De zevende aflevering van de Dagvantoen-podcast staat vrijwel in het geheel in het teken van de vondst van gif in de Zellingwijk in het dorpje Gouderak. Deze maand is het 40 jaar geleden, dat de eerste berichten over een grote hoeveelheid gif naar buiten kwamen in de media.
De ongeveer driehonderd bewoners gingen vervolgens een proces in dat voor sommigen een paar jaar, maar voor andere drie decennia heeft geduurd.
Heftige discussie tussen bewoners en leden van het gemeentebestuur. november 1982. Foto: Rob Croes, Nationaal Archief/Anefo
“Op een gegeven moment kwamen we terug van vakantie”, vertelt oud-bewoner Piet Schakel in de podcast, “de buren waren al weg en de ruiten waren ingegooid. Mijn vrouw en ik keken elkaar aan en zeiden: Weg hier. Hier willen we niet blijven.”
“Geld. Dat was de belangrijkste reden dat het allemaal zo lang heeft geduurd”, zegt oud-bewoner Ger Bouter, die jarenlang als voorzitter van de bewonerscommissie heeft geknokt voor een terugkeer van de bewoners naar de wijk. “Maar er was ook een enorm verschil in hoe huurders en kopers werden behandeld. Ook dat ging over geld. Maar het veroorzaakte enorme ruzies.”
Ger Bouter (l) en Piet Schakel (r) voor de nieuwe woningen in de Zellingwijk.
Een terugblik op knokken tegen de overheid, beloftes, ruzies en ‘jaloezie op de afhandeling in Lekkerkerk’.
In de rubriek Uyt den Oude Dhoos blikken we terug op de tewaterlating van een groot schip in Alblasserdam. Ook in 1958 was dat al een zeer imposante gebeurtenis.
Verder op dagvantoen.nl
Op 15 november blikt dagvantoen terug op Sparta – Feyenoord in 1970. Tijdens die wedstrijd schiet keeper Eddy Treijtel een meeuw uit de lucht.
Op 18 november staan wat opmerkelijke demonstraties centraal. In 1918 komen tienduizenden mensen bij elkaar op het Malieveld in Den Haag om de steun uit te spreken voor Koningin Wilhelmina. Het is een reactie op de oproep tot een revolutie, een week eerder door Troelstra in Rotterdam.
Ook op 18 november, maar dan in 1987, is er in Rotterdam een demonstratie tegen de opvoering van het toneelstuk ‘Het vuil, de stad en de dood’. Volgens de demonstranten is het stuk anti-semitisch. De try-out wordt onmogelijk gemaakt, als demonstranten het podium bezetten.
Op 19 november is het 600 jaar geleden dat de Sint Elisabethsvloed plaatsvond. Een groot deel van Holland liep onder water omdat de dijken doorbraken en vooral het gebied rondom Dordrecht werd zwaar getroffen.
In de podcast van vorige week stelden we de vraag ‘Wie was die Sint Elisabeth eigenlijk?’ en ‘Waarom werd de ramp naar haar vernoemd?’ Het antwoord kwam van Marianne Eekhout van het Dordrechts Museum:
VLAARDINGEN – Duizenden vrijwilligers hebben vanmiddag in de Lickebaertpolder bij Vlaardingen illegaal bomen geplant, uit protest tegen de komst van een vuilstort. Op het gebied van 25 voetbalvelden moet de omstreden stortplaats komen. Maar de vraag is of de 15.000 bomen mogen blijven staan.
De actie is mede op poten gezet door SP-gemeenteraadslid Remi Poppe. Samen met een paar andere activisten maakte hij zich ernstige zorgen over de komst van de vuilstort. Op papier was het namelijk ook mogelijk dat er ‘vervuild en vermalen afval’ gestort kon worden.
En dat is tegen het zere been van veel Vlaardingers. “Het is op een gegeven moment wel een keer genoeg”, zegt een bewoner die zes bomen in de Vlaardingse klei zet. “We hebben hier in de omgeving veel stankoverlast. En met al die industrie is het knap gevaarlijk soms.”
Na een succesvolle informatieavond in Vlaardingen werd de protestgroep ‘Groeiend Verzet’ opgericht. Ook de huisartsenvereniging sloot zich aan bij de actie. Bij huisartsen, apothekers en bloemisterijen konden ‘boombonnen’ gekocht worden voor 5 gulden. Er worden vele duizenden bonnen verkocht.
Het planten van het Volksbos bij Vlaardingen – Foto: Stadsarchief Vlaardingen
Drukte
En dus was er vanmorgen nauwelijks een doorkomen aan op de Maassluisedijk. Auto’s stonden her en der geparkeerd en anderen trotseerden de kou op de fiets. Een agent deelde meerdere bekeuringen uit voor fout parkeren.
Vanaf de dijk zie je hoe vele honderden mensen over het braakliggende terrein krioelen, vaak met een boom in de hand. Zelfs een vrouw op hakken trotseert de modder.
“Die vuilstort is toch nergens voor nodig”, zegt een man die met drie bomen door de bagger ploetert. Een van de bomen is voor hem en hij heeft er ook twee voor de buurvrouw meegenomen. “Natuurlijk moet het puin ergens naartoe”, gaat hij verder. “Maar Vlaardingen is al zo zwaar belast met het milieu. Laat ze maar een ander plekje zoeken. Al het puin op één hoop is niet eerlijk”.
Lottie
De allereerste boom werd vanmiddag geplant door Lottie Aalbrecht, op haar eerste verjaardag. Ze woont aan de Platanenlaan in Vlaardingen en mocht – hoe typisch – een Plataan planten.
Vastgehouden door haar moeder gooite de jongedame wat onwennig wat aarde en gooide dat naar de boom. Daarna onthulde ze een plaquette.
En na Lottie volgden dus duizenden (naar schatting 8.000) anderen die zeker 15.000 bomen geplant hebben.
“Ik ben er vooral trots op dat er zoveel mensen gekomen”, zegt een van de organisatoren. “Dat deze mensen in opstand komen tegen een stuk onrecht. Ik kan wel janken, zo trots ben ik.”
