“Een mooie actie, maar het resultaat viel wel wat tegen”, zegt oud-vakbondsvoorzitter Lodewijk de Waal in de eerste podcast van Dagvantoen over de vakbondsdemonstratie van 05 oktober 1991. De actie trok 250.000 demonstranten naar het Malieveld in Den Haag en was jarenlang de grootste uit de Nederlandse geschiedenis.
De gezamenlijke actie van de bonden had als doel om de versobering van de wao terug te draaien. “Het is nog altijd een besluit van het kabinet waar ik niet achter sta”, lacht De Waal, dertig jaar later.
In de podcast vertelt De Waal over de ernstig bekoelde verhouding tussen de vakbonden en minister Kok van Financiën en de ingrediënten die nodig zijn om een kwart miljoen vakbondsleden op de been te krijgen. “Het kán nog altijd, maar de vakbond is wel de enige die het voor elkaar kan krijgen.”
FNV-congres in Utrecht; Lodewijk de Waal , bestuurslid Dienstenbond FNV. Foto: Rob Croes, Nationaal Archief/Anefo
Ook is er speciale aandacht voor de Rotterdamse haven in de aanloop naar de demonstratie in Den Haag. Er vonden in Rotterdam al prikacties plaats, tot grote ergernis van de werkgevers in de haven. Een kort geding moest een einde maken aan die acties. “Ik vond het vrij onverstandig”, zegt toenmalig vakbondsbestuurder Jan Heilig. “En toen de rechter de acties verbood, lag binnen een half uur heel de haven plat. Wij maken zelf wel uit of we gaan staken, was het credo. Daar gaat de rechter niet over.”
Jan Heilig, oud-vakbondsbestuurder in de haven van Rotterdam. Foto; Dave Datema
Verder is er in de podcast aandacht voor oud voetbalcoach Arpàd Weisz. De voormalig trainer van Internazionale en Bologna is in zijn geboorteland Hongarije en Italië zeer bekend. Hij trainde ook een jaar in Dordrecht, bij DFC. Maar in 1942 werd de Joodse Weisz door de Duitsers afgevoerd naar vernietigingskamp Auschwitz.
De Dordtse journalist Hans Berrevoets vertelt het vergeten verhaal van Arpàd Weisz, die nu een pad naar zich vernoemd krijgt in het Weizigtpark.
In de rubriek Uyt de Oude Dhoos beelden en geluid over de komst van giraffen in Diergaarde Blijdorp uit 1954.
Polygoonjournaal 54-36
De Dagvantoen-podcast verschijnt eens per week, op zondag. Centraal staat de geschiedenis van Zuid-Holland. De podcast is onder meer te beluisteren via spotify, google en apple.
ROTTERDAM – De gemeenteraadsverkiezingen in Rotterdam zijn uitgelopen op een climax. Niet alleen is aan het einde van de verkiezingsavond nog steeds niet duidelijk wie zich de grootste partij van Rotterdam mag noemen; Leefbaar of de Partij van de Arbeid. Ook zijn er tal van onregelmatigheden vastgesteld in stemlokalen.
IN HET KORT: Voorlopige uitslag: Partij van de Arbeid, 28,8 % van de stemmen (veertien zetels, -4), Leefbaar Rotterdam, 28,6 % van de stemmen (veertien zetels, +0). Opkomst: 47,9%
Het zorgde voor een wat onwerkelijke situatie in de Burgerzaal van het Rotterdamse stadhuis. Geen van beide partijen durfde zich als winnaar te bestempelen. Het was ‘too close to call’, omschreef een van de aanwezigen met een vergelijking naar Amerikaanse presidentsverkiezingen.
Het verschil tussen beide partijen is volgens de voorlopige uitslag 651 stemmen.
En dus staarden tal van politici naar het grote scherm in de Burgerzaal waar beide partijen in de tussenstand op veertien zetels stonden. Een situatie die maar heel weinig duidelijkheid bood.
Veel mis
Vooral bij Leefbaar is er veel onvrede over het verloop bij de verkiezingen vandaag. Volgens kandidaat-raadslid Ronald Buijt gingen op sommige plekken meerdere mensen in hetzelfde stemhokje en ook zouden stemmen zijn geronseld.
In de loop van de middag constateerde ook de gemeente Rotterdam dat op sommige plekken de kieswet was overtreden. Zo ging het mis in Delfshaven en Feijenoord, waar meerdere mensen tegelijkertijd in een stemhokje stonden.
Al tijdens de campagne ging het soms hard-tegen-hard tussen de Partij van de Arbeid en Leefbaar. Op sommige plekken ontstond een echte ‘plakoorlog’. Foto: Flicr, Jaccodotorg
Op sommige stembureaus werden complete teams vervangen. De vervangen leden van het stembureau wilden geen toelichting geven. In sommige stembureaus zien stadswachten er nu op toe dat mensen alleen hun stem uitbrengen.
Maar volgens Buijt was er veel meer aan de hand. Zo zouden er stemmen geronseld zijn, met machtigingsformulieren.
“De mensen het stemkantoor binnen met een machtiging, waar alleen een handtekening op staat. Vervolgens gaan de mensen van het stembureau de rest van de machtiging invullen.”
(Ronald Buijt, Radio Rijnmond 03-03-2010)
De gemeente Rotterdam laat weten dat ze de signalen van Leefbaar hebben ontvangen, maar dat ambtenaren geen gesjoemel hebben gezien met machtigingen.
In andere stemlokalen zouden posters van de Partij van de Arbeid hebben gehangen. Dat is niet toegestaan. De poster is weggehaald. De gemeente kon niet bevestigen dat er posters hebben gehangen, maar mocht het waar zijn dan is dat ‘absoluut niet toegestaan’.
Dit artikel gaat verder onder deze advertentie
Hertelling
De onregelmatigheden – het woord ‘stemfraude’ werd nog net niet in de mond genomen – hingen na afloop wel als donkere wolken boven de aanwezigen. Leefbaar-lijsttrekker Marco Pastors dringt aan op een hertelling van de stemmen.
“Het verschil is zo klein en we hebben vandaag de ongeregeldheden in de stembureaus gezien. Ik ga ervan uit dat de burgemeester zorgt voor een hertelling van de stemmen.”
(Marco Pastors, Radio Rijnmond, 03-03-2010)
De partij die zich de grootste mag noemen, mag de formatiegesprekken beginnen. De andere partij zal waarschijnlijk de komende vier jaar in de oppositie moeten plaatsnemen.
