Skip navigation

Tag Archives: vervuiling

Dikke rookwolken over de regio na brand bij Chemie Pack in Moerdijk

DORDRECHT – Dikke rookwolken trekken over een deel van de regio na de brand die sinds vanmiddag woedt bij het bedrijf Chemie Pack in Moerdijk.

In delen van de Hoeksche Waard en het Eiland van Dordrecht moeten mensen binnen blijven en ramen en deuren sluiten. In plaatsen als Willemsdorp (zuidpunt van het Eiland van Dordrecht), Strijen, Mookhoek, Strijensas en Moerdijk was het luchtalarm ook te horen.

  • Chemiepack, Bron: Onderzoeksraad voor Veiligheid

De A16, A17 en de N3 zijn afgesloten in zuidelijke richting. Daardoor hebben de hulpdiensten alle ruimte. Eerder waren er lange kijkersfiles ontstaan op de snelwegen rondom Moerdijk.

Op het terrein van Chemie Pack aan de Vlasweg staan chemische stoffen opgeslagen. Er worden in onze regio nog geen gevaarlijke concentraties van chemische stoffen in de lucht gemeten, laat de veiligheidsregio Zuid-Holland Zuid weten. Rondom Chemie Pack zelf zou dat wel het geval zijn.

Inmiddels is de brandweer bezig om het vuur te bestrijden met schuim, in plaats van water. Dat kan ervoor zorgen dat de rook lager komt te hangen, meldt de brandweer. Mensen in Moerdijk en het zuiden van Zuid-Holland Zuid zijn daarvoor gewaarschuwd.

Dikke rookwolken

Het vuur bij het bedrijf ontstond iets voor half drie vanmiddag. De oorzaak is nog onbekend. Toen de eerste brandweerwagens ter plaatse kwamen was er al een dikke rookwolk zichtbaar boven het bedrijventerrein.

Rond half vijf trokken de eerste dikke wolken over Dordrecht heen. Volgens het KNMI zal de wolk in de richting van Amsterdam en IJmuiden drijven. De rookwolk is te zien op satellietbeelden.

Vanwege de aanwezigheid van gevaarlijke stoffen op het terrein heeft de brandweer de inzet werd vrij snel opgeschaald. Volgens de brandweer staan tien tanks op het terrein van ruim 23-duizend liter. Wat erin zit is niet duidelijk.

Ook vanuit Dordrecht en Rotterdam zijn brandweerwagens ingezet. Ook Defensie en Shell hebben speciaal blusmaterieel naar Moerdijk gestuurd. Een bedrijfsbrandweer heeft Chemie Pack niet.

Volgens ooggetuigen zijn al urenlang vlammen van tientallen meters hoog te zien. Ook zijn er explosies op het terrein. Eens in de zoveel tijd laait het vuur weer even op.

Omgeving

Drie naastgelegen bedrijven zijn ontruimd. De brandweer is met meer dan 150 man bezig om het vuur te bestrijden. Het vuur is overgeslagen naar de buren van Wärtsilä, dat scheepsonderdelen, maakt. Ook dat bedrijf lijkt niet meer te redden.

Ook het naastgelegen Afvalstoffen Terminal Moerdijk (ATM) is ontruimd. Volgens een woordvoerder van de hulpdiensten liggen op dat terrein ook gevaarlijke stoffen.

De rook van de brand trekt naar het noorden, richting het Eiland van Dordrecht en de Hoeksche Waard. In Strijen, Strijensas, Mookhoek en het zuidelijkste puntje van Dordrecht zijn de sirenes in werking gesteld. Ook is een SMS-alert verstuurd.

Dit artikel gaat verder onder deze advertentie

Overleg

De brand zorgde ervoor dat er op het hoogste niveau wordt samengewerkt. Het ministerie van Veiligheid heeft de hoogste alarmfase afgekondigd.

In Rotterdam wordt de brand in de gaten gehouden in het World Port Centre. Daar zitten leidinggevenden van de politie, brandweer en de milieudienst DCMR. In Dordrecht zitten de leidinggevenden in de kazerne aan het Oranjepark.

Hoe ging het verder?

Er is een hoop niet goed gegaan bij de brand bij Chemie Pack. Voor een buitenstaander is het onbegrijpelijk hoe het vuur is ontstaan.

Een vastgevroren pomp werd met een gasbrander ontdooid, met allerlei brandbare stoffen in de buurt.

Het bedrijf nam het wel vaker niet zo nauw met de veiligheidseisen. Daarom werd de directie van Chemie Pack aangeklaagd en niet zozeer de man die het vuur heeft veroorzaakt.

In hoger beroep worden de mannen veroordeeld tot taakstraffen en een boete van 730.000 euro. Het bedrijf is dan inmiddels al failliet.

De schade is enorm. Die wordt geschat op 71 miljoen euro. Die kosten komen grotendeels op het bordje van de belastingbetaler terecht. Chemie Pack zelf betaalde 4,2 miljoen.

Een groot deel van de kosten zit in het opruimen van de milieuvervuiling. Doordat aanvankelijk bluswater is gebruikt, kwamen veel giftige stoffen in het oppervlaktewater terecht.

In de dagen na de brand kwamen er roetdeeltjes neer in de Hoeksche Waard. Bewoners kregen het advies om groenten uit de eigen tuin voorlopig niet te eten.

Er zaten gevaarlijke stoffen in de roetdeeltjes, maar die concentraties waren heel laag, concludeerde het RIVM later.

Het vee in een straal van 10 kilometer rondom de brand moest ruim een maand binnen blijven.

Bronnen:

BN de Stem – 05-01-2011 – Liveblog Brand Chemie Pack

BN de Stem – 05-01-2016 – Vijf jaar na brand Chemie-Pack Moerdijk: dossier nog lang niet gesloten

Omroep Brabant – 22-04-2016 – Boete van 730.000 euro en taakstraffen voor leiding Chemie Pack na brand in Moerdijk

Wikipedia – Brand Moerdijk 5 januari 2011

Onderzoeksraad voor Veiligheid – Rapport Brand Chemiepack

Tekst: Dave Datema

Gepubliceerd op: 05-01-2018

Verhaalnummer: 54

Duizenden zakjes gif aangespoeld op Hollandse stranden

KATWIJK – Op het strand van de Noordzee zijn duizenden zakjes met het giftige Apron Plus aangespoeld. Niet alleen bij Noordwijk en Katwijk, maar ook bij Zandvoort, IJmuiden, Texel en Ameland zijn de stranden afgesloten.

De zakjes zijn afkomstig uit twee containers die op 8 december bij de ingang van het Kanaal overboord zijn geslagen van het Cypriotische containerschip Sherbo. In een storm verloor het schip 88 containers.

Het aanspoelen van de zakjes komt daardoor niet geheel als een verrassing. Een woordvoerder van Rijkswaterstaat zegt tegen NRC Handelsblad dat de stranden al weken in de gaten worden gehouden. In de afgelopen weken zijn ook in België en Frankrijk als grote aantallen gifzakjes aangespoeld.

Apron Plus is een landbouwgif. Het middel wordt gebruikt om schimmels te bestrijden in de landbouw. Het is zo giftig dat als kapotte zakjes worden gevonden op het strand, de bovenlaag van het zand ook afgegraven moet worden. Omdat de stof zo giftig is, is besloten om de stranden af te sluiten.