Dit artikel gaat verder onder deze advertentie
Zinloos
Een van de mensen die vanaf de dijk staat toe te kijken is een ambtenaar van het Recreatieschap Midden-Delfland. Die organisatie is eigenaar van het stuk grond, waar de bomen illegaal geplant zijn.
“Er was veel volk”, liet de ambtenaar aan Radio Rijnmond weten. “Maar ik had die bomen liever op een andere plek gehad in Midden-Delfland, waar ze wel tot wasdom hadden kunnen komen”.
Het planten van het Volksbos bij Vlaardingen – Foto: Stadsarchief Vlaardingen
Het gebied werd al in de jaren ’70 aangewezen als plek waar een puinstort moest komen. Ondanks sloot het recreatieschap een contract daarover met het Provinciaal Afvalverwerkingsbedrijf (Proav).
De bedoeling is dat het puin wordt gestort en dat het daarna wordt afgedekt. Er ontstaat dan een berg van 35 meter en dat vormt het centrale punt in een recreatiegebied.
“En als de politiek bij zijn besluitvorming blijft dat is het valse hoop dat deze bomen blijven staan”, gaat de woordvoerder verder. “Als de stort van start gaan moeten de bomen weg”.
Drie miljoen gulden
Daar komt nog eens bij dat de bomen nu in ‘schone grond’ zijn gezet. De bovenste laag is afkomstig uit de Krabbeplas. Die grond moet, als het storten voorbij is, het puin afdekken. “Die grond heeft een waarde van drie miljoen gulden”, legt de ambtenaar verder uit.
“En mocht de puinstort dan alsnog niet doorgaan, dan willen we toch die grond verkopen om het ergens anders te gebruiken. En ook dan moeten die bomen weg. De waarde van die bomen haalt zeker de drie miljoen gulden niet, die de grond waard is.”
Hoe ging het verder?
De actie maakt indruk. De plannen voor de puinstort worden in de ijskast gezet en in 2003 wordt besloten dat het protestbos gelegaliseerd werd. Het bos wordt zelfs verder uitgebreid.
Vier jaar geleden (2013) werd een tweede Volksbos geplant, als protest tegen de komst van de Blankenburgtunnel. Dat bos (1700 bomen) is wel weggehaald, vanwege archeologisch onderzoek. Rijkswaterstaat heeft wel beloofd dat er op een andere plek 250 bomen teruggeplant zullen worden.
MAASSLUIS/VLAARDINGEN – In melk afkomstig van koeien bij Vlaardingen en Maassluis zijn sporen van het giftige dioxine gevonden. Dat meldt Het Vrije Volk. Een deel van de melk is verkocht in de supermarkt.
Het ministerie van Landbouw heeft de melk apart gehouden, maar hield de vergiftiging verder geheim. Voor de dioxine-soorten polychloordibenzoparadioxine (PCDD) en polychloordibenzofuraan (PCDF) gelden geen wettelijke norm, maar zijn wel zeer giftig, zeggen deskundigen.
Foto: Pixabay
Een woordvoerder van het ministerie van Welvaart, Volksgezondheid en Cultuur is het niet duidelijk hoeveel vervuilde melk is verkocht. Maar er hebben zich nog geen mensen met vergiftigingsverschijnselen gemeld bij de huisarts.
Vandaag komt een crisisteam van de overheid met verdere maatregelen. Maar, zo zegt het ministerie van WVC, de volksgezondheid loopt geen gevaar. Groenten die in de Lickebaertpolder zijn geteeld kunnen gewoon gegeten worden.
Foto: Pixabay
AVR
De vervuilde melk komt van elf boeren in de Lickebaertpolder. Deze boerenbedrijven liggen letterlijk onder de rook van de vuilverbrandingscentrale van AVR, aan de andere kant van het water, bij Rozenburg.
In 1984 werden eerder al sporen ontdekt van dioxine in de melk. Ook toen werd gekeken naar AVR, maar tot een verbod op de verkoop van deze melk kwam het niet.
Dit artikel gaat verder onder deze advertentie
Boeren
Een van de boeren in het gebied trok zelf aan de bel bij het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM). Uit onderzoek bleek dat er verhoogde concentraties schadelijke stoffen in de melk zitten.
Boer Siem van der Kooij zegt tegen Het Vrije Volk dat hij een jaar geleden al contact had gezocht met het RIVM. Hij is ervan overtuigd dat de AVR achter de vervuiling zit.
“Wij krijgen veel steun van boeren uit de buurt. Ze leven hier allemaal al jaren in de rookwolken van die AVR. En iedereen gaat wel eens denken ‘is dat nou allemaal wel zo gezond?”
(boer Siem van der Kooij, HVV 15-07-1989)
Toch is niet iedereen in het gebied even blij met de melding van Van der Kooij. Sommigen van hen zijn zelfs erg sceptisch.
“Ach wat dioxine. D’r wordt veel te veel geluld en geschreven. Te veel geouwehoerd, laat ik het zo dan maar zeggen. Straks kun je niks meer eten en drinken. Daar word je toch gestoord van.”
(boer Cor van Leeuwen, HVV 15-07-1989)
Veel van de boeren drinken zelf de boerenmelk uit het gebied en ‘hebben al jaren nergens last van’. Daarom wordt er met gemengde gevoelens gekeken naar boer Siem van der Kooij, die de hele zaak aan het rollen bracht.
“Waarom moet die Van der Kooij zo nodig de boel weer op stelten zetten? En nou wil’ie proberen schadevergoeding te krijgen van het rijk. Zal’ie toch lang voor moeten vechten”
(boer Cor van Leeuwen, HVV 15-07-1989)
Dode dieren worden geruimd na een gaslekkage bij Seveso in Italië. Foto: ASL, Nationaal Archief/Anefo
Italië
Hoe giftig dioxine kan zijn bleek in 1976 toen een paar kilo dioxine ontsnapte in het Italiaanse Seveso. Tientallen mensen werden toen ernstig ziek toen de gaswolk dagenlang in het plaatsje bleef hangen.
Honderden dieren overleden. Groente in moestuinen ging dood en ook bomen verloren hun bladeren. Tientallen families moesten verhuizen omdat de omgeving zwaar vervuild raakte.