Een terugblik op de verkiezingen door Jacco van Giessen van Radio Rijnmond (2010).
Hoe ging het verder?
Burgemeester Aboutaleb zag in eerste instantie geen reden voor een complete hertelling. Het gebeurt wel in Charlois en Hilligersberg-Schiebroek, maar in de Hillegersberg blijken maar 3 van de 21 stembussen goed geteld te zijn.
De druk op Aboutaleb om álle stemmen opnieuw te laten tellen wordt steeds groter. Zelfs oud-burgemeesters Opstelten en Peper zeggen in het AD dat een hertelling belangrijk is ‘voor het vertrouwen in de politiek’.
Een paar dagen later gaat Aboutaleb overstag. In een grote sporthal van de Erasmus Universiteit worden alle stemmen opnieuw geteld. Dat gebeurt acht dagen na de verkiezingen.
De volgende dag komt de definitieve uitslag. Het verschil van 651 stemmen in het voordeel van de PvdA is alleen maar groter geworden, blijkt uit de hertelling. Het verschil is 754 stemmen in het voordeel van de Partij van de Arbeid.
Volgens de onderzoekscommissie zegt de hertelling ook iets over de andere misstanden die zijn vastgesteld. Zelfs met alle misstanden die Leefbaar had opgemerkt kon de grens van 5.500 stemmen, één zetel, nooit bereikt worden. Daarop werd het onderzoek stilgelegd.
Toch was daarmee niet het hele verhaal afgerond. Er duikt een geheime e-mail op van Ronald Buijt (Leefbaar), waarin werd opgeroepen om zoveel mogelijk mensen te benaderen, die mogelijk niet naar de stembus zouden gaan. Vervolgens duiken ook verhalen op dat de Partij van de Arbeid vier jaar eerder ongeveer hetzelfde heeft gedaan. Een maand later laat justitie weten dat er geen strafrechtelijk onderzoek komt.
ROTTERDAM – Rotterdam krijgt voor het eerst in bijna vijftig jaar een burgemeester die geen lid is van de Partij van de Arbeid. Ivo Opstelten (VVD) verruilt Utrecht voor de Maasstad, melden Radio Rijnmond en het Algemeen Dagblad op basis van verschillende bronnen.
“Er werd na Peper meer gezocht naar een man van het volk”, analyseert Radio Rijnmond. “Opstelten had bovendien een band met Rotterdam. Hij komt hier vandaan en zit ook in de havenraad.”
In Utrecht wordt met teleurstelling gereageerd op het vertrek van Opstelten. De burgemeester is populair onder de inwoners van de stad. Zelfs oppositieleider Henk Westbroek (Leefbaar Utrecht) is erg te spreken over Opstelten. “Een aardige, kundige en sympathieke man”, zegt hij op Radio Rijnmond.
“Ik heb hem als oppositieleider keihard aangepakt, maar daar ging hij altijd goed mee om”, zegt het raadslid/zanger. “Bovendien was hij ongeveer de enige in de gemeenteraad die ook humor had. Hij maakte wel eens grapjes”.
“Daarnaast kan hij eindelijk zijn FC Utrecht-sjaal verruilen voor die van Feyenoord”, zegt Westbroek verder.
”Dan hoeft hij niet meer te jokken en kan hij een sjaal dragen waar hij echt achter staat. Want Opstelten is een echte Feyenoord-man”.
(Henk Westbroek, Radio Rijnmond, 11-01-1999)
Pittige strijd
De benoeming van Opstelten ging niet zonder slag of stoot. Er waren twee kandidaten in de race voor de belangrijkste positie op de. Naast Opstelten werd Rein Welschen, de burgemeester van Eindhoven, naar voren geschoven.
Vorige maand kreeg Commissaris van de Koningin Leemhuis-Stout dan ook een opmerkelijk advies van de vertrouwenscommissie onder haar neus geschoven. Daar prijkten drie namen op: Opstelten, Welschen en de directeur van de Rekenkamer, Saskia Stuiveling (PvdA). Maar er zat geen duidelijke voorkeur bij.
In de commissie zaten zes (van de negen) vertegenwoordigers van de Rotterdamse partijen. Daarvan steunden vier achter Opstelten en twee achter Welschen. Maar in zetels uitgedrukt was er een voorkeur voor Welchers (23-19).
Dit artikel gaat verder onder deze advertentie
Peper
Leemhuis-Stout mocht korte tijd later haar advies uitbrengen aan minister Peper, die vervolgens zijn eigen opvolger mocht aanwijzen (Peper was tot zijn benoeming als minister burgemeester van Rotterdam).
Tot deze week zijn er nog gesprekken gevoerd tussen Peper en de kandidaten en de VVD-fractie in de Tweede Kamer zou hard geknokt hebben voor de positie van Opstelten in Rotterdam. De VVD is de tweede partij van het land, maar zou ondervertegenwoordigd zijn in de grote gemeenten, zo is het idee.
Zowel Opstelten als Welschen hebben nog niet gereageerd op het nieuws.
Hoe ging het verder?
Het duurde toch nog ruim een week voordat ook Peper met het verlossende woord kwam. Leemhuis-Stout had geadviseerd om voor Opstelten te kiezen, ook al steunde een meerderheid van de gemeenteraad de benoeming van Welchers.
Tijdens de gesprekken met beide kandidaten zou duidelijk geworden zijn dat Opstelten een verhuizing naar Rotterdam meer zag zitten dan zijn Brabantse collega. Daarom verkoos ook Peper Opstelten boven zijn partijgenoot Welchers.
Opstelten groeide in Rotterdam uit tot een vrij populaire burgemeester, met het imago van een crime-fighter (mede dankzij de houding van Leefbaar Rotterdam, jarenlang de grootste partij van de stad).
Dat imago kwam hem ten goede, toen hij als minister van Veiligheid en Justitie aan de slag ging. Maar daar ontstonden de eerste krassen op zijn blazoen. Het beruchte ‘bonnetjesschandaal’ kostte hem uiteindelijk de kop.
Reacties uitgeschakeld voor Rotterdammers overduidelijk in referendum: ‘NEE’ tegen vorming Stadsprovincie
ROTTERDAM – Rotterdammers hebben duidelijk gemaakt dat ze niets zien in een speciale ‘Stadsprovincie’. In een referendum verwijst 86 procent van de stemmers het plan naar de prullenbak. Vooraf was bepaald dat er 170.000 stemmen nodig waren om het referendum mee te laten tellen. Dat aantal is met 193.000 stemmen ruimschoots gehaald. Eerder stemden Amsterdammers ook al een soortgelijk plan weg.