“Je gaat eraan dood als je er meer dan een halve gram per kilo levensgewicht van binnen krijgt”, zegt chemicus Veenhoven van de Amsterdamse milieudienst tegen het Parool.

Naast het landbouwgif Apron Plus zouden ook zakjes met het middel Ridomil in het water terecht zijn gekomen. Die zakjes zijn nog niet gevonden op de Nederlandse stranden. Die stof is minder gevaarlijk, zeggen deskundigen.

Ook zaten er ontstekingsmechanismen in de lading die in het water is beland. Als deze afgaan, kan dat leiden tot een kleine ontploffing, vergelijkbaar met vuurwerk.

Dit artikel gaat verder onder deze advertentie

Operatie

Op meerdere plekken is Rijkswaterstaat al begonnen met het verzamelen en verwijderen van de gifzakjes. De medewerkers hebben op sommige plekken witte oliepakken aan, met een beschermende bril.

De mensen wacht een enorme klus. “Er liggen duizenden van die pakjes tussen hier en Zandvoort”, zegt Gilles Quist tegen NRC Handelsblad, die door Rijkswaterstaat aan het werk is gezet bij IJmuiden.

Sommige zakjes zijn kapot gegaan. Het gif stroomt niet meteen het water in, maar hecht zich meteen aan het zand. Het is herkenbaar vanwege de fel roze kleur.

De vrijwilligers prijzen zichzelf nog gelukkig, want het had een stuk erger kunnen zijn. De zakjes liggen verspreid in een strook van twee meter breed. Quist zegt in NRC Handelsblad dat de zakjes liggen op de plek vannacht de vloedlijn lag. “Het zou veel meer werk hebben gekost ze bij elkaar te krijgen als ze over het hele strand lagen.”

Hoe ging het verder?

Bij Katwijk wordt twee dagen later ook nog een ontstekingsmechanisme gevonden. Het exemplaar is overgebracht naar het hoofdkantoor van de politie in Katwijk, schrijft het Leidsch Dagblad.

Dagenlang zijn teams van Rijkswaterstaat nog bezig om zakjes van het strand op te ruimen. Dat is een vervelende klus, omdat er elke dag nieuwe zakjes aanspoelen.

De stranden blijven nog dagenlang afgesloten. Daarna wordt afgeraden om met de hond het strand op te gaan.

In totaal worden 130.000 zakjes verzameld in Nederland. In Duitsland gaat het nog eens om 145.000 zakjes. Daarmee zijn er nog 35.000 zakjes zoek, concluderen onderzoekers. De opruimactie kost anderhalf miljoen euro. Er wordt een poging gedaan om die kosten te verhalen op de rederij.

Het aantal slachtoffers (dieren) door de gifzakjes is relatief klein, gezien het aantal zakjes dat in het water is gekomen. Er worden in de eerste dagen vijftien dode zeekoeten van het strand gehaald. Ook zijn er ruim twintig zieke zeehonden opgevangen in Pieterburen.

Rijkswaterstaat noemt het incident de ‘grootste gifgolf ooit’. Naar schatting drijven er dan nog honderdduizenden zakjes in het water.

Het verzamelde gif wordt uiteindelijk vernietigd door Afvalverwerking Rijnmond. Of er straffen zijn uitgedeeld na de ramp met de Sherbo is niet duidelijk.

Bronnen:

NRC Handelsblad – 20-01-1994 – Politie zet tientallen kilometers strand af

Trouw – 20-01-1994 – Duizenden zakjes met gevaarlijk gif vervuilen strand

Het Parool – 20-01-1994 – Zoekactie gif op strand in volle gang

De Stem – 21-01-1994 – Gifzakjes verpesten Noordzeekust

Leidsch Dagblad – 22-01-1994 – Ontstekingsmechanisme gevonden op strand Katwijk

Trouw – 23-02-1994 – Duizenden zakjes gif drijven naar Noordduitse kust

Ministerie Verkeer en Waterstaat – 1994 – Evaluatie aktieplan Apron DS

Giftig dioxine ontdekt in Vlaardingse melk

MAASSLUIS/VLAARDINGEN – In melk afkomstig van koeien bij Vlaardingen en Maassluis zijn sporen van het giftige dioxine gevonden. Dat meldt Het Vrije Volk. Een deel van de melk is verkocht in de supermarkt.

Het ministerie van Landbouw heeft de melk apart gehouden, maar hield de vergiftiging verder geheim. Voor de dioxine-soorten polychloordibenzoparadioxine (PCDD) en polychloordibenzofuraan (PCDF) gelden geen wettelijke norm, maar zijn wel zeer giftig, zeggen deskundigen.

Foto: Pixabay

Een woordvoerder van het ministerie van Welvaart, Volksgezondheid en Cultuur is het niet duidelijk hoeveel vervuilde melk is verkocht. Maar er hebben zich nog geen mensen met vergiftigingsverschijnselen gemeld bij de huisarts.

Vandaag komt een crisisteam van de overheid met verdere maatregelen. Maar, zo zegt het ministerie van WVC, de volksgezondheid loopt geen gevaar. Groenten die in de Lickebaertpolder zijn geteeld kunnen gewoon gegeten worden.

Foto: Pixabay

AVR

De vervuilde melk komt van elf boeren in de Lickebaertpolder. Deze boerenbedrijven liggen letterlijk onder de rook van de vuilverbrandingscentrale van AVR, aan de andere kant van het water, bij Rozenburg.

In 1984 werden eerder al sporen ontdekt van dioxine in de melk. Ook toen werd gekeken naar AVR, maar tot een verbod op de verkoop van deze melk kwam het niet.

Dit artikel gaat verder onder deze advertentie

Boeren

Een van de boeren in het gebied trok zelf aan de bel bij het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM). Uit onderzoek bleek dat er verhoogde concentraties schadelijke stoffen in de melk zitten.

Boer Siem van der Kooij zegt tegen Het Vrije Volk dat hij een jaar geleden al contact had gezocht met het RIVM. Hij is ervan overtuigd dat de AVR achter de vervuiling zit.

“Wij krijgen veel steun van boeren uit de buurt. Ze leven hier allemaal al jaren in de rookwolken van die AVR. En iedereen gaat wel eens denken ‘is dat nou allemaal wel zo gezond?”

(boer Siem van der Kooij, HVV 15-07-1989)

Toch is niet iedereen in het gebied even blij met de melding van Van der Kooij. Sommigen van hen zijn zelfs erg sceptisch.

“Ach wat dioxine. D’r wordt veel te veel geluld en geschreven. Te veel geouwehoerd, laat ik het zo dan maar zeggen. Straks kun je niks meer eten en drinken. Daar word je toch gestoord van.”

(boer Cor van Leeuwen, HVV 15-07-1989)

Veel van de boeren drinken zelf de boerenmelk uit het gebied en ‘hebben al jaren nergens last van’. Daarom wordt er met gemengde gevoelens gekeken naar boer Siem van der Kooij, die de hele zaak aan het rollen bracht.

“Waarom moet die Van der Kooij zo nodig de boel weer op stelten zetten? En nou wil’ie proberen schadevergoeding te krijgen van het rijk. Zal’ie toch lang voor moeten vechten”

(boer Cor van Leeuwen, HVV 15-07-1989)
Dode dieren worden geruimd na een gaslekkage bij Seveso in Italië. Foto: ASL, Nationaal Archief/Anefo

Italië

Hoe giftig dioxine kan zijn bleek in 1976 toen een paar kilo dioxine ontsnapte in het Italiaanse Seveso. Tientallen mensen werden toen ernstig ziek toen de gaswolk dagenlang in het plaatsje bleef hangen.