Hoe ging het verder?
Diezelfde dag neemt de overheid maatregelen. Melk, vlees en vet van dieren uit de buurt van de AVR-centrale mogen niet gebruikt of verkocht worden. Maar, zo blijven de instanties volhouden, er is geen gevaar voor de volksgezondheid.
Minister Nijpels van Milieu belooft op korte termijn strengere regels voor afvalverwerkingsbedrijven. Die waren al in de maak, maar door het hele dioxineschandaal, wordt er even extra vaart achter gezet.
Er wordt ook al gesproken over een schadevergoeding voor de getroffen boeren. Melk mag wel opgehaald worden, maar wordt apart bewaard. De boeren krijgen wel betaald.
Wetenschappers stellen dat je alleen ziek kan worden van de dioxinegehaltes als je meer dan 9 liter melk per dag drinkt.
Een kleine week later blijkt dat AVR niet het enige bedrijf in de omgeving is dat dioxine uitstoot. Sterker nog er staan nog eens twintig bedrijven op een lijst van de GPD-bladen die achter de vervuiling kunnen zitten. Ook bedrijven als Shell worden genoemd.
Toch start de overheid een bodemprocedure tegen AVR. De staat eist 2,2 miljoen gulden aan schadevergoeding voor de boeren. Ook moet de vuilverbranding onmiddellijk stoppen met het uitstoten van dioxine.
Het duurt vijf maanden (!) voordat AVR eindelijk inhoudelijk reageert. Volgens de huisjurist kan de vervuiling onmogelijk afkomstig zijn van de vuilverbranding. Uit onderzoek blijkt dat de dioxine niet aan de andere kant van de rivier terecht kan komen. Een maand later geeft justitie dat ook toe. AVR kan niet achter de vervuiling zitten. De bodemprocedure wordt eind januari 1990 geschrapt.
Wie nu de vervuiler is, is altijd onduidelijk gebleven. AVR wordt genoemd, maar ook AKZO komt als veroorzaker voorbij. Het is echter nooit vastgesteld wie er verantwoordelijk was.
Vier jaar later, we zitten dan in 1994, heeft AVR de uitstoot van dioxine wel fors verlaagd. Er komt nu slechts een zesde van de wettelijk toegestane norm vrij. Een maand later, ruim zes jaar na de melding van de kleine kaasboer uit de Lickebaertpolder, mag het vlees van de plaatselijke koeren weer gegeten worden.
ALPHEN AAN DEN RIJN – Alphen aan den Rijn is mogelijk getroffen door het grootste milieuschandaal van Nederland in de geschiedenis. Onder recreatiegebied Zegersloot in de Coupépolder zouden 100.000 vaten liggen met industrie- en ziekenhuisafval. Ter vergelijking: bij de beruchte affaire Lekkerkerk ging het om 1.600 vaten.
Het gebied was tot eind jaren ’70 een regionale vuilstortplaats. Tegenwoordig ligt er een golfbaan. Vlakbij liggen een kinderboerderij, de woonwijk Ridderveld en een camping.
Onderzoek naar vervuiling grond golfterrein in Alphen aan den Rijn met geigerteller. Foto: Rob Croes, Nationaal Archief/Anefo. Licnetie: CC-BY
Volgens burgemeester Paats is er nog geen gevaar voor de volksgezondheid, omdat de vaten nog intact zijn. Paats zegt dat het jaren kan duren voordat de vaten gaan roesten en er lekken ontstaan. Ook bestaat de mogelijkheid dat een deel van het afval radioactief. Daarom wordt er nu ook onderzoek gedaan met geigertellers.
Na de sluiting van de stortplaats werd het gebied schoongemaakt. Vaten werden toen niet gevonden. Milieu-gedeputeerde Van der Vlist heeft besloten om het gebied te onderzoeken.
Volgens de Telegraaf is de politie een half jaar geleden getipt over de illegale dump van het giftige afval. Het afval zou er gestort zijn door een transportbedrijf uit Hazerswoude. Dat bedrijf zelf ontkent dat het iets met de dump te maken heeft.
De Coupépolder, ingeklemd tussen de Kromme Aar en het Aarkanaal (midden). Links de nieuwe wijk Ridderveld. Afbeelding: Kadaster (1988)
Afval
Het afval zou onder meer afkomstig zijn van het Academisch Ziekenhuis in Leiden. Het zou vervolgens naar de AVR (Afvalverwerking Rijnmond) gebracht moeten worden om vernietigd te worden, maar daar is het nooit aangekomen. Het ziekenhuis deed twee maanden geleden aangifte van het verdwijnen van 11.000 vaten gif.
Mogelijk zijn er ambtenaren voor het illegaal storten van het afval omgekocht. Dat wordt nu onderzocht. Een ambtenaar zou voor een geldbedrag een bepaalde controle niet hebben uitgevoerd.
Dit artikel gaat verder onder deze advertentie
Laconiek
De beheerder van de vlakbijgelegen kinderboerderij Zegerplas, zei eerder vandaag tegen Het Vrije Volk dat hij zich nog geen zorgen maakt. “Als er bij ons gif in de grond zou zitten, zouden we dat allang hebben gemerkt. Onlangs zijn er dertig lammetjes geboren. Daar is totaal niets mis mee.”
Volgens de beheerder is er daarom ook geen enkele reden om de kinderboerderij te sluiten in afwachting van de onderzoeken.
Ook in de sloten rondom de golfbaan is geen gif gevonden in watermonsters. Dat wil zeggen dat het gif zich niet verspreid via het grondwater.
Tuinder Van Nieuwkoop wijst naar de voormalige vuilnisbelt. Foto: Rob Bogaerts, Nationaal Archief/Anefo.
Angst
In de woonwijk Ridderveld maakt met zich meer zorgen. Een bezoekster van de kinderboerderij zegt tgen Het Vrije Volk dat ze zich zorgen maken over hun kinderen. Ze is tien jaar geleden verhuisd van Vlaardingen naar dit gebied.
“Ik dacht: hier zit ik goed, zo op het platteland. Vanochtend dacht ik dat we maar beter weer kunnen verhuizen.”