“Bij deze uitslag past ons bescheidenheid”, laat wethouder regiovorming Hans Kombrink weten. Wat de gevolgen zijn voor de huidige wethoudersploeg en coalitie in de gemeenteraad is niet duidelijk.
Plan
In het plan wordt Rotterdam opgedeeld in tien of elf gemeenten. Samen met achttien gemeenten om de stad moet dan de Stadsprovincie Rotterdam gevormd worden.
Plaatsen als Vlaardingen, Schiedam, Brielle en Hellevoetsluis worden aan de regioprovincie toegevoegd.
Stadsprovincie Rotterdam – Ministerie BZK
Als het plan in januari van dit jaar naar buiten komt is er meteen sprake van ophef. De gemeenteraad weet van niks. Ondanks dat de inhoud van het plan grotendeels geheim wordt gehouden, staat de handtekening van burgemeester Peper al onder het stuk.
Mede dankzij coalitiepartij D66 wordt besloten om een volksraadpleging te houden. Er worden wel wat eisen gesteld. Van de ruim 470.000 Rotterdammers met stemrecht moeten er minimaal 170.000 naar de stembus gaan. Dat komt neer op 36 procent van de stemgerechtigden.
Daarmee ontstaat er wel een bijzondere situatie. Mensen in Rotterdam mogen naar de stembus, terwijl in de andere gemeenten er geen referendum plaatsvindt. Dat zet kwaad bloed in andere gemeenten. “Meer dan de helft van de inwoners van de te vormen Stadsprovincie wordt compleet buiten dit verhaal gehouden”, laat burgemeester Vleggeert van Spijkenisse weten.
Aktie voor het houden van een referendum., Wethouder Kombrink zelf heeft op de markt plaats genomen om de bevolking van Rotterdam te stimuleren voor een referendum te stemmen. Foto: Cor Vos, Stadsarchief Rotterdam
Opkomst
Ondanks de regen is er al in de ochtend een behoorlijke opkomst, ondanks het slechte weer. Een paar uur na de opening van de stembussen is al ruim 10 procent van de Rotterdammers gaan stemmen. “Het is nu aan de Rotterdammers om hun stem te laten horen”, laat burgemeester Peper weten aan Radio Rijnmond. Peper is geen voorstander van het referendum. En het ziet er niet goed uit, want uit een peiling van Rijnmond blijkt dat ruim 70 procent van de Rotterdammers de opdeling van hun stad niet zien zitten.
Bij het stembureau in Hoogvliet is het ook redelijk druk. “Ik heb de hele folder een paar keer doorgelezen”, laat de kiezer weten. “En ik snap eigenlijk niet wat er nu van me wordt gevraagd. Tsja, dan wordt het een ‘nee’.” Een andere stemmer is bang voor de gevolgen voor de stad. “Rotterdam moet gewoon Rotterdam blijven”, legt ze uit.
En op dat sentiment heeft ook de Stadspartij van Manuel Kneepkens ingezet. De vrij nieuwe partij, met twee zetels in de Rotterdamse gemeenteraad, mikt vooral op het Rotterdam gevoel. De partij heeft posters verspreid met de foto’s van burgemeester Peper met de tekst ‘ik wil Rotterdam opheffen’.
“Ze hebben zeker weer een zootje scharrelaars gevonden die een vetgevreten baantje nodig hebben”, laat een man bij het stembureau in Hoogvliet op Rotterdamse toon weten. “Ik zeg nee”.
Feest
In een café aan de Witte de With-straat houdt de Stadspartij later op de avond een heuse uitslag(en)avond. Als de uitslag bekend wordt, dan wordt er luid gejuicht.
Manuel Kneepkens van de Stadspartij (links). Foto: Wim Vlieghaar, Stadsarchief Rotterdam
“Ik zit me te realiseren dat ik voor het eerst in mijn leven een strijd heb gewonnen”, zegt hij glunderend tegen het AD.
In korte tijd werd het blokkeren van de Stadsprovincie het belangrijkste programmapunt van de kleine partij. “En daarom de partij opheffen? Nu begint het pas!”, belooft hij in het AD.
Dit artikel gaat verder onder deze advertentie
Gevolgen
Voor het stadsbestuur is het de wonden likken. “Er is nu een gigantisch probleem gecreëerd”, zegt burgemeester Peper. “We zullen indringend moeten overleggen hoe we hier weer uit moeten komen. Het besturen van Rotterdam en de samenwerking met de regiogemeenten heeft nu een belasting gekregen die niet kan worden onderschat.”
Vanuit Den Haag wordt nu al aangedrongen op uitstel van de plannen. De gemeenteraad is door het correctief referendum verplicht om zich te houden aan de uitslag. Maar volgens het AD zouden er al alternatieve plannen in de kast klaarliggen. Dan zou het onder meer gaan om de vorming van een stadsregio en een minder drastische opdeling van de stad Rotterdam.
Hoe ging het verder?
Uiteindelijk komt er inderdaad een soort tussenoplossing. Er komt een tweede plan op tafel, waarbij Rotterdam in vijf delen wordt opgesplitst.
In de Tweede Kamer wordt op voordracht van PvdA-kamerlid Peter van Heemst het plan aangepast. Daarbij is de opsplitsing van Rotterdam helemaal van de baan.
Maar één Rotterdam zou in de vorming van een Stadsprovincie weer veel te veel te zeggen hebben. Daarop trekt staatssecretaris Van Vondervoort het hele plan voor een nieuwe provincie in.
Er komt uiteindelijk wel een Stadsregio. Die Stadsregio Rotterdam wordt in 2015 samengevoegd tot de Metropoolregio Rotterdam-Den Haag.
Referenda in Rotterdam
Het referendum in Rotterdam is het laatste gemeentelijke referendum dat in Rotterdam gehouden werd dat rechtsgeldig was. Er volgde nog in 2016 een referendum over het woningbeleid in de stad. Maar de opkomst lag op 16,9 procent, terwijl de drempel op 30 procent lag.
Inwoners van Rotterdam werd gevraagd of ze voor of tegen de bouw van betere duurdere huurwoningen waren. Volgens tegenstanders van de ‘Woonvisie’ ging de vernieuwingsdrang vooral ten koste van betaalbare, sociale huurwoningen.