Honderden dieren overleden. Groente in moestuinen ging dood en ook bomen verloren hun bladeren. Tientallen families moesten verhuizen omdat de omgeving zwaar vervuild raakte.

Hoe ging het verder?

Diezelfde dag neemt de overheid maatregelen. Melk, vlees en vet van dieren uit de buurt van de AVR-centrale mogen niet gebruikt of verkocht worden. Maar, zo blijven de instanties volhouden, er is geen gevaar voor de volksgezondheid.

Minister Nijpels van Milieu belooft op korte termijn strengere regels voor afvalverwerkingsbedrijven.  Die waren al in de maak, maar door het hele dioxineschandaal, wordt er even extra vaart achter gezet.

Er wordt ook al gesproken over een schadevergoeding voor de getroffen boeren. Melk mag wel opgehaald worden, maar wordt apart bewaard. De boeren krijgen wel betaald.

Wetenschappers stellen dat je alleen ziek kan worden van de dioxinegehaltes als je meer dan 9 liter melk per dag drinkt.

Een kleine week later blijkt dat AVR niet het enige bedrijf in de omgeving is dat dioxine uitstoot. Sterker nog er staan nog eens twintig bedrijven op een lijst van de GPD-bladen die achter de vervuiling kunnen zitten. Ook bedrijven als Shell worden genoemd.

Toch start de overheid een bodemprocedure tegen AVR. De staat eist 2,2 miljoen gulden aan schadevergoeding voor de boeren. Ook moet de vuilverbranding onmiddellijk stoppen met het uitstoten van dioxine.

Het duurt vijf maanden (!) voordat AVR eindelijk inhoudelijk reageert. Volgens de huisjurist kan de vervuiling onmogelijk afkomstig zijn van de vuilverbranding. Uit onderzoek blijkt dat de dioxine niet aan de andere kant van de rivier terecht kan komen. Een maand later geeft justitie dat ook toe. AVR kan niet achter de vervuiling zitten. De bodemprocedure wordt eind januari 1990 geschrapt.

Wie nu de vervuiler is, is altijd onduidelijk gebleven. AVR wordt genoemd, maar ook AKZO komt als veroorzaker voorbij. Het is echter nooit vastgesteld wie er verantwoordelijk was.

Vier jaar later, we zitten dan in 1994, heeft AVR de uitstoot van dioxine wel fors verlaagd. Er komt nu slechts een zesde van de wettelijk toegestane norm vrij. Een maand later, ruim zes jaar na de melding van de kleine kaasboer uit de Lickebaertpolder, mag het vlees van de plaatselijke koeren weer gegeten worden.

Tegenwoordig worden er vrijwel helemaal geen dioxinen meer uitgestoten in ons land.  Volgens de overheid komen dioxinen nu alleen nog maar door ‘gevelbetimmeringen van woningen’ vrij.

Bronnen:

Het Vrije Volk – 14-07-1989 – Zwaar gif in ‘Maassluise’ melk pas na verkoop ontdekt

Het Vrije Volk – 15-07-1989 – Giftige melk in de ban

RTV Rijnmond – Vergeten Verhalen – September 2015 – Er zit dioxine in de melk

Auteur: Dave Datema

Gepubliceerd op: 14-07-1989

Verhaalnummer: 116

Sinds 162 jaar weer bevers in de Biesbosch

DORDRECHT – De bever is weer terug in Nederland. Minister Braks van Landbouw heeft vanmorgen in alle vroegte zes bevers uitgezet in het Biesboschgebied bij Dordrecht. De laatste bever in ons land overleed in 1826.

Het gaat om een proef van vijf jaar. Het is bedoeling dat er de komende jaren meer bevers in het gebied worden uitgezet.

De dieren zijn gekocht in Oost-Duitsland. Staatsbosbeheer heeft een burcht voor de twee knaagdieren gebouwd. De burcht wordt volledig dichtgemaakt met wilgentakken, zodat de dieren zichzelf een weg naar buiten moeten knagen. Op die manier kunnen ze eerst aan hun nieuwe verblijf wennen.

Volgens boswachter Dirk Feij is de plek van de burcht bewust geheim gehouden.

“Zeker de eerste tijd willen we geen pottekijkers hebben. Die beestjes hebben rust nodig. Ze moeten de kans krijgen op hun gemak een plek voor de winter te zoeken.”

(Boswachter Dirk Feij, Vrije Volk, 22-10-1988)

Volgens Feij is het helemaal niet zeker dat de bevers gebruik zullen maken van de burcht. De kans bestaat dat ze zelf een eigen burcht in elkaar zetten.

  • Boom aangevreten door knaagdieren. Foto: Pixabay

Gevolgen

Een paar jaar geleden begon de discussie over het opnieuw uitzetten van de bevers. Niet iedereen zag de terugkeer van de knagers zitten.

Boeren zijn bang dat de knaagdieren schade zullen aanrichten.

Minister Braks laat weten dat Staatsbosbeheer alle veroorzaakte schade zal vergoeden. De bevers krijgen een zendertje, zodat ingegrepen kan worden, als de dieren zich buiten hun territorium begeven.

Volgens boswachter Dirk Feij is de kans dat een bever schade veroorzaakt vrij klein.

“Hij houdt zich bij voorkeur op in de buurt van water; hij gaat nooit ver het land op”

(Boswachter Feij, Vrije Volk, 22-10-1988)
  • Bever, Foto: Pixabay

Een muskusrattenvanger is mee geweest naar Oost-Duitsland, zodat hij het verschil kan zien tussen een beverburcht en het hol van een muskusrat en hij dus weet waar hij zijn vallen moet uitzetten. Muskusratten worden gevangen omdat ze een grote bedreiging vormen voor de dijken in onze regio.

De kans dat de bevers een dam gaan bouwen is bijzonder klein, volgens Feij. De bevers bouwen alleen een dam in water waar het water één kant uitstroomt. In het krekengebied in de Biesbosch is dat niet het geval.

In Oost-Duitsland leven de bevers in vergelijkbaar gebied. Daar komen geen beverdammen voor.

Dit artikel gaat verder onder deze advertentie

Ruim anderhalve eeuw

De laatste bever in ons land is 162 jaar geleden gedood. Een visser op de IJssel zag het dier aan voor een vis-stelende otter. Hij  pakte een vaarboom en sloeg de bever op zijn kop.

Aan het einde van de achttiende eeuw waren er al nog maar een handvol bevers in ons land over. Het dier was erg gewild vanwege zijn vacht. Ook een speciale stof die de bever afgeeft om zijn territorium af te bakenen was gewild als medicijn. Het middel wordt ook verwerkt in parfums.

De laatste bever in de Biesbsoch leefde zo’n 200 jaar geleden. Dit exemplaar zou zijn doodgeschoten.

Hoe ging het verder?

Eigenlijk was het terugplaatsen van de bevers een groot succes, alhoewel dat in het begin er nog niet op leek. Binnen een jaar waren er kleine bevertjes, alhoewel de moeder al zwanger was, toen ze werd overgebracht naar Nederland.