(Bewoonster, Het Vrije Volk, 17-03-2018)
Een ouder echtpaar vindt dat de ambtenaar die verdacht wordt van corruptie zelf maar alle vaten moet opgraven.
Bij de gemeente Alphen aan den Rijn zijn vanmorgen slechts enkele telefoontjes over de illegale stortplaats binnengekomen. Maar de verwachting is dat er vanmiddag veel meer vragen bij gaan komen.
Hoe ging het verder?
Het gifschandaal is inderdaad een van de grootste uit de Nederlandse geschiedenis. De ergste vervuiling wordt voorkomen door het slaan van een damwand en aanleggen van een afdeklaag, die vrijgekomen giftige gassen moet tegenhouden.
De gemeente Alphen aan den Rijn en de provincie Zuid-Holland gaan daarna op zoek naar een methode om de Coupépolder, zoals het gebied heet, te saneren. Maar daarbij wil het niet al te diep in de buidel tasten.
De Raad van State besluit eind 2002 dat ‘de best bestaande techniek’ gebruikt moet worden voor de sanering, maar dat is nog altijd niet gebeurd.
De vaten met onder andere lood, cadmium, nikkel en benzeen liggen nog altijd onder de grond.
De transporteur die verantwoordelijk is voor het dumpen van het afval wordt veroordeeld tot 4,5 jaar cel.
ROTTERDAM – Er komt een einde aan de grote hoeveelheden huisvuil die in Rotterdam op straat liggen opgehoopt. De rechter heeft verdere acties tegen loonsverlaging bij de reinigingsdienst (ROTEB) verboden, net als de staking bij het Openbaar Vervoer (RET) en het energiebedrijf (GEB).
In Rotterdam is het afval al bijna een maand niet meer opgehaald. Het vuilnis ligt op veel plaatsen in enorme hopen langs de weg. Ratten hebben vrij spel in de straten.
“Voorbijgangers lopen met een grote boog om de hoog opgestapelde vuilniszakken bij brandweerpost Zaagmolenkade heen. Een deel van het vuil is afgegleden naar de rijbaan. Automobilisten rijden er stapvoets voorbij”
(Het Vrije Volk, 26-11-1983)
Postende stakers voetballen voor een grote hoop vuilnis. Foto: Rob Bogaerts, Nationaal Archief/Anefo
Sommige Rotterdammers zijn de stank en het straatbeeld zat. “Er zijn al een paar vechtpartijtjes geweest”, zeggen een paar stakers van de ROTEB bij de vuilverbranding aan de Brielselaan tegen de verslaggever van Het Vrije Volk. “En er zijn wat mensen die hebben geprobeerd om de boel in brand te steken. Maar verder valt het best wel mee.”
Sommige straten in het Oude Noorden zijn bijna onbegaanbaar door de tijdelijke vuilnisbelt die daar is ontstaan. Aan de andere kant zie je in Hillegersberg, het rijkere gedeelte van de stad, geen enkele zak langs de kant van de weg liggen. Waar die zakken blijven is een raadsel.
“In de meeste andere stadswijken ontkomen ze er niet aan, maar als het even kan worden de zakken wel ordelijk gestapeld, zo ver mogelijk van de voordeuren weg. In het gelid geplaatste viezigheid: niet eens ‘een soort uiting’ of het moest een uiting van hygiënische burgerzin zijn.”
(Het Vrije Volk, 26-11-1983)
De rechtszaak tegen de stakers van de ROTEB was aangespannen door Rotterdamse middenstanders. Die zeggen grote schade te leiden door de actie van met name de reinigingsdienst. Door de grote hopen afval langs de weg, mijden klanten hun winkels, zeggen ze. De schade zou tussen de 50 en 150 miljoen gulden liggen.
Enorme stapel huisvuil in Rotterdam, die is blijven liggen door de stakingen tegen de kortingen op salarissen. Foto: Rob Bogaerts, Nationaal Archief/Anefo
Uitspraak
De Rotterdamse rechter heeft vandaag geoordeeld dat het huisvuil nog niet heeft geleid tot aanwijsbare schade voor de volksgezondheid. Maar “het is niet verantwoord om te blijven toezien totdat de gevaren zich manifesteren”.
Daarnaast nodigt al dat huisvuil niet uit om even de Sinterklaasinkopen te gaan doen, geeft ook de rechter toe, in een periode die voor de winkeliers erg belangrijk is.
Ook de staking van RET-personeel werd verboden “omdat deze vrijwel samenvalt met de extra koopavonden voor Sinterklaas”. Personeel van de RET legde acht dagen geleden het werk neer.
Volgens de rechter zorgen alle acties bij elkaar (inclusief het dreigement van de GEB om de straatverlichting uit te zetten op koopavond) dat sommige bedrijven worden bedreigd in hun voortbestaan door de acties.
De uitspraak van de rechter was een harde klap voor de tegenstanders van de omstreden Kortingswet. Veel stakende werknemers van de RET waren bij elkaar gekomen in zalencentrum Palace.
Nadat het nieuws van de uitspraak van de rechter bekend werd vochten woede en verdriet om voorrang.
“Het lijkt wel of we hier in Rusland zitten. We vechten voor ons inkomen. Ik verdien 1773 gulden netto per maand en daarvan moet ik er nu 60 inleveren. Dankzij Bestek ’81 was ik al 200 gulden achteruit gegaan. En nu mogen we niet eens meer actie voeren.”
(technicus in Het Vrije Volk, 29-11-1983)
De stakingsleiders konden rekenen op een staande ovatie van de aanwezige collega’s.
(Dit artikel gaat onder deze advertentie verder)
Kortingswet
Dat een groot deel van het land nu plat ligt komt door het protest tegen de kortingswet. Ambtenaren gaan er drie procent in loon op achteruit.
Het kabinet onder leiding van CDA-premier Lubbers probeert al een paar jaar de rijksuitgaven terug te dringen. Die waren sinds het begin van de jaren ’70 toegenomen van 45% tot 62% van het Bruto Binnenlands Product (BNP).