DEN HAAG – Rond de 250.000 mensen hebben vanmiddag op het Malieveld in Den Haag actie gevoerd tegen de veranderingen in de wao. FNV-voorzitter Johan Stekelenburg herhaalde nog eens de oproep aan de Tweede Kamer om het kabinetsvoorstel voor een versobering van de wao weg te stemmen. “Anders komen er maanden en maanden aan arbeidsonrust.”
Qua aantallen was de gezamenlijke demonstratie van FNV, CNV en MHP op het Malieveld een groot succes. Met een aantal tussen de 200.000 en 250.000 actievoerders was het de grootste demonstratie in de vakbondsgeschiedenis. De demonstratie verliep probleemloos.
Er leek vanmiddag geen einde te komen aan de lange stroom demonstranten onderweg naar het Malieveld. Op het station werden de actievoerders opgewacht door Fanfare De Erfernis. Door de drukte kostte het de meeste mensen nog een half uur om de laatste paar honderd meter naar het Malieveld af te leggen.
Dit artikel gaat verder onder deze advertentie
“En in Groningen staan er nog steeds mensen op de trein te wachten om hierheen te komen”, zegt een vakbondsmedewerker tegen De Volkskrant die iedereen helpt om veilig over te steken. “U ziet, we doen er alles aan om ze uit de ziektewet te houden.”
Buiten het station was het een zee van petjes in verschillende kleuren. Roodwit was van ambtenarenbond Abvakabo en industriebond CNV deelt blauw-witte caps uit. Korte tijd later hebben mensen soms meerdere petjes op.
De politie bevestigt dat het aantal mensen dat vandaag naar Den Haag is gekomen rond de kwart miljoen mensen ligt. Maar een deel daarvan heeft het gratis NS-kaartje van de vakbond gebruikt om er een dagje Scheveningen van te maken of om naar Madurodam te gaan.
Toch wordt het aantal van een kwart miljoen aangehouden. En dat is een hele geruststelling voor FNV-voorzitter Johan Stekelenburg die eerder op de dag nog aangaf dat hij toch wel zenuwachtig was of het een succes zou worden. Na het PvdA-congres van vorige week lijkt er nauwelijks nog iets in de weg te staan om de aanpassingen in de wao tegen te gaan.
Waar draait het wao-conflict om?
De afgelopen jaren is het aantal mensen die arbeidsongeschikt is verklaard sterk toegenomen. Het aantal ligt nu rond de miljoen. Afgelopen zomer bepaalden regeringspartijen CDA en Partij van de Arbeid dat de duur van de wao ingekort moest worden en de uitkering omlaag. Ook zou er beter gekeken worden naar ‘passende arbeid’.
De bonden waren fel tegenstander van deze nieuwe plannen, ook nadat er een compromis op tafel kwam. Daarbij zouden de nieuwe regels alleen gelden voor nieuwe mensen in de wao. De nieuwe opzet werd goedgekeurd door de SER (met daarin Johan Stekelenburg, voorzitter van de FNV). Zijn achterban was het er niet mee eens.
Ook binnen de Partij van de Arbeid zorgden de plannen voor veel onrust. Vorige week was er congres waar de wao-aanpassingen besproken werden. Daar bleek toch 80 procent van de aanwezigen voor de veranderingen te zijn.
Toch sprak Stekelenburg de hoop uit dat de Tweede Kamer de plannen alsnog blokkeert.
“Bekijk de kabinetsplannen op hun inhoud. Kijk of ze steekhoudend zijn. Kijk of ze juridisch deugdelijk zijn. Maar vooral: beoordeel of ze rechtvaardig zijn. En wijs ze dan af óf, op zijn minst, stel ze ingrijpend bij.”
FNV-voorzitter Johan Stekelenburg
Havenwerkers
De woorden van Stekelenburg werden vooral goed ontvangen bij de delegatie uit de Rotterdamse haven, die al een paar dagen geleden het werk heeft neergelegd. Ze deden dat nadat eerder de rechter een stakingsverbod had afgekondigd.
Staking bij Quick Dispatch , Rotterdamse haven; overzicht bij Quick Dispatch , omhoogstaande kranen. Foto: Koen Suyk, Nationaal Archief/Anefo
De groep arriveerde rond een elf uur op het station en dat merkten de mensen ook. Vrijwilligers krijgen het met een megafoon nog maar net voor elkaar dat de groep niet in één keer opstoomt richting het Binnenhof. Uiteindelijk krijgt de groep een plekje redelijk vooraan bij het podium. “Die grote Kok is veel te klein om Nederland te naaie”, zingen ze luid. “Anders gaan we naar de haai, gaan we naar de haaie.”
Meer acties
Ambtenarenbond AbvaKabo heeft inmiddels de leden opgeroepen om morgen opnieuw het werk neer te leggen.
FNV-voorzitter Stekelenburg verwacht dat de arbeidsonrust nog maanden zal aanhouden als de Tweede Kamer volgende week bij de Algemene Politieke Beschouwingen akkoord gaat met het voorstel.
Hoe ging het verder?
Ondanks alle protesten gingen de aanpassingen van de wao (met enkele aanpassingen) alsnog door. “Ik ben nog steeds van mening dat het kabinet een verkeerde keuze heeft gemaakt”, zei oud-FNV-voorzitter Lodewijk de Waal dertig jaar na de demonstratie op het Malieveld in de Dagvantoen-podcast.
De vakbond zou enkele jaren later, in 2004, zelfs nog meer mensen op de been brengen. In dat jaar kwamen er 300.000 mensen af op de demonstratie tegen de plannen rondom het pensioen en met name de vervroegde uittreding (VUT). Op dat moment was de Waal voorzitter van de vakcentrale FNV.
DEN HAAG – Voor de eerste keer in de Nederlandse geschiedenis is er sprake geweest van fysiek geweld in de politiek. Na afloop van de eerste vergadering van de senaat in de nieuwe samenstelling heeft VVD-senator Jan Baas zijn kersverse collega Hendrik Adams (Boerenpartij) een blauw oog geslagen. Baas had even daarvoor, tijdens de vergadering van de senaat, een boekje open gedaan over het NSB-verleden van Adams.
Het ongekende fenomeen gebeurde in de koffiekamer van de senaat. Na afloop van de vergadering stormde Adams op Baas af. Daarbij schold hij de VVD’er uit voor ‘proleet’ en ‘aartsleugenaar’. Baas reageerde direct met een vuistslag in het gezicht van Adams.