Maar veel bevers redden het niet in hun nieuwe habitat. Er is niet genoeg voedsel aanwezig, waardoor ze soms kilometers verderop op zoek moeten naar eten.

Na tien jaar zijn er ongeveer honderd bevers in Nederland.

De bekendste bevers in de Dordtse Biesbosch zijn Makker en Moek die huizen in de kunstburcht in de Merwelanden. Mensen kunnen van dichtbij zien hoe de dieren leven. Maar een van de bevers ontsnapt.

Ook Mieneke is in Dordrecht en omgeving een bekende bevernaam. Ook zij zat lange tijd in de kunstbrucht. Deze bever kwam op bijzonder ongelukkige manier om het leven: ze kreeg een boom op haar hoofd, omgeknaagd door een andere bever.

Later worden er ook bevers uitgezet in Flevoland en Limburg. Het gaat nu om honderden exemplaren. In de omgeving van Dordrecht en de Biesbosch gaat het om ‘enkele tientallen’.

Bronnen:

RTV Rijnmond – Vergeten Verhalen: Bevers in de Biesbosch

“Het vrije volk : democratisch-socialistisch dagblad”. Rotterdam, 26-10-1988, p. 7

“Bever weer terug”. “Nieuwsblad van het Noorden”. Groningen, 25-10-1988

“De bever komt na 162 jaar weer terug in Nederland”. “Het vrije volk : democratisch-socialistisch dagblad”. Rotterdam, 22-10-1988.

“Bever na 163 jaar terug in Nederlandse natuur Biesbosch krijgt bever families voor natuurlijk beheer milieu”. “Nederlands dagblad”. Amersfoort, 26-10-1988

“Historische dag”. “De Telegraaf”. Amsterdam, 29-10-1988

Tekst: Dave Datema

Gepubliceerd op: 01 oktober 2017

Verhaalnummer: 33

Dikke laag olie bedekt stranden van Zeeland en Zuid-Holland

OUDDORP – Een groot deel van de Noordzeekust is vandaag bedekt met een dikke laag olie. De meldingen komen uit Walcheren, Schouwen-Duiveland, Goeree-Overflakkee, Voorne-Putten, Hoek van Holland tot aan Wassenaar. Tal van vogels zitten onder de olie. Veel van hen zijn inmiddels omgekomen.

De vervuiling lijkt het ergst bij Goeree-Overflakkee. Daar is bij Ouddorp over een lengte van zes kilometer een laag zwarte drab aangespoeld. Op sommige plekken is de strook met olie op het strand vijf meter breed.

Rijkswaterstaat  gaat zo snel mogelijk beginnen met het plaatsen van waarschuwingsborden en met de schoonmaakwerkzaamheden. Die werkzaamheden zullen nog zeker een paar dagen duren.

‘Ramp’

Volgens de Vogelbescherming is er sprake van ‘een ramp’. Tegenover NRC Handelsblad verklaarde adjunct-directeur N. de Haan dat slechts een klein deel van de besmeurde vogels gered kan worden. Veel dieren vluchten voor hun redders de zee in.

Simon ’t Hart van het ‘Nederlands stookolie-slachtofferonderzoek’ zei tegen Het Vrije Volk dat hij tijdens zijn onderzoek, dat nu tien jaar bezig is, nooit eerder zo’n slachting heeft meegemaakt als nu.

De angst bestaat dat een deel van de vogels die de ramp overleefd hebben, zo zwaar getroffen zijn, dat ze alsnog ingeslapen moeten worden.

  • Vogel gevonden bij de Oosterschelde. Foto: Beeldbank Rijkswaterstaat

Op zoek naar overlevers

Ondertussen zijn vrijwiiligers op zoek naar dieren die nog in leven zijn. Vrijwilligers van de Vogelklas Karel Schot uit Rotterdam haalden vandaag zestig levende vogels uit de branding bij Oostvoorne, Rockanje en de Maasvlakte.

Er ging veel tijd verloren aan pogingen om besmeurde vogels te redden, die nog de kracht hadden om te vliegen. Wandelaars met honden speelden daarbij een negatieve rol. Zodra de vogels op het strand probeerden te landen, werden ze door de honden weer teruggejaagd richting zee.

De dieren worden naar meerdere vogelopvangcentra gebracht, zoals de Houtsnip bij Hoek van Holland en de Vogelklas Karel Schot. Op die locaties worden allerlei maatregelen genomen om honderden levende vogels weer schoon te maken.

Onder de slachtoffers zijn zeekoeten, futen, zwarte zee-eenden, alken, drieteenmeeuwen en gewone meeuwen. Als de vacht van een vogel doordrenkt raakt met olie, drijft de vogel niet meer. Die verdrinkt vervolgens.

Dit artikel gaat verder onder deze advertentie

Bron

Waar de olie vandaan komt is nog onduidelijk. Mogelijk gaat het om geloosde stookolie. Over de totale hoeveelheid aangespoelde olie lopen de schattingen uiteen tussen de 45 en 70 kubieke meter olie. Mogelijk is de olie in zee gekomen toen een passerend schip zijn tanks schoonspoelde.

Minister Kroes heeft toegezegd dat alle schepen die langs de Nederlandse kust hebben gevaren worden onderzocht, maar dat is een tijdrovend karwei.

Volgens Rijkswaterstaat drijven er geen grote hoeveelheden olie meer op zee. Mochten er alsnog olievlekken opduiken op zee, dan dan liggen er oliebestrijdingsschepen klaar om in te grijpen.

Hoe ging het verder?

Hoeveel vogels de ramp met de Borcea niet hebben overleefd blijft een beetje onduidelijk. Het zijn er zeker tienduizenden. Zo’n vijfduizend vogels hebben het wel gered.

De olie is afkomstig van een Roemeens schip; de Borcea. Dat schip had voor de Belgische kust een wrak geraakt tijdens een storm. Vervolgens is het via Vlissingen naar Gent gevaren. Daar werd een oliespoor opgemerkt, maar niemand waarschuwde de autoriteiten. Na een paar dagen werd de olievlek op de Noordzee richting het strand geblazen. Toen was de Borcea alweer vertrokken naar Noorwegen.

De Noorse autoriteiten waarschuwden Nederland, maar daar hield de samenwerking op. Pas na een maand kreeg de Officier van Justitie die de zaak onderzocht toestemming om het schip te onderzoeken. De olie aan boord van de Borcea bleek dezelfde te zijn als op het Nederlandse strand.

De kapitein van de Borcea maakte meteen na de aanvaring op 4 januari contact met de eigenaar. Die gaf de opdracht om alles stil te houden.

Het komt tot een rechtszaak. De Nederlandse Staat eiste 1,2 miljoen gulden, de Vogelbescherming eiste een kwart miljoen. De Nederlandse claim werd afgewezen. De Vogelbeschermers kregen twee ton.

Het bijzondere aan de ramp met de Borcea is, is dat in Zeeland zeker vier mensen het oliespoor hebben opgemerkt. Sommigen hebben zelfs de kapitein van de Borcea erop aangesproken. Maar toch duurde het een maand voordat zeker was dat het Roemeense schip achter de vervuiling zat. Geen van de betrokken personen heeft aan de bel getrokken bij het minsiterie.

De Roemeense kapitein werd veroordeeld tot drie maanden cel, maar hij kwam niet opdagen bij de behandeling en de uitspraak.