Tegenover de korting van het loon stond een arbeidstijdverkorting, maar dat kon de woede onder de ambtenaren niet wegnemen. Ondanks de afspraak tot loonmatiging in het Akkoord van Wassenaar leidt het tot de eerste acties.
Dat de ambtenaren gingen staken was vrij uitzonderlijk. Tot 1980 was het voor ambtenaren niet toegestaan om het werk neer te leggen.
Politiewagen voor het huis van premier lubbers met op de voorgrond vuilniszakken. Foto: Marcel Antonisse, Nationaal Archief/Anefo
Chaos
De stakingen beperken zich niet tot Rotterdam. Ook in andere steden is sprake geweest van chaotische situaties.
In Schiedam en Vlaardingen ging gisteravond de straatverlichting uit op koopavond. Bijna alle winkels bleven daarom dicht. Alleen de V&D bleef open.
In Dordrecht heeft het gemeentelijk energiebedrijf de tv-netten Nederland 1 en Nederland 2 op zwart gezet. Ook daar was er het plan om de straatverlichting uit te zetten, maar dat plan werd niet doorgezet, nadat het stadsbestuur had gedreigd met een rechtszaak.
In Delft zorgden de acties om een andere reden voor chaos. De stroom was uitgevallen. De politie kreeg zoveel belletjes van mensen die klaagden over deze nieuwe actie van de ambtenaren dat de telefoonlijnen overbelast raakten. Maar in de praktijk bleek het gewoon te gaan om een storing. Toch gingen zestig boze mensen naar het energiebedrijf Delfland en gooiden bloembakken door de ruiten van het gemeentelijke energiebedrijf.
(Dit artikel gaat onder deze advertentie verder)
Aan het werk
De vakbonden laten weten dat ze tegen de uitspraak van de rechter in beroep gaan, maar zo’n procedure kan maandenlang duren. Daarmee zijn de acties in Rotterdam van de baan.
Niet overal worden de acties stopgezet. In Amsterdam gaf de rechter wel toestemming aan de stadsreiniging om door te gaan met hun acties. Daar is de nood minder hoog, omdat er afspraken zijn gemaakt tussen de reinigingsdienst en de GG en GD over ingrijpen als de volksgezondheid in gevaar komt. Daar was in Rotterdam geen sprake van.
Ook bij de NS wordt verder gestaakt. In delen van Limburg rijden ook morgen geen treinen meer.
In onze regio zijn de acties evenmin van de baan. De brug- en sluitwachters staken nog steeds. En ook het streekvervoer op Voorne-Putten en in Rozenburg ligt nog steeds plat.
Hoe ging het verder?
Alle acties ten spijt, de kortingswet kwam er toch. Vlak voor kerst ging de Eerste Kamer akkoord met een korting van 3 procent op het ambtenarenloon. Ook de uitkeringen gingen omlaag. De Tweede Kamer ging een week daarvoor al akkoord.
Het bovenstaande verhaal is geschreven in de serie voor de Maand van de Geschiedenis 2018. Het thema dit jaar is Opstand. In dit ‘stinkende’ verhaal staan de gevolgen centraal als één bepaalde partij in opstand komt.
GOUDERAK – Onder een deel van het dorpje Gouderak (Krimpenerwaard) is een nog onbekende hoeveelheid landbouwgif en olie ontdekt. Het gaat om de woningen onder de Zellingwijk. Het is de bedoeling dat de bodem volgend jaar al gesaneerd gaat worden.
Er is vandaag overleg geweest tussen de Provincie en de Inspectie voor Volksgezondheid. Daarbij is afgesproken dat de bestrijding van de verontreiniging hoog op het lijstje komt te staan voor het bodemsaneringsprogramma.
De vervuiling komt niet geheel als een verrassing. Toen de vervuiling van Lekkerkerk-West aan het licht kwam, kreeg de gemeente te horen dat er vuilstortingen hadden plaatsgevonden in de gemeente. Vier maanden geleden werden de eerste metingen gedaan en werd de verontreiniging ontdekt.
Straat in de wijk Zelling in Gouderak, Fotograaf onbekend, Nationaal Archief / Anefo. Licentie: Public Domain
Waarnemend burgemeester De Zeeuw van Gouderak zegt dat de huizen nog geen last hebben gehad van de verontreiniging. “De waterleidingen zijn niet aangetast en het drinkwater is goed”, zegt De Zeeuw tegen de Telegraaf. In Lekkerkerk was de waterleiding wel van buiten aangetast.
Toch sluit de burgemeester niet uit dat gif en olie door de dijk de Hollandsche IJssel is ingestroomd. De gemeente heeft een commissie van bewoners samengesteld waarmee contact wordt gehouden.
Burgemeester Zeeuw (l) in gesprek met buurtbewoners die waarschijnlijk hun huis moeten verlaten, tijdens een buurtvergadering. Foto: Rob Croes, Nationaal Archief/Anefo
De Zellingwijk is gebouwd in een voormalige uiterwaard, waar in de jaren ‘50 en ‘60 op grote schaal is gedumpt, onder meer door Shell. Schepen hebben complete ladingen in het gebied gedumpt, ook in de nachtelijke uren. In de jaren ‘60 zijn er uiteindelijk ongeveer honderd rijtjeshuizen gebouwd.
Dit artikel gaat verder onder deze advertentie
Hoe ging het verder?
Waar aanvankelijk men uitging van een sanering in 1982, duurde het uiteindelijk nog jaren voordat er schot in de zaak komt. In de Dagvantoen-podcast legt oud-bewonerscommissie-voorzitter Ger Bouter uit hoe dat komt. “Geld. Er was een interim-wet bodemsanering aangenomen. Daarin stond dat de betrokken gemeente ook een paar procent van de kosten op zich moest nemen. Dat wilde de gemeente niet.”
In 1982 blijkt wel dat de hoeveelheid gif een stuk groter was dan in bijvoorbeeld Lekkerkerk. Het afgraven van het gif (onder de huizen, zoals in Lekkerkerk) is niet mogelijk, omdat het gif tot zes meter onder de grond zit.