“Met een snelle beweging – als een Cassius Clay – gaf hij het nieuwe kamerlid van de Boerenpartij een harde klap in het gezicht, zo krachtig dat ir. Adams lichtgewond bij zijn ook op het slagveld in de koffiekamer achterbleef.”
(Telegraaf, 21-09-1966)
“Met een bloeddoorlopen oog en luid jammerend over de behandeling, die hij in de vergadering had ondergaan, verliet Adams ten slotte het slagveld, terwijl Baas de politie alarmeerde”
(Het Vrije Volk, 21-09-1966)
Ook Adams ging kort daarop naar de politie om aangifte te doen.
VVD-lid Jan Baas aan het woord, Hendrik Adams luistert. Fotograaf onbekend. Nationaal Archief/Anefo
Deportatie
De klap werd uitgedeeld na een vergadering waarin Baas vertelde over zijn persoonlijke ervaringen over het oorlogsverleden van Adams.
Beide heren waren tijdens de Tweede Wereldoorlog docent aan de Rijkslandbouwwinterschool in Emmen. In die klas zou Adams zijn Duitse sympathiën niet onder stoelen of banken hebben gestoken.
“In een periode die zoveel leed over ons land en de wereld heeft gebracht stond de heer Adams in zijn politieke overtuiging naast Nazi-Duitsland. Hij ijverde zelfs voor aansluiting. Hij was bereid land en volk te verraden.”
(Ir. Jan Baas tijdens de senaatsvergadering, Trouw, 21-09-1966)
De situatie escaleerde in 1944. Adams had gevraagd of hij zijn leerlingen op de openbare eindles over pluimvee zijn leerlingen mocht ondervragen. Andere leraren blokkeerden dat verzoek, omdat ze bang waren voor een pro-Duitse demonstratie van Adams. Dat besluit leidde tot een felle ruzie tussen Adams en Baas. Daarbij beet Adams zijn collega toe: ‘Ik zal ervoor zorgen dat jij zo spoedig mogelijk wordt gedeporteerd’.
Dit artikel gaat verder onder deze advertentie
Niet vergeven
Na de Tweede Wereldoorlog werd Adams veroordeeld tot een celstraf. Ook raakte hij tot 1957 zijn kiesrecht kwijt. Tijdens de vergadering van de senaat deelde Baas zijn angst voor de gevolgen van het senatorschap van Adams. “Als ik die vertuiging had dat de heer Adams begrepen heeft dat hij fout is geweest zou er voor mij de mogelijkheid zijn hem te vergeven. Dat hij thans weer gaat optreden als afgevaardigde van een politieke partij, verontrust mij ten zeerste”, vertelde Baas in de senaat.
De uitspraken van Baas zorgden voor een verwarde sfeer in de senaat. Adams wilde wel reageren op de beweringen van Baas, die volgens het lid van de Boerenpartij ‘grandioze onwaarheden’ zijn, maar wist door zijn onervarenheid niet hoe hij aandacht van senaatsvoorzitter professor Mazure kon trekken.
De voorzitter was al bezig met het afsluiten van de vergadering toen hij een handgeschreven briefje van Adams onder zijn neus gedrukt kreeg. Toen was het al te laat, liet Mazure weten. Volgens Mazure had Adams meerdere keren de kans gekregen om te reageren. Dat gebeurt nu over twee weken bij de volgende senaatsvergadering.
Ontkenning
Adams ontkent in alle toonaarden dat hij gedreigd heeft met deportatie. Baas zegt dat hij meerdere getuigen heeft die zijn verhaal kunnen bevestigen.
Boerenpartijleider Koekoek ontkent dat de nieuwe fractieleider in de senaat lid is geweest van een Duitse organisatie. Roddels en achterklap zouden ervoor gezorgd hebben dat Adams in een kamp terecht was gekomen. “Toen moesten ze hem wel veroordelen omdat ze anders schadevergoeding hadden moeten betalen”, zei Boer Koekoek in het Algemeen Dagblad. “Alles is onwaar wat Baas over hem beweert. Hij heeft nog niemand kwaad gedaan.”
Hoe ging het verder?
Na ‘de klap’ ging de beerput open. Een oude collega van Baas (die dus ook met Adams in Emmen als leraar had gewerkt) onderschreef het hele verhaal.
Later duikt er ook een ingezonden brief van Adams op in De Misthoorn, een anti-semitisch blad. “Welk een misbruik hebben de Joden kunnen maken van ons, eerlijke Nederlanders, die hen zonder argwaan en in elk geval niet ingeschoten op hun sluwheid en minderwaardige karakteigenschappen tegemoet traden.” Verder gebruikt hij nog de termen ‘jodengif’. Enkele weken later verschijnt er weer een artikel van Adams in het blad.
Boer Koekoek noemt de verklaring en de ingezonden brieven nog geen bewijs over de overtuiging van Adams. Hij blijft achter zijn fractieleider in de senaat staan.
De Boerenpartij heeft twee senaatszetels. De andere senator, Aart Snoek, laat een week na de onthulling weten dat hij zich in het openbaar zal distantiëren van Adams. Rotterdammer Snoek heeft zelf in het verzet gezeten.
Daarna gaan ook lokale afdelingen zich ermee bemoeien. De boerenpartij in Rijswijk eist dat Adams aftreedt en dat er een ‘zuivering van de partij plaatsvindt’. Vrij snel volgen ook Voorburg, Haarlem en Nijmegen.
Dhr. Hendrik Adams en Boer Koekoek verlaten per auto het slagveld. Fotograaf Onbekend. Nationaal Archief/Anefo
Sommige leden van de Boerenpartij slaan daarna (figuurlijk) in wilde weg om zich heen. Er komen verdachtmakingen richting de populaire oud-burgemeester van Rotterdam, professor Oud. Die zou op foto’s te zien zijn met de Duitse rijkscommissari Seys-Inquart. Dat kon niet anders, liet Oud weten, omdat hij als burgemeester van Rotterdam tijdens de oorlog gedwongen werd om contacten te onderhouden met de bezetter.
Het onderzoek naar ‘de klap’ heeft geen juridische gevolgen, tot grote woede van Boerenleider Koekoek. “Dit bewijst weer eens dat er in bepaalde gevallen geen recht meer is in Nederland. Wanneer de heer Adams de klap op de slaap had gekregen had hem dat het leven gekost.”
Het feit dat Baas lid was van de VVD zou een belangrijke rol hebben gespeeld bij het seponeren van de zaak, liet Koekoek weten.