Over de zoektocht naar de Borcea en de juridische afhandeling heeft RTV Rijnmond op 08-01-2018 ook een uitgebreide reconstructie geplaatst.

Bronnen:

NRC Handelsblad – 09-01-1988 – Geloosde olie veroorzaakt ramp bij vogels langs de kust

Het Vrije Volk – 09-01-1988 – Stookolie langs de kust doodt honderden vogels

De Telegraaf – 09-01-1988 – Honderden zeevogels onder de olie

Het Vrije Volk – 11-01-1988 – Zondag geen vogel te grijpen

Het Vrije Volk – 18-01-1988 – Techniek leidt recherche naar olievervuiler

NRC Handelsblad – 30-03-1989 – ‘Die bulkcarrier verliest nogal wat olie’

Het Vrije Volk – 06-04-1989 – Olielekkende Borcea werd geen stroobreed in de weg gelegd

Het Vrije Volk – 26-03-1990 – Celstraf voor kapitein Borcea

Het Vrije Volk – 20-12-1990 – ‘Vervuiler Borcea moet schoonmaak kust betalen’

Het Parool – 04-03-1995 – Rederij hoeft niet te betalen voor olieramp

Tekst: Dave Datema

Gepubliceerd op: 08-01-2018

Verhaalnummer: 105

‘Het sneeuwt Teflon’ bij Dupont in Dordrecht

DORDRECHT – Bij het Dordtse bedrijf Dupont zijn enkele honderden kilo’s teflonpoeder vrijgekomen. De stof dwarrelde neer in het oostelijk deel van de wijk De Staart. “Mensen dachten dat het sneeuwde”, aldus de voorzitter van de bewonersvereniging in De Volkskrant.

Het is al de derde keer in ruim een jaar tijd dat er een storing was bij DuPont. “Maar in de 25 jaar daarvoor is er nooit iets gebeurd”, zegt een woordvoerder van het bedrijf.

DuPont heeft de bewoners een gratis wasbeurt voor hun auto’s aangeboden. Er werden bij tweehonderd (vieze) auto’s een briefje onder de ruitenwissers gestopt, met daarin de aanbieding. Daar werd vandaag meteen veel gebruik van gemaakt. Bezemwagens hebben de staten schoongemaakt.

Luchtfoto van het fabriekscomplex van Dupont aan de Baanhoekweg. Foto: Regioarchief Dordrecht

De stof die vrijgekomen is teflon, dat gebruikt wordt voor een anti-aanbaklaag. De stof is volgens DuPont niet gevaarlijk. “Je kunt er kilo’s van op”, zegt een woordvoerder van DuPont in De Volkskrant. De stof zit ook verwerkt in hartkleppen. Ook de technische milieudienst Drechtsteden zegt dat er geen gevaar is voor de volksgezondheid.

Enkele jaren geleden kwam De Staart ook al in het nieuws omdat onder een deel van de wijk (De Merwedepolder) een grote hoeveelheid gif werd aangetroffen. Een deel van de wijk is gebouwd op een oude stortplaats.

Hoe ging het verder?

Het vrijkomen van het Teflon bij DuPont werd veroorzaakt door het in werking treden van het beveiligingssysteem.

“In het automatische controlesysteem, dat de druk en temperatuur in dit vat regelt, is een onvolkomenheid opgetreden, waardoor warmte-uitzetting de beveiliging activeerde en een deel van de inhoud krachtig werd uitgestoten”

(Het Vrije Volk op 15 februari)

Het veiligheidssysteem werd nog een keer nagekeken. Daarna mocht de productie herstart worden. De opruimklus was na een paar dagen klaar.

De Merwedepolder gezien vanaf de Merwedecentrale. Foto: Regioarchief Dordrecht

Hoe klein de ophef was, blijkt wel uit het feit dat de meeste kranten het voorval nauwelijks nieuwswaardig vonden. Vaak was het een klein artikeltje dat niet eens op de voorpagina verscheen. Toen enkele jaren geleden roetdeeltjes werden uitgestoten door Shell boven Voorne-Putten, beheerste dat dagenlang de media.

Toch was de optimistische toon van de woordvoerder van DuPont over het voorval niet helemaal terecht. In de maanden na de stof-explosie was het twee keer opnieuw raak. In april werd de fabriek stilgelegd omdat het giftige Viton ontsnapte. Weer drie maanden later kwam er Fluorwaterstof vrij. Daarmee kwam het aantal incidenten op vijf in een periode van twee jaar tijd.

PFOA

De afgelopen jaren liggen DuPont en opvolger Chemours duidelijker meer onder vuur. Dat komt vooral door de uitstoot van PFOA (grondstof voor Teflon) en GenX (de opvolger van PFOA). De stof is giftig en is jarenlang uitgestoten door DuPont. Volgens het RIVM werden omwonenden jarenlang blootgesteld aan te hoge waarden. Toch is er niet meer uitgestoten dan is toegestaan volgens de vergunning, zegt Chemours.

Of mensen ziek van zijn geworden door de uitstoot lijkt voor de hand te liggen op basis vna de RIVM-uitspraken, maar is nog niet aangetoond. In de directe omgeving van Chemours zijn niet meer kankergevallen dan in de rest van het land, is meerdere keren aangetoond.

Wel blijkt dat in de zeer directe omgeving een aantal mensen een hoeveelheid PFOA in hun bloed hebben, die boven de uiterste grens van het RIVM uikomt.

Chemours wijst erop dat het bedrijf in 2018 heeft aangekondigd dat € 75 miljoen euro wordt geïnvesteerd in de Dordtse fabriek, waarmee de uitstoot met 99% wordt verminderd.

Volgens de vergunning van Chemours mag jaarlijks nog maar 148 kilo per jaar worden uitgestoten in de lucht en het water. In de oude vergunning was dat nog 8435 kilogram.

BRONNEN:

Volkskrant – 13-02-1986 – Chemisch bedrijf laat honderden kilo’s teflon ontsnappen

NRC Handelsblad – 12-02-1986 – Honderden kilo’s Teflonpoder op Dordtse Wijk

NRC Handelsblad – 13-02-1986 – Na vervuiling met Teflonpoeder wast Dupont auto’s bewoners

Het Vrije Volk – 15-02-1986 – Poederwolk: storing in controlesysteem

RTV Rijnmond – 23-10-2018 – Chemours wil extra filters plaatsen tegen uitstoot GenX

Auteur: Dave Datema

Gepubliceerd op: 04-08-2019

Verhaalnummer: 107

Keiharde actie in de Waalhaven: Greenpeace blokkeert Duitse gifschepen

ROTTERDAM – Milieugroep Greenpeace blokkeert op dit moment twee Duitse schepen in de Waalhaven in Rotterdam. De schepen moeten voor het farmaceutische bedrijf Bayer een lading chemisch afval storten in de Noordzee. De schepen Rainbow Warrior en Evenline proberen dat te verhinderen.

Kleine rubberbootjes van Greenpeace varen als wespen door het water rondom de Kathe H. en de Rose Marie S.. De route richting het open water wordt geblokkeerd door de twee grote schepen van de milieugroep.

Om helemaal zeker te zijn dat de gifschepen niet richting de Noordzee vertrekken worden een paar rubberboten vastgemaakt aan de gifschepen. Een paar sympathiserende binnenvaartschippers helpen bij de blokkade.