De bewoners krijgen te horen dat ze weg moeten en er ontstaat een spookwijk. De woningen worden gesloopt en in 1985 is er van de Zellingwijk niets meer over. “Maar daarna gebeurde er jarenlang niets”, liet Bouter weten in de Dagvantoen-podcast.
Ger Bouter (l) en Piet Schakel (r) voor de nieuwe woningen in de Zellingwijk.
Pas in 2007 komt er schot in de zaak. De grond wordt gesaneerd (en vervolgens nog een keer, omdat de nieuwe grond ook vervuild bleek te zijn) en daarna worden de nieuwe woningen gebouwd. In 2012 worden de eerste woningen in gebruik genomen. Van de ongeveer honderd gezinnen uit de Zellingwijk keren er zes terug naar hun oude wijk.
DORDRECHT – Een deel van de wijk De Staart in Dordrecht is gebouwd op giftige afvalstoffen. Dat blijkt uit onderzoek van TNO. Het gaat om tweehonderd huizen in de Merwepolder, het oostelijke deel van de wijk. In de grond onder de huizen zijn stoffen als benzoëzuur en fenol aangetroffen. Het grondwater en het drinkwater worden nu gecontroleerd.
Vanavond was er een bijeenkomst van het nieuw opgerichte actiecomité van bewoners in De Staart. Op de bijeenkomst waren bijna driehonderd wijkbewoners afgekomen.
Braakneigingen en vallende bomen
De zaak kwam aan het rollen nadat drie huizen waren verzakt. Tijdens een inspectie van de fundering werd een stank geroken. Bewoners hadden daar eerder ook al over geklaagd, maar dat werd toen afgedaan als problemen met de gasbuizen.
Ook op de bijeenkomst kwamen tal van verhalen naar boven die zouden kunnen wijzen op giftige grond. Zo zouden kinderen onverklaarbare braakneigingen hebben. Heipalen zouden zijn aangetast en aan de Dieze zijn meerdere bomen omgevallen.
“De ene bewoner na de andere greep de microfoon tijdens de oprichting van het Actiecomité Vervuilde Merwedepolder. … Een van de ongeruste wijkbewoners sprak hoogstwaarschijnlijk namens vele anderen toen hij zei: ‘Je kunst mijn huis kopen’.”
(Het Vrije Volk, 18-09-1981)
Veel mensen vertrouwen ook het drinkwater niet meer dat uit de kraan komt. Volgens wethouder De Kovel van Milieuzaken moet er over een paar dagen meer duidelijkheid zijn. Maandag wordt de proefboringen gedaan en een dag later zouden de eerste uitslagen bekend moeten zijn.
Veranderde straatnamen na gifvondsten in de wijk De Staart in Dordrecht. Zo werd ’t Gist veranderd in Gif. Foto: Nationaal Archief/Anefo, Rob Bogaert
Bekend
De gemeente Dordrecht was op de hoogte dat er gif gestort is in het gebied, meldt het Algemeen Dagblad. De gemeente heeft elf jaar geleden toestemming gegeven voor de stort van tweeduizend ton chemisch afval afkomstig uit de Rotterdamse haven. Het bedrijf dat het er gestort heeft is de Chemische Industrie Rijnmond (CIR), een dochteronderneming van DSM. Korte tijd later werd de vuilstort gesloten.
Volgens CIR zit het afval in verharde teer. “Het zijn geen stoffen die je moet eten, maar er zijn weinig risico’s”, verklaart het bedrijf in het AD. Het afval zou naar Dordrecht gebracht zijn, omdat er problemen waren met de afvalverbrandingsoven van CIR.
Dit artikel gaat verder onder deze advertentie
Gifwijken
De Staart in Dordrecht is niet de eerste wijk die de stempel ‘gifwijk’ krijgt. Vorig jaar was die eer voor Lekkerkerk-West, waar chemisch afval werd gevonden onder nieuwbouwwoningen.
Enkele weken later werd ook bekend dat er tienduizenden vaten chemisch afval lagen onder de Vogelmeerpolder, ten noorden van Amsterdam.
In Lekkerkerk is de wijk gesloopt en krijgen de mensen een nieuwe woning. Of dat ook in Dordrecht gaat gebeuren is nog niet bekend.
Sloop van de huizen op gifgrond op de Staart. Foto: Regionaal Archief, Ad Molendijk
Hoe ging het verder?
Ongeveer honderd woningen in de Merwedepolder werden vrij snel na de ontdekking van de gifdump gesloopt. Vier jaar na de ontdekking waren alle woningen weg.
Het gif werd grotendeels afgegraven. Enkele jaren later werd ook de elektriciteitscentrale, enkele honderden meters verderop, gesloopt. Die centrale had vier grote schoorstenen, die een gezichtsbepalend deel van Dordrecht vormden, maar ook zorgden voor veel vervuiling.
Twee jaar na de vondst van het gif in Dordrecht had de stad de twijfelachtige eer om drie keer in de top 30 van de Gifatlas van Nederland voor te komen. De redacteuren van Vrij Nederland hadden de lijst opgesteld. De Merwedepolder stond op plek 9, de chemiefabriek Luyk op nummer 10 en de wijk Bleijenhoek op nummer 12. Nog eens elf plekken in de stad krijgen de stempel ‘verdacht’.
Dordrecht heeft de jaren daarna flink werk gemaakt van de sanering van veel van die plekken.
Bewoners Gifwijk “De Staart” in Dordrecht brengen girokaarten en heffingen terug naar Zuiveringsschap in Dordrecht. Foto: Nationaal Archief/Anefo, Marcel Antonisse
Na Dordrecht en Lekkerkerk volgden nog tal van gifschandalen die veel mensen bekend in de oren klinken: de Coupépolder (Alphen aan den Rijn), Gfitpark, Zellingwijk.
Reacties uitgeschakeld voor Tuinders Westland aan het bronwater na vervuiling met methylbromide
WESTLAND – Zo’n dertienhonderd gezinnen in het tuinderijgebied in het Westland hebben het advies gekregen om voorlopig geen kraanwater te drinken. In het water zijn sporen van het bestrijdingsmiddel methylbromide gevonden. Er liggen 200.000 flessen klaar voor de getroffen gezinnen.