Als Adams twee weken later zelf het woord voert is er eigenlijk niemand in de senaat meer die hem in hun midden wilt hebben. Senator Snoek stelt het partijbestuur (en daarmee partijleider Koekoek) een ultimatum: of hij óf Adams.
Dhr. Hendrik Adams verlaat de Eerste Kamer met zijn tas voor zijn gezicht. Fotograaf Onbekend. Nationaal Archief/Anefo
In de verklaring gaat Adams niet in op de beschuldigingen aan zijn adres. Dat zorgt ervoor dat senaatsvoorzitter Mazure hem uiteindelijk het woord ontneemt. Een week later trekt Adams zich terug uit de Senaat.
Ondertussen was binnen de Boerenpartij een ‘Noodraad’ opgericht, die orde in de partij moest herstellen. Dat lukte niet en de ‘noodraad’ scheidde zich af van de rest van de partij.
Bij de verkiezingen in 1967 (tijdens de hele affaire rondom Adams viel ook nog eens het kabinet Biesheuvel) ging de Tweede Kamerfractie van de Boerenpartij van vier naar zeven zetels (4,77% van de stemmen). Dat viel eigenlijk best wel tegen, omdat de partij bij de verkiezingen voor de Provinciale Staten uitkwam op 6,7% van de stemmen. De Noodraad kwam net wat stemmen tekort voor een zetel.
In de jaren erna waren er nog talloze interne conflicten binnen de Boerenpartij. Na de verkiezing van 1971 had de partij nog maar één zetel over. Daarna was er wel weer een opleving van de partij, maar in 1981 verdween de Boerenpartij definitief uit Den Haag.
Jan Baas overleed in 2012 op 94-jarige leeftijd. Adams overleed in 1980.
DEN HAAG – Een groep mannen heeft vanmiddag uit het Rode Kruis-ziekenhuis aan de Sportlaan op klaarlichte dag een zwaargewonde Chinese man ontvoerd. De ontvoerders zouden werken bij de ambassade van de Chinese Volksrepubliek. In Haagse kringen wordt het voorval al het meest raadselachtige drama genoemd dat Nederland ooit heeft gekend.
De hoofdrolspeler in het verhaal is de 42-jarige ingenieur Hsu Tzu Tsai. Hij maakt deel uit van een groep negen technici die anderhalve week geleden arriveerde in Nederland voor een congres in Delft. Dat congres ging over lastechnieken.
Slachtoffer
Het huis aan de Prins Mauritslaan waar het slachtoffer in eerste instantie naar binnen werd getrokken. Foto: Jan Voets, Nationaal Archief/Anefo
Vanmiddag tussen twee en half drie reed een Haagse automobilist over de Prins Mauritslaan. Daar zag hij een man roerloos op straat liggen. Dat bleek Hsu Tzu Tsai te zijn.
De automobilist belde bij een van de mensen in de straat met de politie. De bewoonster zag ondertussen dat meerdere mensen met een Chinees uiterlijk bij de buren naar buiten kwamen en het lichaam naar binnen sleepten.
Op basis van de twee verklaringen van de getuigen belde de politie aan bij het huis van de buren, een hoge medewerker van de Chinese ambassade. Agenten zagen in de gang het slachtoffer liggen. Hij was nog steeds buiten kennis.
Op datzelfde moment kwam een auto aanrijden met een kenteken van het Corps Diplomatique. Na een discussie, die tientallen minuten duurde, kregen de hulpdiensten toestemming om het slachtoffer mee te nemen naar het Rode Kruis-ziekenhuis.
Het viel in het ziekenhuis meerdere mensen op dat er niet echt voorzichtig werd gedaan met het slachtoffer.
“Ze droegen een brancard, daarop lag ook een Chinees. Plotseling zetten de drie de brancard in de hal neer en sleurden de patiënt eraf. Het ging allemaal razendsnel. We waren allemaal te verbouwereerd om iets te doen.”
(Ooggetuige in Het Vrije Volk, 19-07-1966)
Het Rode Kruis-ziekenhuis in Den Haag. Foto: Haagse Beeldbank
In het Rode Kruis-ziekenhuis meldden zich steeds meer medewerkers van de Chinese ambassade. Tegelijkertijd lag het slachtoffer op de röntgenafdeling voor onderzoek. Hier werd duidelijk dat het slachtoffer een schedelbreuk heeft en zwaar letsel aan de wervelkolom.
Toen de assistente van de afdeling de foto’s liet ontwikkelen, hebben de Chinezen de gewonde man op een brancard gelegd en gingen ervandoor. De assistente zag de mannen nog net weglopen en gaf ze – nietsvermoedend – de foto’s mee.
Bij de hoofdingang werd het slachtoffer in de auto met het CD-kenteken gelegd. Vervolgens gingen de mannen er met grote snelheid vandoor.
Een van de portiers van het ziekenhuis vertelde aan Het Vrije Volk dat ook het vertrek van de mannen in een mum van tijd gebeurde.
“We zijn er nog met z’n tweeën achteraan gegaan en hebben de auto nog zien wegrijden. Maar we wisten van niets, dus wat konden we doen. Je durft er nauwelijks achteraan te gaan: als ze zulke dingen doen, staan ze verder ook voor niets.”
(Het Vrije Volk – 19-07-1966)
Tzu Tsai is waarschijnlijk overgebracht naar de kantoren van de zaakgelastigde (de hoogste ambtenaar van de Chinese ambassade) aan de Adriaan Goekooplaan. Dat pand valt buiten de Nederlandse autoriteiten. Hoe het nu met het slachtoffer gaat is volstrekt onduidelijk, maar artsen vrezen voor zijn leven. Het slachtoffer was absoluut niet stabiel genoeg om vervoerd te worden.
Dit artikel gaat verder onder deze advertentie
Speculaties
Deskundigen denken dat de Tzu Tsai tijdens het congres in Delft is benaderd door westerse inlichtingendiensten. Mogelijk zou hem asiel zijn aangeboden in ruil voor informatie.
Er is grote belangstelling voor de laatste Chinese technologieën, vooral op het gebied van wapenontwikkeling.
Volgens de politie is het slachtoffer waarschijnlijk mishandeld. Er werd gezegd dat de man zou zijn aangereden, maar dat komt niet overeen met de verwondingen. Die wijzen eerder op een val of mishandeling.
Tweede geval in paar maanden
Het is niet voor het eerst dat de Chinezen op deze manier in het nieuws komen. Vier maanden geleden hadden medewerkers van de Chinese ambassade geprobeerd om onder dwang een Chinese ingenieur terug te sturen naar China.