  • De Rainbow Warrior in de Rotterdamse Waalhaven bij de blokkade-actie. Foto: Greenpeace

‘Blokkade’

Het nut van de blokkade wordt door de Rotterdamse rivierpolitie wel enigszins in twijfel getrokken. Volgens een woordvoerder kunnen de twee Duitse schepen probleemloos vertrekken, als ze dat willen. De politie kijkt voorlopig alleen maar toe, zolang er geen sprake is van agressie.

Dat de schepen niet vertrekken is waarschijnlijk een teken dat Bayer de confrontatie met de actievoerder niet aandurft.

Burgemeester Van der Louw van Rotterdam heeft een gesprek aangevraagd met de leiding van Bayer. Of Greenpeace bij dat gesprek is uitgenodigd, is niet bekend.

Dit artikel gaat verder onder deze advertentie

Toestemming

Bayer heeft een van de Nederlandse overheid een vergunning gekregen om jaarlijks een half miljoen ton chemisch afval te dumpen, veertig kilometer voor de kust van Hoek van Holland.

Volgens Bayer kan de lozing geen kwaad, omdat er sprake is van verdund chemisch afval. In het afval zitten stoffen als naftaleen, chloor, lood, koper, zink, kwik en cadmium. Stoffen als naftaleen zijn kankerverwekkend.

  • Een van de rubberboten van de Rainbow Warrior in de Rotterdamse haven bij de Rose Marie S.. Foto: Greenpeace

Greenpeace trok vorige maand voor het eerst aan de bel, over de lozingen, die dus niet illegaal zijn. In maart van dit jaar gaf het ministerie een vergunning om dit jaar en volgend jaar een lozing mogelijk te maken.

Volgens dr. Alan Pickaver van Greenpeace heeft de Nederlandse overheid te weinig rekening gehouden met de gevolgen van het chemische afval op lange termijn op de vissen in de Noordzee.

“Er is genoeg reden om aan te nemen dat het Ministerie van Verkeer en Waterstaat te snel is overgegaan toestemming tot dumping te geven. Er is alleen maar naar nadelige verschijnselen op korte termijn gekeken”

(dr. Alan Pickaver, Greenpeace – NRC Handelsblad – 19-04-1980)

De lozingen vinden plaats op de plek waar haring, kabeljauw en platvis paaien.

De afgelopen weken liep de spanning bij de Rotterdamse Waalhaven verder op. Dr. Pickaver, die foto’s wilde maken van het laden van de gifschepen werd, volgens eigen zeggen, door beveiligingsmedewerkers verwijderd. “Vorige week kon ik vrijuit fotograferen, gisteren werd ik beetgepakt en aan m’n haar getrokken door iemand die zichzelf veiligheidsbeambte noemde”, liet de Greenpeace-activist aan NRC Handelsblad weten.

  • De Rainbow Warrior en een van de gifschepen in de Rotterdamse Waalhaven. Foto: Greenpeace

Al sinds 1969

De dumpingen vinden al plaats sinds 1969. Sinds 1977 is daar ook een ontheffing voor nodig. De nieuwe vergunning geldt tot en met de zomer van 1981, met de mogelijkheid om het nog een jaar te verlengen. Onlangs kreeg Bayer wel te horen dat de dumpplek voor de chemische stoffen twintig kilometer verder op zee kwam te liggen.

Een poging van de Stichting Natuur en Milieu om de gifstort tegen te houden op een juridische manier heeft nog niets opgeleverd. Die uitspraak volgt eind volgende maand. Volgens Greenpeace is de lozing in strijd met internationale verdragen van Oslo en Londen, die dit soort dumpingen ten strengste verbiedt.

Hoe ging het verder?

Vijf dagen later heft Greenpeace de blokkade op. Bayer dreigde met een schadeclaim van 250.000 gulden voor elke keer dat de tankschepen niet konden uitvaren. Een rechtszaak was vrijwel zeker op een nederlaag uitgelopen, zegt Greenpeace. Als argument gebruikt Bayer dat door de blokkade er 4000 banen in gevaar komen.

Greenpeace is bang dat de rechter beslag laat leggen op de schepen van de milieuclub. En dat zou slecht uitkomen, want een paar dagen later moet de Rainbow Warrior bij IJmuiden een schip met radio-actief afval tegenhouden.

De gifdump gaat door, maar toch is het doel bereikt, laat de milieuclub weten. Minister Tuijnman heeft al aan de Duitsers laten weten dat ze een jaar de tijd krijgen om een andere productiemethode te ontwikkelen, waarbij het dumpen van chemisch afval niet meer nodig is. Een nieuwe vergunning, kan het bedrijf vergeten.

Er komt een gesprek tussen Bayer en Greenpeace, onder leiding van burgemeester Van der Louw, die al die tijd zich afzijdig heeft gehouden. Dat gesprek verloopt best goed, zeggen de betrokken partijen.

De Raad van State houdt de vergunning dan voorlopig wel in stand. Volgens TNO valt de giftigheid wel mee. Bayer gaat wel in beroep tegen de uitspraak van de Raad van State. Het bedrijf vindt dat de vergunning voor vijf in plaats van twee jaar moet gelden. Ook doen ze een verzoek om te mogen lozen op de rivier de Rijn.

Maar na een jaar na de blokkade laat Bayer weten dat ze toch afzien van het dumpen van afvalstoffen op de Noordzee. Het bedrijf heeft het afvalprobleem op een andere manier opgelost, door het productieproces aan te passen.

Bronnen:

NRC Handelsblad – 19-04-1980 – Bayer mag 550 miljoen kilo afval in Noordee lozen

NRC Handelsbald – 25-04-1980 – Greenpeace: staak dumpen chemicaliën in Noordzee

NRC Handelsblad – 26-04-1980 – Verzoek dumping in zee te staken

Het Vrije Volk – 22-05-1980 – Greenpeace steek stokje voor dumping

De Volkskrant – 22-05-1980 – Greenpeace belet schip lozen afval

NRC Handelsblad – 23-05-1980 – Greenpeace zet actie tegen gifschepen voort

Algemeen Dagblad – 23-05-1980 – Blokkade gevaar voor 4000 banen

Het Vrije Volk – 24-05-1980 – Greenpeace door Bayer voor rechter

Het Vrije Volk – 27-05-1980 – Greenpeace staakt blokkade: ‘Ons doel is bereikt’

De Volkskrant – 04-06-1980 – Bayer wil afval lozen op Rijn

Limburgsch Dagblad – 15-08-1980 – Milieugroepen teleurgesteld Bayer mag blijven lozen

De Volkskrant – 25-06-1981 – Bayer staakt lozing afval in Noordzee

Auteur: Dave Datema

Gepubliceerd op: 20-05-2020

Verhaalnummer:

Grote gifvondst onder nieuwbouwwijk Lekkerkerk

LEKKERKERK – De giftige stof benzeen is gevonden onder een deel van de nieuwbouwwijk Lekkerkerk-West. De stof is aangetroffen onder zes woningen, maar de kans is groot dat de gevaarlijke stof ook onder meer woningen in de wijk zit. Dat heeft burgemeester Ouwerkerk vanavond gezegd op een informatiebijeenkomst voor bewoners.

Wat de gevolgen zijn voor de bewoners, die in de meeste gevallen al vijf jaar op de vervuilde grond wonen, is niet duidelijk. Alle bewoners moeten een strenge medische controle ondergaan.