De getroffen gezinnen wonen in het kassengebied rond Wateringen, Naaldwijk, De Lier, Monster en ‘s Gravenzande. Voor de gezondheid zou er geen acuut gevaar zijn, laat de Westlandse Drinkwaterleiding NV weten.
Methylbromide wordt in kassen in de grond gespoten voor de bestrijding van bacteriën en schimmels. Jaarlijks wordt er 2200 ton van het middel in het gebruikt, waarvan 2000 ton in het Westland. Het Ministerie van Landbouw heeft het gebruik van het middel voor de komende zes weken verboden.
Het middel is door de plastic buizen onder de kassen doorgedrongen. Het gaat om speciale buizen met terugkeerkleppen, zodat het middel niet in de rest van het waterleidingnet terechtgekomen is. Alleen bewoners van huizen in de directe omgeving van de kassen waar het middel werd gebruikt hebben het advies gekregen om geen drinkwater te gebruiken.
Op diverse plaatsen in Westland werd deze week landbouwgi Methyl-bromide in het drinkwater aangetroffen, kassen in het Westland. Foto: Marcel Antoinisse, Nationaal Archief/Anefo
Alarm
“We hebben inderdaad alarm geslagen”, liet directeur Walma van de Westlandse Drinkwaterleiding NV weten aan Het Vrije Volk. “Dat hebben we gedaan omdat we als drinkwatermaatschappij nu eenmaal geen enkel risico met de volksgezondheid mogen nemen. Maar er is geen aanleiding tot paniek. We hebben slechts zo’n dertienhonderd gezinnen aangeraden voorlopig geen drinkwater uit hun particulieren leidingen te tappen.”
Een paar kilometer verderop, in Monster, worden de eerste kisten met bronwater uitgeladen in een opslagruimte. Deze ochtend is het nieuws per brief verspreid op de honderden adressen in de buurt van Monster. Maar op het afhaalpunt is voorlopig nog niemand langs geweest, schrijft NRC Handelsblad.
Korte tijd later verschijnt een vrouw. Zij neemt twee kratten van twaalf flessen mee. Het water is gratis, maar ze moet wel twintig gulden borg betalen.
In het waterleidingnet van het Westland is het landbouwgif Methylbromide aangetroffen, de overheid stelde flessenschoon drinkwater. Foto: Marcel Antonisse, Nationaal Archief/Anefo
In het waterleidingnet van het Westland is het landbouwgif Methylbromide aangetroffen, de overheid stelde flessenschoon drinkwater. Foto: Marcel Antonisse, Nationaal Archief/Anefo
Tegenvaller
Een paar honderd meter verderop staat een van de kassen waar onlangs Methylbromide is gebruikt. De tuinder zegt tegen NRC dat er nog een kas staat te wachten om behandeld te worden met het middel. Maar door de landelijke verbod, kan dat de komende zes weken niet doorgaan. “Dat is geen best begin van het nieuwe jaar”, zegt de tomatenkweker, die niet met zijn naam in NRC wil.
“Ik heb begrip voor dat er onderzoek is gedaan, maar van mijn kant gezien is dat verbod een enorme tegenvaller. Het gaat toch al zo slecht met de tuinbouw en nu moet ik die hele kas van vijfduizend vierkante meter voorlopig ongebruikt laten staan. Tel uit je winst. Ik zou niet weten waar dat naartoe moet. “
(tuinder, NRC Handelsblad , 03 januari 1981)
Op diverse plaatsen in Westland werd deze week landbouwgi Methyl-bromide in het drinkwater aangetroffen, kassen in het Westland. Foto: Marcel Antoinisse, Nationaal Archief/Anefo
De tuinder legt verder uit dat het zonder methylbromide eigenlijk niet mogelijk is. “We gebruiken dat middel om bodemziekten als knol of aaltjes en kurkwortel te bestrijden en om de planten groeikracht te geven. Als het spul er niet in gaat komt er weinig van de teelt terecht. Dan krijg je nooit een opbrengst om rendabel te draaien.”
Lekkerkerk
Het advies komt bijna een jaar na het bekend worden van het gifschandaal in Lekkerkerk. Ook daar speelde de waterleiding een rol. Nadat een waterleiding van buitenaf aangetast bleek, werd onderzocht wat de oorzaak was. Daaruit bleek dat de grond vervuild was. Daarom is een deel van de vervuilde grond verwijderd.
De vervuiling in Lekkerkerk was de aanleiding om de leidingen in het Westland te onderzoeken.
Toch is er in het Westland geen sprake van een ‘tweede Lekkerkerk’, laat minister Ginjaar van Volksgezondheid weten. “Van afgraven zal geen sprake zijn, omdat het methylbromide dat in de waterleidingen is gevonden, na enkele weken al vervluchtigt.”
Omstreden
Het gebruik van methylbromide is al langer omstreden. Vorig jaar werd er nog gesproken over het gebruik van het middel. Toen werd de toelating van het middel met slechts een half jaar verlengd.
Het alternatief is dat de grond gestoomd wordt, maar die werkwijze is ongeveer twee keer zo duur.
Vorige week werd nog een onderzoek aangekondigd naar het verband tussen het middel en het aantal miskramen in het Westland.
Methylbromide (CH2Br) is een kleurloos en reukloos gas. In vloeibare vorm tast het lak, kunststof, rubber en leer aan. Het middel werd in de Tweede Wereldoorlog gebruikt als zenusgas. Tegenwoordig wordt het middel alleen nog maar toegepast als bodemontsmettingsmiddel in de tuinbouw.
Hoe ging het verder?
Na zes weken werd Methylbromide weer onder bepaalde voorwaarden toegestaan. Er kwam een ontheffingssysteem om de overgang naar andere bestrijdingswijzen mogelijk te maken. In september 1983 werd het middel verboden.
Reacties uitgeschakeld voor Keiharde actie in de Waalhaven: Greenpeace blokkeert Duitse gifschepen
ROTTERDAM – Milieugroep Greenpeace blokkeert op dit moment twee Duitse schepen in de Waalhaven in Rotterdam. De schepen moeten voor het farmaceutische bedrijf Bayer een lading chemisch afval storten in de Noordzee. De schepen Rainbow Warrior en Evenline proberen dat te verhinderen.