Deze ingenieur Huang Tao Yuan, die werkzaam was bij scheepswerf Gusto in Schiedam, zou van plan zijn geweest om te vluchten naar West-Duitsland. Toen de Chinese ambassade erachter kwam, werd hij op het vliegveld naar China gezet.
Hoe ging het verder?
Alsof het hele verhaal al niet bizar genoeg was, levert het hele verhaal ook nog een behoorlijke diplomatieke rel op.
Nog datzelfde weekend wordt de zaakgelastigde ontboden bij staatssecretaris Max van der Stoel van Buitenlandse zaken. Hij heeft het op dat moment voor het zeggen, omdat de Tweede Kamer en veel ministers op vakantie zijn. Li En-Tsjioe meldt dat het slachtoffer niet meer terug kan naar het ziekenhuis voor verdere hulp, omdat hij is overleden.
Vervolgens krijgt de zaakgelastigde van de staatssecretaris te horen dat hij binnen 24 uur het land moet verlaten. Dat gebeurt ook.
Op Schiphol staan dan meerdere journalisten de zaakgelastigde op te wachten. Hij ontwijkt de vragen met ‘I don’t speak English’ in perfect Engels.
De Nederlandse overheid wil uitzoeken wat er nu precies gebeurd is. Er wordt geëist dat de andere Chinese ingenieurs, die inmiddels ook in het pand aan de Goekooplaan zitten, ondervraagd kunnen worden, maar dat houdt de ambassade tegen. Zij zien het als een binnenlandse kwestie.
Nederland weigert om de ingenieurs te laten gaan. Het pand aan de Goekooplaan wordt hermetisch afgesloten van de rest van de wereld. De diplomaten kunnen niet tegengehouden worden, maar de Chinese ingenieurs zitten noodgedwongen vijf maanden opgesloten.
De Chinezen betalen Nederland terug met gelijke munt. De Nederlandse zaakgelastigde wordt ook tot Persona-non-grata verklaard, maar hij mag het land niet verlaten. Dat kan pas als de ingenieurs terug zijn in Peking.
Na veel onderhandelingen wordt het lichaam van Tzu Tsai vrijgegeven. Een Haagse begrafenisondernemer brengt het lichaam naar crematorium Ockenburg, waar de politie klaar staat om het mee te nemen naar een politiebureau. De politie trekt daarna de conclusie dat Tzu Tsai is gevallen, op het moment dat hij het huis aan de Prins Mauritslaan probeerde te ontvluchten.
Na vijf maanden komt er schot in de zaak. De Chinezen staan toe dat de ingenieurs gehoord worden. Als ze daarna tenminste terug mogen naar China.
De ingenieurs zeggen dat de Amerikanen Tzu Tsai hadden benaderd om over te lopen. Binnen drie kwartier is het gesprek met de mannen voorbij. Een paar weken later mag de Nederlandse zaakgelastigde China verlaten.
Uit onderzoek van het televisieprogramma Andere Tijden blijkt dat de Chinese ingenieurs al langere tijd in de gaten gehouden werden door de Binnenlandse Veiligheidsdienst (BVD). Ook zij weten dat de mannen waardevolle informatie hebben.
ROTTERDAM – Bij de Tweede Kamerverkiezingen is voor het eerst een vrouw erin geslaagd om een zetel te bemachtigen. Het gaat om de 43-jarige Suze Groeneweg uit Strijensas in de Hoeksche Waard. De officiële verkiezingsuitslag is nog niet bekend, maar het is nu al zeker dat Groeneweg voor de SDAP in de Kamer komt.
Bij deze verkiezingen is er voor het eerst sprake van passief vrouwenkiesrecht. Dat wil zeggen dat vrouwen niet mogen stemmen, maar wel verkiesbaar zijn.
Onderwijzeres
De 43-jarige onderwijzeres Suze Groeneweg uit Strijensas is geen onbekende in de politiek. Ze is al meer dan 15 jaar lid van het SDAP en was in 1906 initiatiefnemer tot de oprichting van de Sociaal-Democratische Vrouwenclubs.
Vier jaar geleden werd Groeneweg verkozen tot bestuurslid van de partij, nadat ze eerder als voorzitter was van de partijafdeling in de kieskring Rotterdam II. In haar eigen district, kreeg Groeneweg (de nummer 3 op de lijst) in totaal 392 stemmen. Jan ter Laan, lijsttrekker van de SDAP, kreeg in Rotterdam bijna 36.000 stemmen. Het SDAP is met 22 zetels de tweede partij van het land geworden.
Aletta Jacobs. Fotograaf: onbekend
Slechts één
Dat alleen Groeneweg een plekje in de Tweede Kamer heeft weten te bemachtigen zal voor sommige feministen misschien een teleurstelling zijn. In totaal stonden er 22 vrouwen op de kieslijst.
Zelfs de bekende feministe Aletta Jacobs haalde het niet. Zij stond voor de Vrije Democraten hoog op de kieslijst, maar het ziet er naar uit dat andere VDB-kandidaten op basis van voorkeurstemmen een plek in de Kamer krijgen.
Dit artikel gaat verder onder deze advertentie
Mijlpaal
Toch kan de verkiezing van Groeneweg gezien worden als een grote stap in het feminisme. Sinds het eind van de vorige eeuw strijdt een groep vrouwen voor meer vrouwenrechten.
Vrouwen als Wilhelmina Drucker, Aletta Jacobs en Annette Versluys vochten met de Vereeniging voor Vrouwenkiesrecht (VvVK) voor meer vrouwenrechten.
In 1916, na grote demonstraties in Den Haag en Amsterdam, bereikte de Tweede Kamer een akkoord over de invoering van het algemeen kiesrecht, maar ook daarbij werden vrouwen uitgesloten. Wel kwam mochten vrouwen op de kieslijst gezet worden.
Een man verft de letters ‘Stemt lyst 5’ (SDAP) op een houten schutting. Amsterdam, 1918. Wikipedia
Veel veranderingen
Het was dit keer een verkiezing met veel veranderingen. Zo mochten voor het eerst alle mannen stemmen. Ook werd afgestapt van het districtensysteem en kon iedereen rechtstreeks op dezelfde kandidaten stemmen.
Daarnaast was er stemplicht, iets dat vorig jaar is ingevoerd. In Rotterdam zijn 12.410 mensen – ruim 10 procent van de stemgerechtigden – niet op komen dagen. Nog eens 4.967 mensen leverden een blanco kiesformulier in.
