerd.
Het uitstel zorgde er wel voor dat de raketten uiteindelijk niet werden geplaatst. Er kwam een doorbraak in de onderhandelingen over de wapenwedloop. Daardoor werd de grens van 378 kernraketten niet gehaald.
Het bovenstaande verhaal maakt deel uit van de serie verhalen uit de Maand van de Geschiedenis 2018. Het thema van dit jaar is Opstand.
DEN HAAG – Bij een aanslag op het Westeinde in Den Haag zijn twee mannen omgekomen. Het gaat om de Britse ambassadeur sir Richard Sykes (58) en zijn persoonlijk assistent Karel Straub (19) uit Den Haag. Er wordt gespeculeerd betrokkenheid dat de IRA, het Ierse republikeinse leger, achter de aanslag zit, maar daar zijn nauwelijks bewijzen voor. Bij alle ambassadegebouwen in de stad hangt de vlag halfstok.
Het Britse ambassadegebouw aan de Lange Voorhout, met de vlag halfstok na de dood van ambassadeur Sir Richard Sykes. Foto: Koen Suyk, Nationaal Archief/Anefo
Het slachtoffer was rond 09:00 uur net ingestapt in de auto,
toen de aanslag plaatsvond. Uit een verklaring van de chauffeur, die net als de
secretaresse ongedeerd bleef, werd er eerst van grote afstand geschoten. Hij
heeft daarna de deuren vergrendeld. De twee schutters zijn dichterbij gekomen
en hebben van korte afstand meerdere schoten gelost.
Assistent Straub stond nog buiten de wagen, omdat hij net de deur had dichtgedaan voor de ambassadeur. Hij werd ook twee keer geraakt. Sykes werd zeker vier keer getroffen, drie keer in het bovenlichaam en één keer in het hoofd. De chauffeur is daarna meteen naar het Westeinde Ziekenhuis gereden. Straub bleef zwaargewond achter op de binnenplaats van de ambassadeurswoning.
Hij werd korte tijd later overgebracht naar het ziekenhuis. Beide
slachtoffers leefden nog enkele uren, maar overleden om elf uur in de ochtend
aan hersenletsel.
Britse media over de
aanslag:
Verklaring
In het Britse ambassadegebouw aan het Lange Voorhout is een paar uur later een persconferentie gegeven. Secretaresse Alyson Bailes heeft daarbij een korte verklaring afgegeven.
Duidelijk aangeslagen na alle gebeurtenissen vertelde Bailes
vanaf een briefje over de aanslag. “We waren juist in de wagen gestapt en ik
zat net naast de ambassadeur achterin, toen de aanslag werd gepleegd.”
“Uit een soort instinct hield in mijn handtas voor mijn hoofd om mezelf te beschermen tegen het rondvliegend glas. Daardoor heb ik eigenlijk niet gezien wat er precies gebeurde. Pas toen de chauffeur wegreed, realiseerde ik me dat de ambassadeur was geraakt en dat hij bewusteloos was.”
(Alyson Bailes, Het Parool, 23-03-1979)
De chauffeur van de wagen van Sykes wilde geen verklaring
aan de verzamelde pers geven.
Assistent
Sykes was ruim twee jaar ambassadeur in Nederland. Hij stond
bekend als een van de vooraanstaande diplomaten in Den Haag. Hij had ook
meerdere onderscheidingen gekregen in de Tweede Wereldoorlog.
In de voorgaande jaren was hij werkzaam op de ambassades in
Athene, Santiago, Peking, Nanking, Washington en Brussel. Ook was hij ambassadeur
op Cuba.
Beveiliging
Sykes was gespecialiseerd in veiligheidsmaatregelen voor
ambassadepersoneel in het buitenland. In een speciale studie concludeerde hij
dat de beveiliging van diplomaten vaak tekort schoot.
Op de persconferentie werd verteld dat er nauwelijks
beveiligingsmaatregelen waren genomen rondom de ambassadeur. Er was geen
bewaking aanwezig en zijn wagen, een Rolls Royce, was niet gepantserd. Ook de
chauffeur van de wagen in onbewapend.
Ambassade-woordvoerder Roger Hervey liet weten dat dit ook nooit een probleem was geweest, tot vandaag. “Hij had geen vijanden te duchten. Er is hier nooit een serieuze bedreiging tegen hem binnengekomen. Niet per brief, niet per telefoon, nimmer!”, schrijft Het Parool.
Dit artikel gaat verder onder deze advertentie
Daders
Volgens Hervey is het compleet onduidelijk wie er achter de
aanslag zit. “Voor zover bekend is Sir Richard nooit bij een controversiële
zaak betrokken geweest. We hebben absoluut geen idee wat de aanleiding is geweest”,
liet hij op de persconferentie weten.
Er wordt alom gespeculeerd dat het Ierse Republikeinse Leger
(IRA) achter de aanslag zit. Een paar dagen geleden maakte de terreurgroep
bekend dat er meer aanslagen zullen volgen. De aanslag op de Britse ambassadeur
is echter nog niet opgeëist. Een woordvoerder van de IRA ontkent de
betrokkenheid, maar sluit niet uit dat een zelfstandig opererende groep achter
de aanval zit.
Toch is er al een link tussen Sykes en de IRA. Drie jaar
geleden onderzocht de ambassadeur in opdracht van de Britse regering de moord
op ambassadeur Christopher Ewart-Biggs. Hij kwam om het leven bij een bomaanslag.
Een team van 25 politiemensen is op de zaak gezet. Daar
zitten ook twee agenten bij van Scotland Yard, vanwege ‘eventuele Britse
achtergronden’. Toch wil dat niet zeggen dat de politie zich alleen richt op de
betrokkenheid van de IRA bij de zaak, laat een woordvoerder aan NRC Handelsblad
weten.
Sir Richard Sykes. Foto: Anefo
Geschokt
De Tweede Kamer heeft geschokt gereageerd op de dood van de
ambassadeur. Minister Van der Klaauw van Buitenlandse Zaken heeft zijn condoleances
overgebracht aan de echtgenote van de ambassadeur.
“De regering is met afschuw vervuld over deze gewelddadige
en laffe aanslag”, liet minister Wiegel van Binnenlandse Zaken weten.
Koningin Juliana en Prins
Bernhard hebben per telegram ook hun deelneming verzonden aan lady Sykes. Ook
ging er een telegram naar Koningin Elizabeth.
Hoe ging het verder?
De aanslag van 22 maart 1979 is nooit officieel opgeëist. Toch gingen de Nederlandse en de Britse
autoriteiten ervan uit dat de Provisional Irish Republican Army, een afsplitsing
van de IRA, achter de aanslag zat. De identiteit van de schutters is nooit
achterhaald.
Sir Richard Sykes werd op 26 maart 1979 gecremeerd in Den
Haag. Een dag later werd Karel Straub begraven op de Haagse Begraafplaats Sint
Barbara.
Er volgde nog een officiële herdenkingsdienst, enkele dagen
later. Daarbij waren prinses Beatrix, prins Claus, premier Van Agt en de Britse
minister Owen van Buitenlandse Zaken aanwezig.
Na de aanslag werden veiligheidsmaatregelen doorgevoerd, die
nota bene door Sykes zelf waren opgesteld.
In 1990 was er opnieuw een aanslag van de IRA in Nederland.
Toen werden vier Australische toeristen in Roermond onder vuur genomen. Twee
van hen kwamen daarbij om. De schutters dachten dat het om Britse militairen
gingen, die een dagje naar Nederland waren gereisd.