Onderzoek

De vervuiling kwam aan het licht door een kapotte waterleiding in september vorig jaar. De leiding was van buitenaf aangetast.

Bij het onderzoek is er gekeken onder de vloeren en de kruipruimte van zes huizen in Lekkerkerk-West. Er zijn sporen gevonden van de stalen vaten, waar het gif ingezeten heeft.

Uit proefmonsters bleek dat het grondwater verontreinigd was. Daarop volgde een uitgebreider onderzoek bij twintig woningen.

Twee dagen geleden kwam een projectgroep met de uitkomsten. Burgemeester Ouwerkerk was zo geschrokken van de uitkomsten, dat hij zo snel mogelijk een bewonersbijeenkomst organiseerde.

  • In Lekkerkerk, waar men chemische afvalstoffen in de grond heeft gevonden, werden ventilatiegaten in de huizen geboord. Fotograaf: Hans van Dijk, Nationaal Archief/Anefo. Licentie: Public Domain

Ontstaan

De vervuiling is veroorzaakt bij de voorbereidende werkzaamheden voor de bouw van Lekkerkerk-West. Sloten werden tien jaar geleden opgevuld door de Rotterdamse afvaltransporteur Wijnstekers. De vaten met benzeen, tolueen en xyleen waren vermengd met de rest van het afval. “Met name benzeen kan gevaarlijk zijn voor de gezondheid”, zei Ouwerkerk op de bijeenkomst.

De vaten zijn in de loop van de jaren doorgeroest en de inhoud is in de grond gekomen.

Een paar honderd mensen waren naar de gereformeerde kerk van Lekkerkerk gekomen voor de bijeenkomst. Nadat de meeste mensen bekomen waren van de ergste schrik kwamen er veel kritische vragen uit het publiek.

Veel mensen die al langer in Lekkerkerk woonden wisten dat er afval was gedumpt, bij het bouwrijp maken van de grond. Ook het gemeentebestuur was op de hoogte, maar deed niets.

Over de werkwijze van Wijnstekers gingen al langer geruchten. Het Rotterdamse afvalbedrijf zou de klus gratis hebben uitgevoerd. Controles werden niet uitgevoerd.

Dit artikel gaat verder onder deze advertentie

Maatregelen

Ouwerkerk kondigde meteen wat maatregelen aan die meteen worden uitgevoerd. Omdat het niet goed is dat mensen zelf in de grond gaan graven komt er het dringende advies om geen spitwerk in de eigen tuin te doen. Zandbakken voor kinderen worden zo spoedig mogelijk afgedekt.

In de kruipruimten worden ventilatiegaten geboord. Het drinkwater is volgens Ouwerkerk gewoon te gebruiken.

De festiviteiten rondom het 700-jarig bestaan van Lekkerkerk, die volgende week beginnen, gaan vooralsnog door.

Hoe ging het verder?

Lekkerkerk was niet het grootste, maar wel het bekendste gifschandaal van Nederland. Alleen 270 huizen worden ongeveer een maand na deze bijeenkomst ontruimd en de grond eronder wordt afgegraven en afgevoerd.

Het bijzondere is, is dat de betrokkenen later hebben toegegeven dat er helemaal geen benzeen in de grond zat, constateerde het geschiedenisprogramma Andere Tijden. Tolueen en Xyleen zaten wel in de grond. Die waren afkomstig uit de verfindustrie. Die stoffen waren verantwoordelijk voor de aantasting van de waterleidingen.

Het grondwater was wel degelijk verontreinigd. Een paar dagen later wordt de waterleiding dan ook afgesloten en komen er tappunten.

De huiseigenaren in Lekkerkerk-West worden uitgekocht door de gemeente, mede na inspanning door vice-premier Wiegel.

De bewoners worden tijdelijk gehuisvest op een vakantiepark, dat de bijnaam Camping Benzenidorm krijgt.

  • Massale verhuizing van bewoners uit “gifwijken” in Lekkerkerk naar hun tijdelijke wisselwoningen. Foto: Rob Croes, Nationaal Archief/Anefo. Licentie: CC-BY

Later blijkt dat geen enkele bewoner sporen van benzeen, tolueen of xyleen in zijn lichaam heeft.

Pas in 2008 kwam er juridisch een einde aan het gifschandaal. De betrokken bedrijven betalen ieder een miljoen euro, maar de schikking is geen schuldbekentenis. Van het totale bedrag ging een kwart naar de gemeente Nederlek (waar Lekkerkerk tegenwoordig toen onder viel).

Vergelijkbare schandalen

In de jaren na ‘Lekkerkerk’ volgen er nog meer vergelijkbare zaken. Voor veel mensen zullen de namen als Gouderak, de Staart (Dordrecht), Volgermeerpolder (Amsterdam) en Coupépolder (Alphen aan den Rijn) bekend in de oren klinken.

Lees verder: ‘100.000 vaten gif onder de Coupépolder’

Er zijn veel overeenkomsten tussen al deze verhalen, maar geen van deze gevallen kreeg zoveel aandacht als Lekkerkerk. Dat komt vooral omdat Lekkerkerk het eerste grote geval was dat aan de oppervlakte kwam. Daarnaast had burgemeester Ouwerkerk jarenlang voor de VARA gewerkt en gebruikte hij die contacten om zijn problemen via de media op de politieke agenda te krijgen.

Bronnen:

Binnenlands bestuur – Legendarische gifaffaire

“Mogelijk medische controle alle bewoners Giftig benzeen onder woningen Lekkerkerk”. “Het vrije volk : democratisch-socialistisch dagblad“. Rotterdam, 04-04-1980.

“Burgemeester tot! Bewoners: , ,Le kkerkerkse bodem zwaar verontreinigd””. “De Telegraaf“. Amsterdam, 04-04-1980.

Andere Tijden – Lekkerkerk

Wikipedia – Gifschandaal Lekkerkerk

Tekst: Dave Datema mmv Maarten Timmer

Gepubliceerd op: 01 oktober 2017

Verhaalnummer: 07

Rijnmond hoestend en proestend door zware luchtvervuiling

VLAARDINGEN – Een deel van het Rijnmondgebied is getroffen door mogelijk de zwaarste luchtvervuiling uit de Nederlandse geschiedenis. De mist die bleef hangen maakte het voor veel mensen moeilijk om te ademen. Anderen hadden tranende ogen en kregen hoestbuien. De vervuiling was zo zwaar dat schoolkinderen naar huis werden gestuurd.

Al de hele dag hing een vieze, stinkende mist over het Rijnmondgebied. De smog werd vermengd met de uitstoot van de bedrijven in de Botlek en de Europoort.

“Het is een van de ernstigste toestanden die ik heb meegemaakt. Zo’n sterke smog is tot nu toe alleen in het buitenland voorgekomen”, zegt de Vlaardingse directeur van de GG&GD.

Meetpunten in het gebied signaleerden concentraties boven de ‘gezondheidsgrens’ van 500 microgram zwaveldioxide (SO²) per kubieke meter. Normaal ligt dat rond de 100 microgram.

Bij de meldkamer van de milieudienst kwamen vandaag zeker 440 belletjes binnen. De meeste klachten kwamen uit Vlaardingen en Maassluis. In de loop van de dag kwamen ook klachten uit Schiedam, Brielle en Rozenburg.