Mensen die zich niet hebben gemeld op het stemkantoor krijgen een waarschuwing of een boete die kan oplopen tot drie gulden.
Hoe ging het verder?
Suze Groenweg bleef carrière maken als politicus. Na de Tweede Kamer volgde de Rotterdamse gemeenteraad en de Provinciale Staten van Zuid-Holland. Burgemeester Oud van Rotterdam omschreef Groeneweg als ‘geen katje om zonder handschoenen aan te pakken’.
Groeneweg was in de laatste jaren in de Rotterdamse gemeenteraad (tot 1931) ook fractieleider van de SDAP. In 1937 hield ze de politiek voor gezien. Ze was toen ook al geen bestuurslid meer.
Bij haar afscheid werd ze benoemd tot Ridder in de Orde van de Nederlandse Leeuw. In oktober 1940 overleed Groeneweg op 65-jarige leeftijd in Barendrecht.
Vrouwenkiesrecht
Een paar maanden na de verkiezing van Groeneweg werd een initiatiefwet ingediend die het mogelijk moest maken dat vrouwen ook mochten stemmen. In heel Europa was het op dat moment onrustig met revolutionaire spanningen. Het vrouwenstemrecht moest een deel van die spanningen wegnemen. In 1919 wordt deze wet met overgrote meerderheid aangenomen.
In 1922 mochten alle vrouwen in Nederland stemmen voor de Tweede Kamer. Het aantal vrouwen in de Tweede Kamer stijgt van één naar zeven.
DEN HAAG – Op het Binnenhof in Den Haag is vanmorgen oud-raadspensionaris Johan van Oldenbarnevelt (71) onthoofd. Van Oldenbarnevelt wordt gezien als een van de grootste politici die ons land tot dusverre heeft gekend. Zijn lichaam wordt bijgezet in de grafkelder onder het Binnenhof.
Vlak voordat het doodsvonnis tot uitvoer werd gebracht
sprake Van Oldenbarnevelt het (toch talrijk) toegestroomde publiek toe.
“Geloof niet dat ik een landverrader ben. Ik heb oprecht en vroom gehandeld, als een goede patriot en zo zal ik sterven”
(Johan van Oldenbarnevelt, 13 mei 1619)
Vervolgens zei hij nog ‘maak het kort, maak het kort’. Of
hij het had tegen zijn persoonlijk assistent Jan Francken, die nog afscheid van
hem moest nemen, of tegen de beul is niet duidelijk.
Politieke strijd
De laatste twintig jaar van het leven van Johan van Oldenbarnevelt stond in het teken van politieke strijd. In de beginjaren van het bewind van Prins Maurits konden de twee het nog uitstekend met elkaar vinden. Maurits was verantwoordelijk voor de legerleiding, terwijl Van Oldenbarnevelt zich bezig hield met het financiële en politieke aspect.
Van Oldenbarnevelt wist dat de vrijheidsoorlog tegen de Spanjaarden erg duur was en dat er wel geld in het laatje moest komen. Toen de Nederlandse koopvaardijschepen bij Duinkerken werden aangevallen door piraten, drong Van Oldenbarnevelt erop aan dat Maurits deze handelsdreiging uit de weg zou ruimen.
Maurits zelf zag dat niet zitten, maar vertrok toch. Daar werd hij bij Nieuwpoort verrast door een Spaans leger. Hij behaalde een nipte overwinning, maar realiseerde dat het risico dat Van Oldenbarnevelt had genomen veel te groot was. Een nederlaag had waarschijnlijk ervoor gezorgd dat de hele vrijheidsstrijd van de Nederlanden verloren was gegaan.
De verhouding tussen beide mannen wordt helemaal verpest als
het Twaalfjarig Bestand wordt ondertekend. Maurits, als legerleider, zag zijn
positie door de tijdelijke vrede in gevaar komen. Van Oldenbarnevelt, als
koopman, was juist uitermate gelukkig met de handelsvoordelen die het bestand juist
bood.
Johan van Oldenbarnevelt
Religie
Ook kwamen de heren tegenover elkaar te staan in de strijd
tussen de remonstranten en de contraremonstranten. Maurits koos twee jaar
geleden voor de contraremonstranten, die een hele precieze uitleg van de bijbel
naleven. Van Oldenbarnevelt stond aan de kant dat de remonstranten.
Twee jaar geleden werd de ‘Scherpe resolutie’ aangenomen,
die de macht van Maurits nog verder zou beperken. In die resolutie werd bepaald
dat steden ook ‘privé-legers’ mochten inhuren, om onlusten tussen remonstranten
en contraremonstranten de kop in te drukken. Voor Maurits was dit onacceptabel,
omdat dit zijn positie als opperbevelhebber van het leger aantastte.
Bij een machtsgreep, vorig jaar, werd Johan van
Oldenbarnevelt opgepakt, net als wat medestanders, zoals Hugo de Groot. De
privélegers, de waardgelders, werden ontslagen. Doordat alle politieke medestanders
van Van Oldenbarnevelt waren ontslagen of opgepakt, bestond er de mogelijkheid
om hem voor een rechtszaak tegen hem te beginnen.
Ondanks verwoede pogingen van
zijn familie (zijn vrouw en twee schoonzoons hebben een juridische opleiding gehad) werd de voormalig raadspensionaris
gisteren ter dood veroordeeld voor landverraad.
Maurits van Nassau
Hoe ging het verder?
Twee zonen van Van Oldenbarnevelt proberen een paar jaar na
de dood van hun vader nog een aanslag te plegen op het leven van de prins.
Daarbij wordt een van hen, Reinier, opgepakt en onthoofd.
Voor Maurits betekende het leven zonder zijn politieke tegenstander niet echt een stap vooruit. Hij had het nu politiek én militair voor het zeggen. Als in 1621 het Twaalfjarig Bestand verloopt, gaat de oorlog tegen de Spanjaarden weer verder.
Maar zo succesvol als het ging voor de periode van vrede, gaat het dan niet meer. Maurits heeft meerdere nederlagen te verduren. Ook krijgt hij lichamelijke klachten. In 1624 trekt hij zich terug en houdt hij zich alleen nog maar met staatszaken bezig. Een jaar later overlijdt hij.
Later zou het lichaam van Van Oldenbarnevelt op een andere plek zijn begraven, maar daar is geen hard bewijs voor.
Beeld van Johan van Oldenbarnevelt bij het stadhuis van Rotterdam