Kleine rubberbootjes van Greenpeace varen als wespen door het water rondom de Kathe H. en de Rose Marie S.. De route richting het open water wordt geblokkeerd door de twee grote schepen van de milieugroep.
Om helemaal zeker te zijn dat de gifschepen niet richting de
Noordzee vertrekken worden een paar rubberboten vastgemaakt aan de gifschepen. Een
paar sympathiserende binnenvaartschippers helpen bij de blokkade.
De Rainbow Warrior in de Rotterdamse Waalhaven bij de blokkade-actie. Foto: Greenpeace
‘Blokkade’
Het nut van de blokkade wordt door de Rotterdamse rivierpolitie wel enigszins in twijfel getrokken. Volgens een woordvoerder kunnen de twee Duitse schepen probleemloos vertrekken, als ze dat willen. De politie kijkt voorlopig alleen maar toe, zolang er geen sprake is van agressie.
Dat de schepen niet vertrekken is waarschijnlijk een teken
dat Bayer de confrontatie met de actievoerder niet aandurft.
Burgemeester Van der Louw van Rotterdam heeft een gesprek aangevraagd met de leiding van Bayer. Of Greenpeace bij dat gesprek is uitgenodigd, is niet bekend.
Dit artikel gaat verder onder deze advertentie
Toestemming
Bayer heeft een van de Nederlandse overheid een vergunning gekregen
om jaarlijks een half miljoen ton chemisch afval te dumpen, veertig kilometer
voor de kust van Hoek van Holland.
Volgens Bayer kan de lozing geen kwaad, omdat er sprake is
van verdund chemisch afval. In het afval zitten stoffen als naftaleen, chloor,
lood, koper, zink, kwik en cadmium. Stoffen als naftaleen zijn
kankerverwekkend.
Een van de rubberboten van de Rainbow Warrior in de Rotterdamse haven bij de Rose Marie S.. Foto: Greenpeace
Greenpeace trok vorige maand voor het eerst aan de bel, over
de lozingen, die dus niet illegaal zijn. In maart van dit jaar gaf het
ministerie een vergunning om dit jaar en volgend jaar een lozing mogelijk te
maken.
Volgens dr. Alan Pickaver van Greenpeace heeft de
Nederlandse overheid te weinig rekening gehouden met de gevolgen van het
chemische afval op lange termijn op de vissen in de Noordzee.
“Er is genoeg reden om aan te nemen dat het Ministerie van Verkeer en Waterstaat te snel is overgegaan toestemming tot dumping te geven. Er is alleen maar naar nadelige verschijnselen op korte termijn gekeken”
(dr. Alan Pickaver, Greenpeace – NRC Handelsblad – 19-04-1980)
De lozingen vinden plaats op de plek waar haring, kabeljauw
en platvis paaien.
De afgelopen weken liep de spanning bij de Rotterdamse Waalhaven
verder op. Dr. Pickaver, die foto’s wilde maken van het laden van de gifschepen
werd, volgens eigen zeggen, door beveiligingsmedewerkers verwijderd. “Vorige
week kon ik vrijuit fotograferen, gisteren werd ik beetgepakt en aan m’n haar getrokken
door iemand die zichzelf veiligheidsbeambte noemde”, liet de Greenpeace-activist
aan NRC Handelsblad weten.
De Rainbow Warrior en een van de gifschepen in de Rotterdamse Waalhaven. Foto: Greenpeace
Al sinds 1969
De dumpingen vinden al plaats sinds 1969. Sinds 1977 is daar
ook een ontheffing voor nodig. De nieuwe vergunning geldt tot en met de zomer
van 1981, met de mogelijkheid om het nog een jaar te verlengen. Onlangs kreeg
Bayer wel te horen dat de dumpplek voor de chemische stoffen twintig kilometer verder
op zee kwam te liggen.
Een poging van de Stichting
Natuur en Milieu om de gifstort tegen te houden op een juridische manier heeft
nog niets opgeleverd. Die uitspraak volgt eind volgende maand. Volgens
Greenpeace is de lozing in strijd met internationale verdragen van Oslo en Londen,
die dit soort dumpingen ten strengste verbiedt.
Hoe ging het verder?
Vijf dagen later heft Greenpeace de blokkade op. Bayer dreigde
met een schadeclaim van 250.000 gulden voor elke keer dat de tankschepen niet
konden uitvaren. Een rechtszaak was vrijwel zeker op een nederlaag uitgelopen,
zegt Greenpeace. Als argument gebruikt Bayer dat door de blokkade er 4000 banen
in gevaar komen.
Greenpeace is bang dat de rechter beslag laat leggen op de
schepen van de milieuclub. En dat zou slecht uitkomen, want een paar dagen
later moet de Rainbow Warrior bij IJmuiden een schip met radio-actief afval
tegenhouden.
De gifdump gaat door, maar toch is het doel bereikt, laat de
milieuclub weten. Minister Tuijnman heeft al aan de Duitsers laten weten dat ze
een jaar de tijd krijgen om een andere productiemethode te ontwikkelen, waarbij
het dumpen van chemisch afval niet meer nodig is. Een nieuwe vergunning, kan
het bedrijf vergeten.
Er komt een gesprek tussen Bayer en Greenpeace, onder
leiding van burgemeester Van der Louw, die al die tijd zich afzijdig heeft gehouden.
Dat gesprek verloopt best goed, zeggen de betrokken partijen.
De Raad van State houdt de vergunning dan voorlopig wel in
stand. Volgens TNO valt de giftigheid wel mee. Bayer gaat wel in beroep tegen
de uitspraak van de Raad van State. Het bedrijf vindt dat de vergunning voor
vijf in plaats van twee jaar moet gelden. Ook doen ze een verzoek om te mogen
lozen op de rivier de Rijn.
Maar na een jaar na de blokkade laat Bayer weten dat ze toch
afzien van het dumpen van afvalstoffen op de Noordzee. Het bedrijf heeft het
afvalprobleem op een andere manier opgelost, door het productieproces aan te
passen.