* Protestdemonstratie van scholieren tegen luchtvervuiling, Vlaardingen; demonstranten met borden. Fotograaf: Herbert Behrens, Nationaal Archief/Anefo. Licentie: Public Domain

School

Veel klachten waren afkomstig van scholen in het Rijnmondgebied. Op de Casimir-scholengemeenschap in Vlaardingen hadden leerlingen aan het begin van de middag door dat er iets vreemds aan de hand was, zegt rector P. Vreeken.

“Omstreeks twaalf uur kwamen de leraren met hoofd- en keelpijn uit de klassen; het praten ging hoe langer hoe moeilijker. Veel kinderen kwamen bij  me met dezelfde klachten. Die stuurden we naar huis. Tegen twee uur was er helemaal geen beginnen meer aan. We hebben iedereen naar huis gestuurd.”

(P. Vreeken, Scholengemeenschap Casimir, Vlaardingen, Vrije Volk – 13-10-1970)

Sommige leerlingen hebben namens hun schoolgenootjes een telegram gestuurd naar staatssecretaris Kruisinga. Daarin laten ze weten hoe ongerust ze zijn over ‘de gifwolk, die ons schoolwerk ernstig belemmert, zodat zelfs de lessen gestaakt moesten worden’

Industrie

De bedrijven in het Rijnmondgebied kregen rond elf uur de melding dat ‘alarmfase 1’ was ingegaan. Dat houdt in dat stankverwekkende werkzaamheden moeten worden beëindigd.

Een paar uur later volgde voor het eerst in de Nederlandse geschiedenis ook ‘alarmfase 2’. Bedrijven kregen het dringende verzoek over te stappen op zwavelarme brandstoffen. Maar dat is niet verplicht. Sommige bedrijven hebben niet eens de mogelijkheid om over te schakelen.

Nadat alarmfase 2 was ingesteld werd de situatie wel iets beter, maar dat kan ook met de veranderende weersomstandigheden te maken hebben.

* Luchtvervuiling in Rijnmondgebied; schoorstenen van Shell-raffinaderij te Pernis. Fotograaf: Eric Koch, Nationaal Archief/Anefo. Licentie: Public Domain

Gevolgen voor de gezondheid

Wat de gevolgen zijn van deze vervuiling is nog niet duidelijk. In Vlaardingen zijn meerdere mensen onwel geworden, maar een precies aantal ontbreekt. Het Holy-ziekenhuis heeft geen slachtoffers opgenomen.

“Maar”, zegt dr. Wolffs van de Vlaardingse GG&GD, “uit Londen en Los Angeles weten we dat na het stadion van de overprikkeling van de slijmvliezen het stadium van de ‘oversterfte’ komt: meer doden dan normaal.”

Dit artikel gaat verder onder deze advertentie

Protest

Het is niet voor het eerst dat de Rijnmonders getroffen worden door luchtvervuiling, maar zo erg als deze keer heeft nog niemand eerder meegemaakt. Meerdere actiegroepen hebben ook een noodkreet gestuurd naar staatssecretaris Kruisinga.

“De situatie is nu zo ernstig dat we staatssecretaris Kruisinga hebben gevraagd Rijnmond nu al tot saneringsgebied te willen verklaren. Officieel zou dat pas kunnen als de nieuwe wet op saneringsgebieden door het parlement is.”

(Actieleider G.J. Henning, Vrije Volk, 13-10-1970)

Morgen is er een protestmars richting het stadhuis van Vlaardingen georganiseerd. Later op de avond staat een spoedzitting van de gemeenteraad gepland. Ook de verantwoordelijk wethouder maakt zich ernstige zorgen, heeft ze laten weten.

* Luchtvervuiling in Rijnmondgebied; schoorstenen van Shell-raffinaderij te Pernis. Fotograaf: Eric Koch, Nationaal Archief/Anefo. Licentie: Public Domain

Saneringsgebied

De Eerste Kamer behandelt binnenkort de Wet op de Luchtvervuiling behandeld. Dat geeft de staatssecretaris de mogelijkheid zogeheten ‘Saneringsgebieden’ aan te wijzen, om de vervuiling aan te pakken.

De politieke partij KVP heeft gevraagd of de luchtverontreinigingswet zo snel mogelijk behandeld kan worden.

Als de Rijnmond een saneringsgebied wordt is het nog niet duidelijk wat de gevolgen zullen zijn. Toch lijkt de gemeente Rotterdam tegen te zijn. De gemeente verzet zich al jaren tegen het aanwijzen van de Rijnmond als saneringsgebied.

Dat komt mede door de mogelijke vestiging van een nieuwe Hoogovensfabriek in het Rotterdamse havengebied, die nu al erg omstreden is. De verwachting is dat de uitstoot van zwaveldioxide alleen maar zal toenemen.

Hoe ging het verder?

Misschien is het goed om eerst even de cijfers in context te plaatsen. Later bleek dat de gemiddelde zwaveldioxideconcentratie in het Rijnmondgebied zo’n 243 milligram per kubieke meter was. Dat is nog altijd anderhalf keer hoger dan normaal, maar een stuk lager dan de ‘medische grens’ van 500 microgram. Dat verschil is vooral te verklaren doordat er een gemiddelde gemeten moet worden van drie uur.

Maar als je het vergelijkt met tegenwoordig…

Op het moment dat dit artikel werd geschreven was de concentratie midden in het Botlekgebied rond de 3 microgram SO² per kubieke meter. Dat houdt in dat op 12 oktober 1970 de hoeveelheid zwaveldioxide grofweg 100 keer zo hoog was in vergelijking met nu.

* Luchtmeetnet (DCMR). Gemaakt op 7 augustus 2017. Meetpunt Rotterdam-Geulhaven, een meetpunt pal naast Vlaardingen

Het Rijnmondgebied werd al een dag na de ernstige luchtvervuiling aangewezen als saneringsgebied. Staatssecretaris Kruisinga kwam zelf naar het ‘rampgebied’ om poolshoogte te nemen en deed toezeggingen. Die bleken overigens niet heel veel waard te zijn, want de zogeheten saneringscommissie was een jaar later nog steeds niet helemaal geformaliseerd.

De komst van de Hoogovens in de Rotterdamse haven is door actiegroepen tegengehouden. Er werden 60.000 handtekeningen ingeleverd tegen de komst van de fabriek, die inderdaad veel zwaveldioxide produceerde. Twee jaar later brak de staalcrisis uit.

Nog erger

Vlaardingen zette luchtvervuiling wel op de kaart, maar datzelfde jaar werd Eindhoven getroffen door een nog grote golf aan vervuiling. Door de oostenwind kwam lucht uit het Roergebied over de Brabantse stad heen. Vervolgens werden concentraties gemeten van bijna 750 microgram per kubieke meter.

Bronnen:

“Het vrije volk : democratisch-socialistisch dagblad“. Rotterdam, 13-10-1970, p. 1.

“NRC Handelsblad“. Rotterdam, 13-10-1970, p. 1.

“De Telegraaf“. Amsterdam, 13-10-1970, p. 1.

“Het vrije volk : democratisch-socialistisch dagblad“. Rotterdam, 14-10-1970, p. 1.

Leidsche Courant. Leiden, 14-10-1970, p. 13

Tekst: Dave Datema

Gepubliceerd op: 01-10-2017

Verhaalnummer: 67